شیوع «شانه نامتقارن» در بین دانش آموزان دختر

علاوه بر اختلالات ژنتیکی، صدمات وارد شده و بیماری ها عوامل مربوط به سبک زندگی نیز همچون فقر حرکتی، عادات نامناسب، الگوی نامناسب، حرکات بدنی، افزایش وزن، وضعیت غلط بدن و پوشش نامناسب سهم عمده ای در بروز ناهنجاری های جسمی دانش آموزان دارد.
فعالیت های ناچیز ورزشی مشکلات جسمی بسیاری را برای دختران به وجود می آورد. نیازمندی دختران به ورزش هنوز در میان بسیاری ازوالدین جانیفتاده است و به همین خاطر اگر برای هر دختر دانش آموز یک سالن ورزشی ساخته شود، باز هم این مشکل حل نخواهد شد، چرا که بسیاری از والدین همچنان دغدغه راه و فاصله رسیدن دختران از خانه تا سالن ورزشی را دارند.
درحالی که ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی سالم در مدارس می تواند تا حد قابل قبولی از بروز چنین مشکلاتی بکاهد.
مطالعات نشان می دهد که حدود ۸ میلیون دانش آموز دختر به نوعی با اختلالات و ناهنجاری های جسمی و حرکتی روبه رو هستند و این درحالی است که نبود امکانات و فضای ورزشی مناسب در مدارس، یکی از مهمترین عوامل این ناهنجاری ها به شمار می رود.
● ناهنجاری های ساختار قامتی دانش آموزان
▪ شانه نامتقارن: حمل کیف و اشیای سنگین منجر به افتادگی شانه می شود.
پائین بودن یک شانه نسبت به شانه دیگر را شانه نامتقارن یا افتادگی شانه می نامند. این ناهنجاری که در میان دختران ایرانی شیوع چشمگیری دارد در اثر عواملی چون اتخاذ وضعیت های نادرست هنگام نشستن، حمل کیف و کتاب با یک دست و استاندارد نبودن میز و نیمکت و در نتیجه خم شدن بیشتر به یک سمت هنگام نوشتن بروز می کند.
همچنین ضعف عضلات بالا برنده کتف ها در یک سمت، از دیگر عوامل ایجاد این ناهنجاری است. خارج شدن شانه ها از حالت طبیعی، درد کتف ها، درد ناحیه پشت و اطراف گردن و همچنین ضعیف شدن عضلات بالابرنده کتف ها ازجمله عوارضی است که مبتلایان به شانه نامتقارن باید درانتظارش باشند.
▪ کمرگود: افزایش گودی کمر به نحوی که از حدطبیعی بیشتر باشد را گودی کمر می نامند.
افراد مبتلا به گودی کمر معمولاً با عوارضی چون افزایش قوس کمر، افزایش فشار وارده بر مهره های تحتانی کمر و کاهش انعطاف پذیری و تحرک در ناحیه کمری مواجه می شوند.
این افراد همچنین مستعد ابتلا به کمردرد و کوتاهی قد هستند، حتی ممکن است گوژپشت شوند.
▪ پشت گرد: گوژپشتی را می توان نام آشناترین ناهنجاری ساختار قامتی نامید.
متخصصان افزایش بیش از حد طبیعی تحدب مهره های پشتی را پشت گرد (گوژپشتی) یا کیفوز می نامند. قرار دادن تنه در وضعیت غلط، ضعف عضلانی، افزایش گودی کمر و برخی بیماری ها علل اصلی وجود این ناهنجاری هستند.
افراد خجالتی و بلندقد هم بیشتر در معرض این تغییرشکل قراردارند؛ چرا که در هنگام نشستن یا ایستادن تنه را بیش از حد خم می کنند و ادامه این وضعیت منجر به گوژپشتی می شود. درد، افتادگی سینه، کاهش انعطاف پذیری، تخریب مهره ها، ایجاد شانه های گرد و بروز عارضه رو به جلو بودن سر ازجمله عوارض این ناهنجاری است.
ضمن آن که مبتلایان به پشت گرد در اندام های فوقانی با محدودیت حرکتی مواجه اند.
▪ سر به جلو: هنگامی که سر فرد جلوتر از خط ثقل بدن قرار گیرد، به طوری که از نمای جانبی خط شاقول از لاله گوش عبور نکند و لاله گوش جلوتر باشد، اصطلاحاً گفته می شود که فرد مبتلا به سرجلو است.
اتخاذ وضعیت نادرست، ضعف عضلات پشت گردن و کیفوز پشتی ازجمله علل ابتلا به سر به جلو است. افراد مبتلا به این ناهنجاری ها با عوارضی چون افتادگی شانه ها، افتادگی سینه و ایجاد درد در ناحیه پشت گردن و قسمت فوقانی پشت رو به رو هستند.
▪ پشت صاف: هنگامی که گودی کمر به حدی کاهش یابد که از حدطبیعی کمتر باشد، فرد مبتلا به پشت صاف می شود.
علل این ناهنجاری عبارتند از کوتاهی عضلات پشت ران، کوتاهی عضلات شکمی و گرفتگی عضلات کمری، افرادی که مبتلا به این ناهنجاری اند با عوارضی چون آرتروز زودرس، کاهش انعطاف پذیری در ناحیه کمر و افزایش فشارهای مکانیکی وارده به قسمت تحتانی کمر دست به گریبانند.
این افراد همچنین مستعد ابتلا به کمردرد و ابتلا به فتق دیسک هستند.
در این میان نبود فضای کافی و مناسب (حیاط یا سالن سرپوشیده) برای دختران نیز عامل دیگری برای فقر حرکتی و ناهنجاری های قامتی است. تا آنجا که اگر سرانه فضای استاندارد برای ورزش دانش آموزان ۵‎/۲ متر مربع باشد، این میزان در ایران برای دختران ۱۷ و برای پسران ۲۶سانتیمتر مربع است.
البته طرح مناسب سازی مدارس دخترانه نیز به علت محدودیت های فیزیکی موجود، تاکنون فقط در پنج درصد مدارس اجرا شده است.
▪ پشت گرد: شانه خمیده و به جلو آمده شایع ترین انحرافات ستون فقرات در دختران ایرانی محسوب می شود.
بدنشستن و ضعیف بودن عضلات، عمده ترین علل این اختلالات است که با تقویت قدرت عضلات در همه سنین کودکی می توان از بروز چنین اختلالاتی پیشگیری کرد.
وزن بیش از حد کیف و کوله پشتی و یا حمل متوالی آنها و آن هم فقط با یک دست عوارض بسیاری را به مرور زمان برای ستون فقرات افراد و بویژه دانش آموزان درپی دارد.
وزن بیش از حد کیف، علاوه بر افزایش خستگی جسمی به تدریج برای دست و ستون فقرات نیز مشکل ایجاد می کند. دانش آموزان باید از کیف یا کوله پشتی خود به نحوی استفاده کنند که وزن آن بین دو اندام فوقانی تقسیم شود.

گیتی صمدی

منبع : روزنامه ایران