۱۵ آوریل سال ۲۱۴ ـ تعریف «تابعیت» ۱۷۹۳ ساله شد: تکالیف دولت و اتباع

۱۵ آوریل روزی است که در سال ۲۱۴ میلادی سنای روم «تابعیت» را در جریان تصویب قانون تعمیم تابعیت رومی به گروه دیگری از ساکنان قلمرو این کشور تعریف کرد. با این که از آن زمان، این تعریف بارها دوباره نویسی شده و بسیاری از اندیشمندان عبارات تازه برآن اضافه کرده اند، معذلک پایه ای را که سنای روم ریخته همچنان باقی مانده و رعایت می شود. طبق تعریف «تابعیت یا شهروندی»، شهروند که عضو متساوی الحقوق و کامل یک جامعه ملی است دارای یک رشته حقوق و تکالیف است. شهروند می تواند از حقوق خود صرف نظر کند، ولی انجام تکالیف اجباری و نقض آن موجب مجازات است. به شهروندی که از بعضی حقوق خود داوطلبانه بگذرد مثلا حق رای دادن در انتخابات و حق تظلم خواهی، تبعه غیر فعال گویند. اما، اگر عواملی در صدد بر آیند که با تهدید و ارعاب و امثال آن، یک تبعه و گروهی از اتباع را از استفاده از حق باز دارند با دولت طرف خواهند بود که مکلف است وسائل لازم را برای برخورداری اتباع از حقوقشان فراهم آورد و با کسانی که شهروندان را اجبارا از استفاده از حق باز می دارند برخورد کند. مهمترین تکلیف خود؛ محافظت از جان و مال و حیثیت اتباع است و حفظ اموال اتباع، منحصر به خانه و اثاثه آنان نیست؛ همه منافع مالی و حقوق مربوط را ایشان را شامل می شود. هرگونه اعتراض مسالمت آمیز از جمله به: بوروکراسی بد، وجود اجحاف و تبعیض در جامعه، وضع قوانین خلاف منطق و عقل سلیم و قوانینی که حقوق اساسی انسان را نقض و یا تنها به سود یک طبقه اند، رد زورگویی و اعتراض به ظلم (عمومی) حق نیست بلکه تکلیف یک شهروند است که نمی تواند از آن صرف نظر کند. در صدر این تکالیف؛ دفاع از حاکمیت ملی و تمامیت ارضی وطن قراردارد که سرپیچی از آن در زمان جنگ، مجازات اعدام خواهد داشت.
از میان اندیشمندانی که نسبت به شهروندی نظر داده اند فرضیه «جان راولس» جامعتر و جالبتر است که آن را در سال ۱۹۷۱ به صورت کتاب منتشر ساخته است. وی تامین فرصتهای مساوی را از حقوق شهروندان حذف و آن را بر تکالیف دولت اضافه کرده و تاکید برآن دارد. وی نوشته است: دولتی که این تکلیف خود را رعایت نکند باید باز خواست شود. وی آموزش خوبی ها و خوبی کردن را به اتباع، از تکالیف دولت ها دانسته و به این ترتیب هدف آموزش و پرورش تنها تدریس خواندن و نوشتن و حساب کردن نباید باشد و به زعم او ، مدرسه یک کارخانه آدمسازی ــ پرورش انسان کامل ــ باید باشد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز