توضیحاتی بیشتر در مورد خصوصیات مسجد شاه (امام) اصفهان

این مسجد که در ضلع جنوبی میدان امام قرار دارد در سال ۱۰۲۰ هجری به فرمان شاه‏ عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است.
معمار مهندس آن استاد علی‏اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب‏علی بیک الله بوده‏ اند. این مسجد شاهکارهای جاویدان از معماری، کاشی‏کاری و نجّاری در قرن یازدهم هجری است.از نکات‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد، انعکاس‌صوت‌ در مرکز گنبد بزرگ‌ جنوبی‌ آن‌ است‌. ارتفاع‌ گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع‌ مناره‌های‌ داخل‌ آن ‌۴۸ متر وارتفاع‌ مناره‌های‌ سردر آن‌ در میدان‌ نقش‌ جهان ۴۲ متر است‌. قطعات‌ بزرگ‌ سنگ‌های‌ مرمر یکپارچه‌ وسنگاب‌های‌ نفیس‌، از دیدنیهای‌ جالب‌ این‌ مسجد است‌.
کتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضای عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است.
در ذیل این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی، کتیبه دیگری نصب شده که به موجب آن مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه استاد علی اکبر اصفهان و ناظر ساختمان محب علی بیکالله تجلیل شده است. مسجد شاه یکی از شاهکارهای معماری و کاشیکاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین سال تاریخی که در مسجد دیده می‏شود سال ۱۰۷۷ هجری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و ۱۰۷۸ هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم می‏دارد که اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس کبیر یعنی شاه صفی و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است.
کتیبه‏های مسجد شاهکار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسی و عبدالباقی تبریزی و محمد رضا امامی است. تزیینات عمده این مسجد از کاشیهای خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربی مسجد قطعه سنگ ساده‏ای به شکل شاخص در محل معینی تعبیه شده است که ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل سال نشان می‏دهد و محاسبه آن را شیخ بهائی دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است.
از نکات جالب در مسجد شاه انعکاس صورت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه ۵۲ متر و ارتفاع مناره‏های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاه مناره‏های سردر آن میدان نقش جهان ۴۲ متر است. قطعات بزرگ سنگهای مرمری یکپارچه و سنگابهای نفیس از دیدنیهای جالب مسجد شاه است.
کتیبه سر در با شکوه مسجد به خط علیرضا عباسی خوشنویس نامدار عصر صفویه است که تاریخ آن سال ۱۰۲۵ ذکر شده است.
اسپرهای طرفین در ورودی ۸ لوحه با نوشته هایی مشکی بر زمینه فیزوه‏ای دارند که در هر یک از این اسپرها ۴ لوحه کار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز کتیبه هایی با عبارات و اشعاری وجود دارد. تخت سنگ بزرگی نیز در ضلع غربی جلوخان هست که از نوشته‏ های آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. کتیبه نمای خارجی سردر، خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت وجود دارد.
اشعاری به خط نستعلیق در اصلی مسجد را که پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ ذکر شده است. اشعار فوق الذکر ۱۶ بیت است که هشت بیت آن بر یک لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبی واقع است.
این مسجد عظیم دارای دو شبستان قرینه در اضلاع شرقی و غربی صحن است. یکی از این شبستانها (شبستان شرقی) بزرگتر اما ساده و بی تزیین است و دیگری (شبستان غربی) کوچکتر است اما تزییناتی با کاشیهای خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهای مساجد اصفهان است.
در دو زاویه جنوب غربی و جنوب شرقی دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد که مدرسه زاویه جنوب شرقی را که حجره‏هایی نیز برای سکونت طلاب دارد، مدرسه ناصری و مدرسه زاویه جنوب غربی را سلیمانیه می‏نامند.
ارتفاع ایوان بزرگ جنوبی مسجد ۳۳ متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته‏اند که ارتفاع هر یک از آنها ۴۸ متر است. این دو مناره با کاشی تزیین شده‏اند و نامهای محمد و علی به طور تکرارای به خط بنایی بر بدنه آنها نقش بسته است.
گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبی از کاشیکاری دارد و نیز داری کتیبه‏ای به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است.


سید رضا نصری

منبع : سایت هفت دری