نقدی بر فیلم «۱۰ رقمی» جمع تضادها

فیلم ده رقمی ساخته همایون اسعدیان در حال حاضر بر پرده سینماهاست. داستان این فیلم به این مسئله توجه دارد که انسان تمایل دارد بدون زحمت و کار و تلاش صاحب همه چیز شود و این با فلسفه آفرینش در تضاد و تعارض است. این کمدی و طنز در این اثر برای مخاطب غریبه نیست و بارها در سینما به آن پرداخته شده . فیروز سیزده در این درام بیشتر یک تیپ است تا شخصیت و این نکته ای نیست که بتوان از آن غافل شد چون او نقش اول و کاراکتر اصلی است.
اینکه فیروز سیزده از بدو تولد نحس است و قدم در هر جا می گذارد مایه بدبختی دیگران می شود از آن کمدی هایی است که بسیار بدان اشاره شده. این اثر یک موضوع محوری هم دارد که بیشتر هویت ملی مدنظر کارگردان بوده.
اگر به فضای داستان هم اشاره کنیم و آنرا بازشناسی کنیم به این نتیجه می رسیم که با یک فضای فانتزی و به نوعی انتزاعی و البته کاریکاتور گونه روبرو هستیم و عجیب اینکه به لحاظ ساختی تمام عناصر ذکر شده را دارد.
از نظر خط داستان با کاستی هایی روبرو است یعنی کادو دادن فرشی که عملاً ارزش خاص و قابل توجهی برای غیراهل فن ندارد یا گروگان گیری، تعقیب گریز، تصادف، خراب کاری بچه و یا تعداد زایمانهای خواهر فیروز همه حکایت از آن دارد که گاهی یک نوسان ذاتی در ساخت آن وجود دارد. اصولا استفاده از تیپ و محبوبیت هم برای خود صاحب و کتاب و اندازه ای دارد و تکرار این روش باعث می گردد که مخاطب از ساخته بعدی فیلم ساز استقبال نکند و این نکته ای نیست که بتوان آنرا نادیده گرفت.
اصولا راقم این سطور با پایان بسته و نتیجه محض فیلم ساز موافق نیست بلکه معتقد است که باید دریافت پیام و هدف و فلسفه وجودی فیلم به عهده مخاطب گذاشته شود تا او را به تفکر وادارد و از این نظر او را به عنصر کیمیای هستی یعنی اندیشه و تفکر واداشت. چیزی که اسعدیان از آن چشم پوشی کرده است البته ساخت کلی د استان این رویکرد را به او تحمیل کرده است. در این اثر رگه هایی از ابتذال و شعارزدگی وجود دارد که اصلاً عجیب نیست؛ بلکه وجه تمایز آن با دیگران این نکته است که اصولا چرا این پیام نمایی و اخلاق گرایی و هر آنچه بر هدف غایی اثر ارتباط دارد و باید در پایان فیلم باشد تا مخاطب را به یاد دوران کودکی و قصه آن بیاندازد و نه اینکه در بطن و متن فیلم گنجانده شود و از این نظر یک اثر شاخص بوجود آید. از نظر موسیقی که کاری است از حمیدرضا صدری نیز این درام یک اثر فاخر محسوب نمی شود چون نتوانسته آن نقش خود که همان همذات پنداری و باورپذیری و تسریع در آن را صورت دهد یعنی اینکه موسیقی در این وجود دارد چون بایدچیزی به نام موسیقی در آن وجود داشته باشد نه اینکه آنرا به یک اثر برجسته بهترین کند. اصولا اگر بخواهیم یک نگاه کلی بر این فیلم داشته باشیم می توانیم بگوییم اگر توجه به عنصر هویت ملی و تاریخ و تمدن ایرانی را از فیلم حذف کنیم دیگر هیچ اصالت قابل دفاعی ندارد. به هر روی اگر فیلم تجاری ساخته می شود و تمام نگاه ها به سمت گیشه است باید پارامترهای آن نیز مدنظر قرار گیرد نه اینکه از هر ژانر سینمایی یک تکه برداری شود و بعد مثل چینی بندزن بر یکدیگر پیوند داده شود و فیلمی به نام ده رقمی تحویل مخاطب داده شود، که سعی دارد همه چیز را از پول و فروش خوب، درس اخلاق و عشق و زندگی و هویت ملی و تاریخی و کمدی را یکجا داشته باشد چیزی که جمع تضادها است و این خود یک تعارض و ناهمگونی درونی ایجاد می کند و ماحصلی جز فیلم ده رقمی ندارد. بد نیست این مقال را با یک بیت از رند فرزانه شیراز به پایان برد:
همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس
که دراز است ره مقصد و من نوسفرم

احمد عراقی

منبع : روزنامه کیهان