علامت قبولی توبه

▪ می خواستم بدانم که از کجا می توان فهمید که خدا گناهان ما را بخشیده است؟
نخست باید دانست صفحه دل آدمی آینه تجلی رحمت و غضب خداست و با رجوع به فطرت درونی و حالت قلبی خود می توان از رضایت و عدم رضایت خدا با خبر شد به طوری که اگر آثاری از اصرار بر گناه در دل نمانده و پشیمانی کامل وجود دارد معلوم می شود که خداوند نیز آثاری از گناه را باقی نگذاشته است و توبه را پذیرفته است؛ چنان که گروهی از مردان خدمت حضرت موسی(ع) رسیدند و پرسیدند از کجا بدانیم خداوند از ما راضی است؟ حضرت موسی(ع) درخواست آنان را به خداوند منتقل کرد. خداوند فرمود: به بندگان من بگو: «بدانید هرگاه از من راضی شدید من هم از شما راضی ام»(تحف العقول) .
آمرزش از طرف خداوند،درحقیقت ،نتیجه توبه از طرف عبد و پذیرش آن است .
در بحث پذیرش توبه آنچه اهمیت دارد وجود شرایط است . اگر کسی موفق شود با شرایط که به تعبیر قرآن کریم ،همان توبه نصوح است، توبه نماید. مسئله پذیرش و آمرزش از طرف خداوند قطعی خواهد بود.
عالمان اخلاقی با استفاده از منابع اسلامی فرموده اند: شخص توبه کننده ،حتی اگر پس از توبه نصوح ،به دلایلی دوباره به گناه آلوده گردد،و توبه نماید، پذیرش و آمرزش الاهی را در پی خواهد داشت و این فرایند تا هنگام مرگ ادامه خواهد داشت.
مهمترین شرایط توبه عبارت است از :
۱) پشیمانی و ندامت از صمیم قلب و تصمیم بر عدم ارتکاب دوباره .
۲) استغفار و طلب بخشش.
۳) تصمیم قاطع بر جبران گذشته و ادای حقوق، خصوصا اگر حق الناس باشد.
در ادامه و به منظور توضیح بیشتر در این زمینه به مطلبی از کتاب احیاءالعلوم غزالی به نقل از کتاب ترجمه اخلاق شبر اشاره می کنیم .
ابو حامد غزالی در کتاب احیاء چنین می گوید : اگر معنی قبول را فهمیده باشی شک نخواهی داشت که هر توبه صحیحی پذیرفته و مقبول است. کسانی که به نور بصیرت می بینند، و از انوار قرآن مدد می گیرند، می دانند که هر قلب سلیمی مقبول خدا و در آخرت در جوار او بهره مند از نعمت اوست، و آمادگی دارد که با چشم خود به وجه اللّه بنگرد. و می دانند که قلب در اصل، سلیم آفریده شده است زیرا هر نوزادی با فطرت خدا پرستی آفریده می شود امّا آن سلامت توسط کدورتی که گرد و غبار گناهان بر آن ایجاد می کنند از دست می رود . و می دانند که آتش ندامت این کدورت و غبار را از بین می برد و نور حسنه ظلمت سیئهٔ را از بین می برد .
ظلمت معاصی طاقت مقابله با نور حسنات را ندارد، همچنان که ظلمت شب در مقابل نور روز، و همچنانکه کدورت چرک در مقابل سفیدی پاک کننده ها.
همانطور که اگر انسان با لباسی که در تن دارد دست به کارهای پست بزند لباسش کثیف می شود، و چون آن را با آب گرم و صابون بشوید پاکیزه می شود، بکار بردن قلب در شهوات، آن را کثیف می کند و چون آن را با آب اشک و حرارت ندامت بشوید پاکیزه و طاهر خواهد شد، و هر قلبی پاکیزه و طاهر شد مقبول است، مگر آن که چرک، چنان در طول زمان متراکم شود که در متن لباس نفوذ کند. که در این صورت صابون قادر به دفع و ازاله آن نیست. گناهان نیز این چنینند که چون بر قلب متراکم شوند، و لایه ای از پلیدی تشکیل دهند، دیگر راه بازگشت و توبه وجود ندارد . (ترجمه اخلاق شبر، فصل پنجم، پذیرش توبه)
گاهی انسان با زبان می گوید توبه کردم ولی به لباسشویی می ماند که با زبان بگوید لباس را شستم و وارد عمل نشود، همانطور که این کلام لباس را تمیز نمی کند و نمی تواند صفت موجود در آن را عوض کند، مگر ضد آن صفت را در آن ایجاد نماید، "آن کلام هم باعث سفیدی قلب نمی شود".
قرآن مجید می فرماید: «و هُو الّذِی یقْبل التّوبه عن عِبادِه» او کسی است که توبه را از بندگان خود می پذیرد.(شوری: ۲۵).
و می فرماید: «غافِرِ الذّنْبِ وَ قابِلِ التَّوبِ» خدای متعال بخشنده گناهان و توبه پذیر است(غافر: ۳).
امام باقر علیه السلام به محمد بن مسلم چنین می فرماید: وقتی که مؤمن توبه می کند، گناهان قبل از توبه اش بخشیده می شود، پس او باید برای بعد از توبه عمل کند. ولی آگاه باشید بخدا قسم این مزیت فقط برای اهل ایمان است .
راوی می گوید: عرض کردم اگر بعد از توبه و استغفار گناه کرد و آنگاه دوباره توبه نمود چه؟ فرمود: آیا گمان می کنی اگر بنده مؤمن از گناه خود پشیمان شود و استغفار و توبه کند خدا توبه اش را نمی پذیرد؟ عرض کردم: او چندین بار این کار را کرده، گناه می کند سپس توبه و استغفار می نماید .
فرمود: هر گاه بنده با توبه و استغفار برگردد خدا با مغفرت و بخشش بر می گردد، خدا بخشنده و مهربان است، توبه را می پذیرد، و سیئات را می بخشد .
امام صادق علیه السلام فرمود: گاهی انسان گناهی می کند و خدا به خاطر آن گناه او را به بهشت می برد .
عرض شد: آیا خدا به خاطر گناه او را به بهشت می برد؟
بله او گناهی می کند ولی همیشه از آن گناه بیمناک، و بر نفس خود غضبناک است، خدا هم او را می بخشد و داخل بهشت می کند . البته باید دانست توبه برای کسانی نیست که تمام عمر بدی می کنند تا زمانی که یکی از آنها را مرگ فرا می گیرد، در آن حال می گوید: الان توبه کردم. (نساء، آیه ۱۸).

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان