پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

جاجیم


جاجیم
جاجیم مناسبترین‌ چیزی بود که‌ قدیمیها روی‌ کرسی‌ میانداختند، جاجیم چیچکله ‎CHICHAK‎‌‎LAMEH‎با ترکیبی از رنگهای و نقوش لوزی‌ داخل‌ الوان راه راه آن در ده‌ و شهر از همه ‌مشهور بود با متروک‌ شدن کرسی‌ زغالی‌ بافت‌ و مصرف جاجیم در شهرها و حتی در‎ ‎‌شهرستانهای دور و نزدیک‌ نیز بفراموشی‌ میرفت‌ ولی‌ روستائیان طبق عادت‌ قدیمی ‌مناسبترین‌ روانداز کرسی‌ زمستانی‌ را رها نساختهاند و پیر زنهای دهاتی‌ همچنان جاجیم ‌خودشان را در زمستان و تابستان در فضای باز اطراف خانه‌ و میدان ده‌ و یا هر مکانی‌ که‌ ‌امکان داشته باشد دراز میکنند و سه‌ پایه‌ مخصوص آنرا بر پا میدارند و جاجیم می‌بافند. ‌بافت‌ جاجیم در اکثر قریب‌ باتفاق دهات و مناطق روستائی‌ ایران مرسوم است‌ تنها تفاوت‌ و ‌امتیاز جاجیم بعضی از مناطق نسبت به‌ سایر جاها ترکیب رنگ‌ و ظرافت‌ نخ‌ و نقوشی‌ است‌ که‌ ‌روی‌ آن ایجاد میکنند. ‌
● روش‌ بافت‌ جاجیم‌
میتوان گفت جاجیم بافی‌ در عین ظرافت‌ و زیبائی‌ و دقتی که‌ می‌بایست صرف بافتن آن‌گردد سنتیترین‌ روش‌ بافندگی‌ را مجسم می‌سازد و ابزار مورد نیاز آن ساده‌ترین‌ وسایل‌ ‌بوده‌ و مهمترین‌ عامل‌ در امر بافت‌ انرژی‌ بازوان زن‌ بافنده است‌ .
بافت‌ جاجیم پس‌ از تهیه نخ‌ مورد نیاز در رنگهای مختلف یا چله کشی شروع‌ شروع‌ میشود و‌اغلب تمام مراحل‌ بافت‌ مخصوصا چله کشی آن در فضای باز و شبیه به‌ چله دوانی‌ قالی‌های ‌فارسی‌ بافت‌ صورت‌ میگیرد بدین‌ ترتیب در محوطه های به‌ طول تقریبی ۱۰ تا بیست متر ‌بوسیله تعداد چهار میخ چوبی‌ وضعیتی به‌ شکل زیر روی‌ زمین ایجاد میشود. ‌
و گلوله‌های رنگی نخ‌ توسط‌ شخص چله کشی بدور این‌ میخهای چوبی‌ گردانده میشود. در‌ازای تقریبی این‌ چهار ضلعی بین ده‌ تا پانزده‌ متر میباشد و طول محیط آن ۷ طول چله و در ‌نهایت‌ طول نوار جاجیم را تشکیل خواهد داد. با گردش‌ مداوم‌ شخص چله کشی بدور این‌ ‌چهار ضلعی و تغییر دادن‌ گلوله‌های رنگی نخ‌ پشمی، طراحی‌ (رنگ‌ نقوش) جاجیم نیز شکل ‌میگیرد چون در جاجیم بافی‌ طراحی‌ منحصرا بر روی‌ تار یا چله انجام میگیرد در هر دور ‌گردش‌ نخ‌ به‌ دور محیط این‌ چهار ضلعی یکنفر در نقطه‌ (ب) نشسته در این‌ نقطه‌ همانند ‌کوجی‌ گذاشتن روی‌ دار قالیبافی‌ کوجی‌ میگذارند این‌ عمل را گوشواره‌ چینی نیز