انقلابی سرگردان

آیا انقلاب فرزندان خود را می خورد؟ شاید این جمله را تنها یک خرافه مدرن بدانیم اما در مورد انقلاب روسیه به شکلی باورنکردنی مصداق پیدا کرد. لئون تروتسکی احتمالاً پس از لنین(و حتی شاید بیش از او) موثرترین مرد انقلاب ۱۹۱۷ بود. این رهبر منشویک های میانه رو از ۱۹ سالگی زندگی پرماجرایی را در پیش گرفت. در ۲۰ سالگی به سیبری تبعید شد، از آنجا گریخت و به لندن رفت و به جمع روس های روشنفکر تبعیدی که نشریه ایسکرا را درمی آوردند، پیوست. همانجا که در کنار لنین در برابر پیرمردهای تبعیدی (مثل پلخانف) جبهه روشنفکران جوان را تشکیل داد. در ماجرای انقلاب ناکام ۱۹۰۵ شرکت کرد اما باز دستگیر و به سیبری تبعید شد و باز هم گریخت. به وین رفت و سپس با آغاز جنگ جهانی اول سر از لندن درآورد و بالاخره به نیویورک فرار کرد.
در ۱۹۱۷ با ظاهر شدن نشانه های ناآرامی به روسیه بازگشت و همانجا نبوغ خود را در سازماندهی نیروهای شبه نظامی انقلابی به نمایش گذاشت؛ نیروهایی که بعدها به فرماندهی تروتسکی تشکیل دهنده ارتش سرخ شدند. او در تمام دوران جنگ داخلی (۱۹۲۴- ۱۹۱۸) فرماندهی نبرد با گارد سفید را بر عهده داشت و با قاطعیت سنگدلانه خود، حکومت شوروی را حفظ کرد اما افول او پس از مرگ لنین آغاز شد؛ وقتی ایده های رادیکالی او برای صدور انقلاب در مواجهه با دو وارث دیگر لنین (بوخارین و استالین) مورد توجه قرار نگرفت و تروتسکی به تدریج طرد شد و بالاخره در سال ۱۹۲۹ به استانبول تبعید شد. اما آنجا به خاطر حضور بقایای گارد سفید برای او امن نبود.
او سپس سفر طول و درازش به مکزیک و امریکا را آغاز کرد. این انقلابی سرگردان در گذر از ۵۰ سالگی به عشقی شورانگیز با فریدا نقاش مشهور مکزیکی گرفتار شد. اما دست آخر ماموران سازمان امنیتی شوروی، او را در خانه اش در مکزیک به قتل رساندند؛ با ضربات بی رحمانه یک یخ خردکن فولادی که بر سر تروتسکی زده شد. تروتسکی هنگام مرگ ۶۱ ساله بود و سال ها بود ناامیدانه شاهد قرار گرفتن امپراتوری شوروی در دست آن دهقانزاده تروریست گرجی بود؛ ژوزف استالین. در تصویر او را اندکی پس از پیروزی انقلاب اکتبر می بینید؛ در میدان سرخ مسکو در حال نظاره رژه ارتش سرخ، در روزهایی که در اوج شهرت و محبوبیت به سر می برد.

منبع : روزنامه اعتماد