نقش مدیریت اسلامی در روابط انسانی سازمان‌ها

اولا در اسلام ارزش دادن به کارهای گروهی حائز اهمیت بسیار است؛ چنانکه امیرالمومنین می‌فرماید: “پس رنج و کار هر یک از آنان را برای خویش بدان و رنج کسی را به دیگری نسبت مده (تا رنج برده، از عدل و انصال والی نومید نگردد) و دیگران هم به کارهای بزرگ اقدام کنند و باید در پاداش به او هنگام به سر رساندن کارش کوتاهی ننمایی”. (نهج‌البلاغه فیض الاسلام، نامه ۵۳ :۱۰۰۸) ثانیا در این راستا حفظ حرمت کارورزان نیز واجب است چنانکه پیامبر می‌فرماید: “شایسته مومن نیست که خویشتن را خوار کند” (نهج‌الفصاحه: ۵۳۰) و این در حالی است که به علاوه دل‌ها به اقتضای فطرت آن کس را که به آنها نیکی کند دوست می‌دارند و آن کس را که با آنها بدی کند دشمن دارند”. (نهج‌الفصاحه: ۳۷۶)
ثالثا در حیطه حفظ تعاون در ارتباطات سازمانی امیرالمومنین می‌فرماید: “از جمله حقوق واجبه خدا بر بندگان، اندرز دادن و کمک و یاری به یکدیگر است برای اجرای حق بین خودشان به قدر کوشش و توانایی” (نهج البلاغه فیض الاسلام: ۶۸۴)؛ زیرا جز این نیست که “یاری کن تا یاری داده شوی”. (شرح غرر الحکم، جلد۱۷۵:۲‌ ) به عبارت دیگر ایشان تاکید دارند: “چنانچه یاری کنی یاری کرده شوی، یعنی به قدر آنچه تو مردم را یاری کنی حق تعالی و مردم نیز تو را یاری کنند” (شرح غرر الحکم، جلد ۶۲۳:۴) و این بدان جهت است که : “هر که یاری نکند یاری کرده نشود “ (شرح‌غرر الحکم جلد ۲۵۳:۵) لذا است که به این ترتیب، تواصی به رقابت سازنده در عرصه سازمان انجامیده و اغماض به غنای روابط این حیطه حکم می‌دهد. در این شرایط احتراز از سخن‌چینی واجب است؛ چنانکه امیرالمومنین می‌فرماید: “ در تصدیق و باور داشتن (گفتار) بدگو و سخن‌‌چین شتاب منما، زیرا سخن چین خیانتکار وفریب دهنده است، هر چند خود را به صورت پنددهندگان درآورد”. (نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، نامه ۹۹۸:۵۳ )
از سوی دیگر باید از عیب‌جویی نیز برحذر بود؛ چنانکه می‌فرماید: “و باید از رعیت کسی را بیش از همه دور و دشمن داشته باشی که به گفتن زشتی‌های مردم اصرار دارد” (نهج‌البلاغه فیض‌الاسلام، نامه۹۹۷ :۲۵۳ ) و این به تبعیت از آن است که قرآن کریم فرمود: “هرگز از حال درونی هم تجسس مکنید و غیبت یکدیگر روا مدارید. آیا دوست می‌دارید گوشت برادر مرده خود را بخورید، البته کراهت و نفرت از آن دارید (پس بدانید که مثل غیبت مومن به حقیقت همین است) و از خدا بترسید (و توبه کنید که) خدا بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.” (حجرات: ۱۲) بالاخره در جهت نفی سوء ظن و بدگمانی در عرصه سازمان می‌توان به این قول امیرالمومنین عنایت ورزید که فرمود: “و اگر رعیت به تو گمان ستمگری بردند، عذر و دلیلت را برای ایشان آشکار کن و گمان‌های آنها را با آشکار کردنت از خویشتن دور نما؛ زیرا در آن کار ریاضت و عادت دادن به خود (عدل و انصاف را) و مهربانی است به رعیت و عذر آوردنی است که با آن به آنچه خواستاری از وادار نمودن آنها به حق می‌رسی”. (نهج‌البلاغه فیض الاسلام، نامه۱۰۲۶ :۵۳‌)

دکتر عباس محمدی اصل

منبع : روزنامه رسالت