قنات قصبه گناباد قدیمی ترین قنات جهان

قنات قصبه گناباد بعنوان یکی از پدیده های شگفت انگیز دست ساخته انسان در طول تاریخ و نمادی از هم نوایی بشر با طبیعت توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است . این قنات از میانه ارضی کوی شرقی گناباد از محلی معروف به « برج علی ضامن » در داخل رسوب های ریزدانه آغاز شده و از هفت کانال متصل به هم شکل گرفته است . بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات ۳۳۱۱۳ متر و تعداد چاه های آن متجاوز از ۴۷۰ حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً ۲۸۰ تا ۳۰۰ متر است . ناصر خسرو قبادیانی نخستین کسی است که در سفر نامه اش به توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آن را هفتصد گز و طول آن چهار فرسنگ ذکر نموده و آن را نیز به کیخسرو نسبت داده است . ظاهرا وی از کنار طولانی ترین رشته انشعابی این قنات به نام دولاب نو عبور نموده است . فضای داخلی قنات دارای کانالها و تونلها اعجاب انگیزی است که با بررسی های انجام یافته بر روی آن حفره هایی مشخص شده است . ظاهرا این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پیه سوز و وسایل روشنایی به کار می رفته است در حال حاضر میزان آبدهی این قنات ۱۵۰ لیتر در ثانیه است . قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانه چاه حاکی از این است که رشته قصبه در واقع کانال اولیه اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و در پی آن رشته های دیگر در مواقع خشکسالی ایجاد شده است.
با این توصیف و با توجه به عمق چاهها و طول قنوات می توان به مهارت و استادی ایرانیان چیره دست پی برد که چگونه از قرنها پیش قادر بودند با وسایل خیلی ساده و ابتدایی شیب آب زیر زمینی و طراز زمین را در عمق چند صد متری از زیر زمین طوری حساب کنند که آب پس از طی کیلومترها در نقطه محاسبه شده به سطح زمین برسد و به قول مقنی ها « آفتابی » شود. یعنی از تاریکی خارج و در معرض آفتاب و روشنایی قرار گیرد.
حقیقتاً که قدیمی ترین قنات جهان پدیده ای شگفت انگیز است که در شهری کویری، آبی زلال در اعماق ۳۰۰ متری زمین در رگهای خشک و تشنه کویر جریان دارد.
قنات قصبه سه ورودی دارد. جایی که اکنون مظهر قنات است و با بتون مسیری حدود ۷۰۰ متر ساخته شده است تا به جریان اصلی قنات برسد. دوم مظهر قبلی آن که اکنون خشک است و مسیری به اندازه همان تونل سیمانی ایجاد شده است که خشک اما کاملا دست نخورده و طبیعی است. این مسیر همان مسیری است که قرار است توسط سازمان میراث فرهنگی برای بازدید توریست ها آماده شود. اما ورودی سوم ،تقاطع تونل سیمانی و تونل خشک است جایی که آب قنات بعد از عبور از اعماق ۳۰۰ متری زمین و طی راهی طولانی تغییر مسیر داده است و وارد تونل مصنوعی می شود. راهی هم به سمت تونل خشک ادامه دارد.
برای رفتن به داخل قنات از پله های گلی قدیمی پایین رفتیم آن پایین دنیای عجیبی بود تاریکی مطلق طول مسیررا فرا گرفته بود با نور چراغ قوه ای که همراه داشتیم فقط جلوی پایمان را می دیدیم شبیه یک غار طبیعی بود با دیوار های خاکی که ریشه های درختان به دیواره ها پیچ خورده بودند . نسیم خنکی روح را جلا می داد صدایی جز صدای آب شنیده نمی شد باید از داخل آب می گذشتیم متاسفانه ما موفق نشدیم تا آخر مسیر را طی کنیم . تجربه بی نظیری بود. امیدوارم این اثر به یاد گار مانده از پیشینیان با تلاش های مسئولین مورد توجه بیشتر قرار گیرد.


نیلوفر فکور شرقی
شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی خراسان رضوی

منبع : مطالب ارسال شده