میگویند ‌شخص کوجی‌ گذار گرداننده اصلی کار چله کشی بوده‌ و از مهارت‌ بیشتری برخوردار است‌ و ‌معمولا گردش‌ نخ‌ توسط‌ افرادی‌ با مهارت‌ کمتر و حداکثر اوقات هر نفر یک‌ رنگ‌ گلوله‌ نخ‌ را ‌میگرداند و این‌ عمل به‌ دفعاتی‌ تکرار میشود تا تعداد مورد نظ‌ر تار نخ‌ که‌ عرض نوار جاجیم ‌را تشکیل خواهد داد بدور این‌ میخهای چوبی‌ گشته باشد. ‌
پس از پایان چله کشی چله را روی‌ زمین دراز میکنند بدین‌ نحو که‌ با دو عدد میخ چوبی‌ یا‌فلزی بزرگ‌ عرض چله را در یکطرف محکم نموده‌ و انتهای چله را که‌ بصورت‌ یک‌ گلوله‌ بزرگ‌ ‌پیچیده شده در انتها محکم می‌نمایند و ضمنا با گذاشتن یک‌ سه‌ پائه‌ چوبی‌ نسبتا بزرگ‌ ‌جوکی‌ را که‌ بر روی‌ چله سوار است‌ از بالای سه‌ پایه‌ آویزان میکنند بدین‌ ترتیب چله بر روی‌ ‌زمین آماده‌ بافت‌ بوده‌ و جاجیم بافی‌ آغاز میگردد. همانط‌وریکه اشاره‌ شد چون در داخل‌ ‌منازل‌ روستائی‌ فضائی‌ به‌ طول پانزده‌ متر کمتر پیدا میشود اغلب جاجیم را در معابر (کوچه‌ ‌و میدان ده‌) مستقر میکنند و این‌ عمل را اصطلاحا (دراز کردن‌ جاجیم) میگویند و هر وقت‌ ‌که مشغول کار نیستند چله و سه‌ پایه‌ را جمع کرده‌ وموقع‌ کار مجددا و بسادگی‌ آنرا دراز ‌میکنند. ‌
● جاجیم بافی‌ در خلخال‌
همانط‌وریکه که‌ اشاره‌ شد جاجیم بافی‌ در اکثر روستاهای ایران به‌ ویژه اغلب روستاهای‌آذربایجان مرسوم است‌ و در هر منطقه دارای ویژگیهای خاص میباشد در شهرستان خلخال ‌جاجیم دارای ویژگیهای خاص می‌باشد در شهرستان خلخال جاجیم بافی‌ روستاها و آبادیهای ‌بخش خورش‌ رستم بعلت تعداد بافندگان و مرغوبیت و ظرافت‌ نوع جاجیم شهرت بیشتری ‌دارد به‌ همین سبب دفاتر یا مراکز اجرای پروژه‌های جاجیم بافی‌ در این‌ بخش در ‌روستاهای گیوی زاویه‌، نیمهیل، نساز، برندق، جعفرآباد، سجهرود و چنارلیق قرار دارند و هر ‌کدام از این‌ دفاتر تعداد زیادی‌ از جاجیم بافان آبادیهای اطراف را از طریق‌ توزیع‌ مواد اولیه ‌جمع آوری‌ جاجیم بافته شده تحت پوشش‌ قرار داده‌اند بدین‌ ترتیب که‌ جاجیم بافان مواد ‌اولیه مرغوب و ارزانقیمت را بط‌ور امانی‌ تحویل‌ گرفته و جاجیم بافته شده را به‌ دفتر پروژه‌ ‌تحویل‌ میدهند میزان دستمزد پرداختی پس‌ از ارزیابی‌ محصول با توجه‌ به‌ مرغوبیت بافت‌ و ‌ترکیب رنگ‌ تعیین و پرداخت‌ میگردد.
منبع : سفارت جمهوری اسلامی ایران ــ پاریس


همچنین مشاهده کنید