۷ سپتامبر سال ۱۹۶۱ ـ قطع روابط سیاسی افغانستان با پاکستان و مقاله ایزوستیا

هفتم سپتامبر سال ۱۹۶۱ (۱۳۴۰ خورشیدی) یک روز پس از این که دولت افغانستان روابط سیاسی خود را با پاکستان قطع کرد و دولت پاکستان را متهم به حمایت از داعیه استقلال طلبی پشتونها کرد و بحران روابط دو کشور در حال اوج گیری بود، ایزوستیا ارگان دولت شوروی با انتشار مقاله ای نه تنها این بحران را دامن زد بلکه پای ایران را هم به آن کشاند. ایزوستیا نوشته بود که ایران و پاکستان محرمانه به توافق رسیده اند که افغانستان را میان خود قسمت کنند؛ منطقه پشتون نشین به پاکستان و منطقه فارسی زبان به ایران ملحق شود و دولت آمریکا که سرگرم محاصره کامل شوروی است بر این طرح صحه گذارده است و با این عمل، ایران آن چه را که قرن گذشته از دست داد به دست می آورد و پاکستان هم پشتون ها را با پاتان های خود یکی می کند و از مسائل نژادی آسوده خاطر می شود.
مقاله ایزوستیا در حالی انتشار یافت که سران کشورهای غیر متعهد در بلگراد به مسئله روابط بحرانی افغانستان و پاکستان رسیدگی می کردند. افغانستان یک کشور غیر متعهد ولی ایران و پاکستان از متحدان آمریکا بودند. آتش بحران روابط پاکستان و افغانستان از هفتم شهریور ماه که ایوب خان رئیس جمهوری وقت پاکستان دولت افغانستان را تهدید کرده بود چشم طمع به ایالت پاتان نشین شمالغربی پاکستان دوخته است روشن شده بود. ایوب خان دولت کابل را متهم کرده بود که از تاریخ تجزیه هندوستان به دو کشور هند و پاکستان، هرگز به روی پاکستان لبخند دوستی نزده و پنهانی با هند بر ضد پاکستان توطئه کرده است. ایوب خان روز بعد از این تهدید، از افغانستان خواست که کنسولگری ها و دفاتر فرهنگی و بازرگانی خود در پیشاور، کویته، پاره چنار و چمن را تعطیل کند.
یک روز پس از این اولتیماتوم پاکستان، سردار محمد داود خان صدراعظم افغانستان برای یک دیدار فوری چند ساعته و مذاکره با دولت وقت ایران وارد تهران شد و ایران قول داد که همه مساعی خود را برای رفع بحران روابط افغانستان و پاکستان بکار برد. در پی همین سفر کوتاه، در محافل سیاسی جهان شایع شد که سران افغانستان به ایران پیشنهاد تشکیل فدراسیون مرکب از دو کشور همزبان و همنژاد و هم فرهنگ داده اند.
دولت افغانستان ششم سپتامبر ناگهان مناسبات سیاسی خود را با پاکستان قطع کرد ، اتباعش را از پاکستان فراخواند و مرزهایش را بست و بر مشکلات کنفرانس سران کشورهای غیر متعهد افزود به گونه ای که "نهرو" و "سوکارنو" مجبور به تبادل نظر جداگانه شدند.
این وقایع درست یک سال پس از دیدار آیزنهاور، رئیس جمهوری وقت آمریکا از افغانستان روی می داد.
دولت وقت ایران به دلیل بحرانی بودن اوضاع بین المللی و ادامه معارضه آمریکا و شوروی، در قبال مقاله "ایزوستیا" که نظر دولت شوروی را منعکس کرده بود واکنش فوری نشان نداد، ولی پنج روز بعد (۲۰ شهریور) روزنامه اطلاعات (که ترجمه روسی نامش "ایزوستیا" است) در یک سر مقاله طولانی شدید اللحن مفاد مقاله ایزوستیا را رد کرد و مطالب آن را تحریک آمیز خواند که اصحاب نظر در کشورهای دیگر آن را نظر دولت ایران تلقی کردند.
بحران روابط افغانستان و پاکستان بعدا با پادرمیانی کشورهای مختلف از جمله ایران برطرف شد، ولی گمان نمی رود که تمایل پشتونها و پاتان ها که در حقیقت یک قوم هستند به وحدت پایان یافته باشد. در پاکستان پشتون ها را "پاتان" می نامند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز