۲۱ مه سال ۶۳۰ ـ سالروز شاه شدن «پوراندخت»، به روایت رویدادنگاران کلیسای قسطنطنیه

رویدادنگاران کلیسایی قسطنطنیه ۲۱ مه سال ۶۳۰ میلادی را روزی نوشته اند که درجریان زوال حکومت ساسانیان، پوراندخت دختر خسرو پرویز، شاه ایران شد. حال آنکه سایر مورخان نوشته اند که پوراندخت در سال ۶۳۰ و چند هفته پس از قتل سپهبد شهربراز بر تخت شاهی ایران تکیه زده بود. شهربراز نهم ژوئن سال ۶۳۰ میلادی در تیسفون به قتل رسیده بود. دوران سلطنت پوراندخت بیش از ۱۶ ماه طول نکشید.
پس از برکناری خسرو پرویز، ظرف چند سال ده پادشاه بر ایران حکومت کردند که ششمین آنان، آذرمیدخت دختر دیگر خسرو پرویز بود. با قتل یزدگرد سوم دهمین شاه این دوران بحرانی، حکومت دودمان ساسانی و همچنین عمر امپراتوری ایران باستان که در معرض حملات نظامی اعراب مسلمان قرار گرفته بود به پایان رسید. بحرانی که به پایان امپراتوری ایران در سده هفتم میلادی انجامید، نتیجه نابخردی های خسرو پرویز بود که ژنرالها، سیاستمداران و مردان فکر ایران را کشت، فراری داد و یا رنجانید و خانه نشین ساخت و دست به یک رشته جنگها و کشورگشایی های غیر ضروری و بی حاصل زد، و با این کار ارتش را فرسوده و خزانه را تهی کرد و با اشتباهات داخلی باعث زورگویی هرچه بیشتر ارباب به کشاورز شد و فاصله طبقاتی افزایش یافت و بر نارضایی های مردم افزود.
پوراندخت که بانویی لایق و با تدبیر بود، با این که دیگر خیلی دیر شده بود سیاست خارجی و داخلی تازه ای در پیش گرفته بود تا امپراتوری ایران را نجات دهد. وی در دسامبر سال ۶۳۱ میلادی با دولت روم شرقی قرارداد صلح امضاء کرد تا فرصت یابد دست به اصلاحات داخلی بزند. پوراندخت می دانست که ایرانیان از جامعه طبقاتی که به آنان تحمیل شده بود شدیدا ناراضی هستند، قضات از عدالت و انصاف دور شده اند و سران ایالات برای خود اختیارات تازه ای خلق کرده و حتی سکه ضرب کرده اند. برای حل این مسائل بود که پوراندخت با روم (بیزانس) قرارداد صلح امضاء کرد و دستور رعایت عدالت، بخشودن مالیات عقب افتاده، لغو برتری های طبقاتی و اختیارات اضافی فرمانداران را داده و سکه ملی واحد ضرب کرده بود. پوراندخت حمله اعراب مسلمان از عربستان را به قلمرو ایران پیش بینی کرده و به فرماندهان ارتش اندرز داده بود که اختلافات خود و جنگ قدرت را کنار بگذارند و آماده مقابله باشند. مسلمانان تا آن زمان بر سراسر جزیرهٔ العرب مسلط شده بودند. با وجود تصمیمات اصلاحی متعدد، حکومت پوراندخت هم، مانند سایر جانشینان خسرو پرویز دولتی مستعجل بود و اختلافات داخلی و نزاع بر سر قدرت در تیسفون ادامه یافت و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز