جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

باتیک


باتیک
● سابقه تاریخی باتیک‌
باتیک که‌ واژه‌ یی‌ جاوه‌ یی‌ (یکی از جزایر اندونزی) است‌ به‌ نوعی‌ پارچه‌ که‌ در کشورهای‌جنوب و شرق آسیا تولید میشود اطلاق میگردد و بافته های باستانشناسی‌ گواه تولید گونه‌ ‌یی از آن در مصر باستان نیز هست. ‌
هنر باتیک در ایران به‌ کلاقه‌ یی‌ شهرت دارد و منطقه ی اسکوی آذربایجان مرکز عمده ی‌تولید آن است‌. در گذشته تزئین پارچه‌ به‌ وسیله ی هنر باتیک با وسائل‌ ابتدائی‌ و ساده‌ یی‌ ‌مانند انواع مهرها و قالب‌ها انجام میشد و تولید کنندگان اینگونه‌ پارچه‌ها به‌ کمک رنگهای ‌گیاهی‌ البسه و سایر وسایل‌ پارچه‌ را تزئین میکردند. ‌
بعدها وقتی بشر به‌ فکر استفاده‌ از رنگ‌ آمیزی پارچه‌ افتاد رنگرزان معمولا بخشهایی‌ از‌پارچه‌ را گره میزدند یا به‌ شکل خاصی میدوختند تا رنگ‌ در آنها نفوذ نکند و پس‌ از رنگ‌ ‌آمیزی، وقتی گرهها و یا نقاط دوخته شده باز میشد قسمتهای رنگ‌ نگرفته به‌ شکل نقوش ‌نگاتیو (نسبت به‌ رنگ‌ زمینه) باقی‌ مانده و نوعی‌ نقش و نگار به‌ حساب می‌آمد. ‌
با کشف ماده‌ یی‌ گیاهی‌ که‌ مانع‌ نفوذ رنگ‌ در الیاف پارچه‌ میشد، قبایل‌ بدوی‌ اندونزی از آن‌بعنوان مایعی برای پوشاندن بعضی از قسمتهای پارچه‌ استفاده‌ نمودند و با تکمیل این‌ روش‌ ‌در اندونزی و سرایت‌ آن به‌ سایر نقاط جهان، زیر بنای شکل کنونی‌ باتیک ریخته شد. ‌
ماده‌ ی گیاهی‌ فوق الذکر که‌ از حل‌ کردن‌ برگ موز در سود سوز آور به‌ دست‌ می‌آمد مایع‌‌چسبنده یی‌ بود که‌ پس‌ از اختلاط با ماسه‌ ی نرم یا خاک روس‌ مورد استفاده‌ قرار میگرفت‌ و ‌هنرمندان وسیله ی قلم یا سایر ابزار به‌ نقاشی‌ پارچه‌ با آن میپرداختند و سپس پارچه‌ را ‌رنگ‌ آمیزی نموده‌ و ششتشو میدادند. ‌
به این‌ ترتیب نقاطی که‌ رنگ‌ در آن نفوذ نکرده‌ بود سفید باقی‌ میماند و پارچه‌ نقوش‌سفیدی در متن رنگین به‌ خود میگرفت‌ و با تکرار این‌ عمل امکان استفاده‌ از رنگهای متنوع و ‌متعدد وجود داشت‌. ‌
در روش‌ استفاده‌ از صمغ و موم که‌ بعد از چندی جایگزین‌ شیوه ی قبلی گردید، ابتدا دو‌طرف پارچه‌ با صمغ و موم پوشانده میشود و سپس نقوش مورد نظ‌ر بر روی‌ موم تراشیده ‌میشود و سپس پارچه‌ رنگ‌ آمیزی میگردد و چنانچه ایجاد نقوش با چند رنگ‌ مورد نظ‌ر تولید ‌کننده باشد مجددا قسمتهای دیگری از سط‌وح موم اندود را تراشیده و در عوض نقاط ‌تراشیده شده ی قبلی را موم میگیرند تا هنگام رنگ‌ آمیزی دوباره‌ رنگ‌ جدید در آن نفوذ ‌نکند. ‌
ذکر این‌ نکته قابل‌ تامل‌ است‌ که‌ در طریقه ی کار با موم حتما باید از رنگهای سرد استفاده‌ به‌‌عمل آید تا حرارت‌ باعث‌ ذوب‌ موم و ادغام رنگها نگردد.
منبع : سفارت جمهوری اسلامی ایران ــ پاریس


همچنین مشاهده کنید