جان تغذیه در خطر است، سیماجان!

یک تکه ته دیگ طلایی برشته که با صدای تردی زیر دندان نصف می‌شود؛ نوشابه‌ای که داخل یک لیوان پر از قطعه‌های یخ ریخته می‌شود و سوسیس‌های برش خورده‌ای که توی روغن داغ جلز و ولز می‌کنند؛ چقدر اشتهای شما را تحریک می‌کنند؟ تا به حال شده که با دیدن یکی از این تبلیغات اشتهاآور، برای مثال تبلیغ پنیر پیتزایی که کش می‌آید، هوس کنید و همان موقع پیتزا سفارش بدهید؟...
کارشناسان می‌گویند تبلیغات غذاهای ناسالم، روی اشتهای افراد و رغبت آنها به ‌این غذاها اثر می‌گذارند. دکتر سیدضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه ‌این تبلیغات را صد در صد اشتهاآور توصیف می‌کند و می‌گوید: «طبیعی است که آدم اول می‌بیند و بعد دلش می‌خواهد. از طرفی حس کنجکاوی افراد به اضافه تصویری که از طعم غذاها، به وسیله تیزرهای مختلف ایجاد می‌شود، آنها را به سمت آن غذاها سوق می‌دهد. غذاهایی که یا شورند یا شیرین یا چرب و در دراز مدت سلامت جامعه را تهدید می‌کنند. پس با این تبلیغات یک نوع اشتهای کاذب نسبت به غذاهای مضر ایجاد می‌شود که روی فرهنگ غذایی جامعه تاثیر می‌گذارد.»
● تبلیغات و بچه‌ها
دکتر مظهری معتقد است بچه‌ها وقتی در معرض این گونه تبلیغات تلویزیونی قرار می‌گیرند، زودتر از بزرگسالان واکنش نشان می‌دهند: «ضمن اینکه بچه‌ها را خیلی نمی‌شود با دلایل پزشکی و علمی‌نسبت به مضر بودن این خوراکی‌ها توجیه کرد. بچه‌ها روی سبد غذایی خانوار تاثیر می‌گذارند.» البته دکتر مظهری معتقد است بیشتر این تبلیغات علاوه بر تبلیغ غذاهای زیان‌آور، در جهت ترویج پرخوری، اسراف و زیاده‌روی هم عمل می‌کنند که نتیجه‌ای جز چاقی روزافزون ندارد.
● هیجان گرسنگی
تبلیغات غذاهای مضر اغلب تبلیغات پرزرق و برق و جذابی هستند که مخاطبان خود را تحت تاثیر قرار می‌دهند. دکتر پرویز رزاقی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه ویژگی اصلی تبلیغ کالاهای غیرمفید را برانگیختگی انگیزشی می‌داند که موجب ایجاد هیجان در مخاطب می‌شود. او در این باره می‌گوید: «این کار از طریق آرایش دادن به کالا انجام می‌شود، برای مثال آرایش در طرح یا زمینه از طریق رنگ‌های اشتها برانگیز تا پیام پنهانی را، که همان خرید کالا است به مخاطب منتقل کند. از آنجا که هیجانات در بخش مربوط به گرسنگی مغز نقش زیادی دارد، تبلیغات حساب شده مواد خوراکی می‌توانند تحریک کننده باشند. یعنی اگر فرد غذا خورده وحتی سیر باشد، حس خوبی نسبت به آن غذا یا دسر پیدا می‌کند.» البته به گفته دکتر رزاقی اینگونه تبلیغات پیش از اینکه موجب تحریک اشتهای افراد در لحظه دیدن تصاویر شوند، آنها را نسبت به خرید خوراکی‌های مورد تبلیغ در آینده ترغیب می‌کنند. او می‌گوید: «اما اگر تبلیغ تکرار شود موجب برانگیختن هیجان گرسنگی یا تشنگی در افراد می‌شود و ممکن است فرد همان موقع به تهیه آن کالایا مشابهش اقدام کند.» دکتر رزاقی می‌گوید: «تبلیغ خوراکی‌ها بیشتر روی گروه‌هایی مانند خانواده یا دوستان و همکاران که به طور جمعی مخاطب آنها قرار می‌گیرند، تاثیر می‌گذارد تا روی افرادی که به تنهایی تصاویر تبلیغاتی را تماشا می‌کنند. از سوی دیگر عده‌ای از افراد که اهل تنقلات هستند با دیدن تبلیغ محصولات جدید نسبت به استفاده آنها ترغیب می‌شوند..»
● چه باید کرد؟
اما این تبلیغات بخش کلانی از درآمدهای رادیو و تلویزیون را تامین می‌کنند و نمی‌شود آنها را حذف یا حتی کم کرد. دکتر مظهری، متخصص تغذیه در این باره می‌گوید: «صدا و سیما یک رسانه ملی است و وظایفی را به عهده دارد که برای انجام‌شان باید هزینه‌هایش را تامین کند اما این را هم نباید از یاد برد که با ترویج مصرف چنین غذاهایی، در آینده نزدیک جامعه باید هزینه‌های کلان‌تری را برای درمان آثار بیماری‌زای همین خوراکی‌ها صرف کند چون بیشتر این محصولات ارزش غذایی ندارند، یا شورند یا چرب و یا شیرین و در دراز مدت سلامت جامعه را به شدت تهدید می‌کنند.»
● یک پیشنهاد
دکتر مظهری پیشنهاد می‌کند که صدا وسیما در پخش این گونه تبلیغات، دید آینده‌نگر داشته باشد و حداقل از روش‌هایی برای خنثی کردن تاثیر منفی این غذاها در جامعه بهره بگیرد. یکی از راه‌های پیشنهادی دکتر مظهری ساخت تیزرهایی است که هدفشان فرهنگ سازی تغذیه‌ای باشد. او با اشاره به نمونه‌های معدود اما موفق این کار در رادیو سلامت و برنامه‌های پزشکی تلویزیون می‌گوید: «پخش اینگونه برنامه‌ها توجه مردم را به تغذیه و سلامت‌شان جذب می‌کند. پخش تیزرهای سرگرم کننده و جذاب مشابه تیزرهای راهنمایی رانندگی هم بسیار مفید و مؤثر است اما مساله ‌این جاست که اغلب اینگونه تبلیغات به دلیل کمبود بودجه، کمتر ساخته می‌شوند و در مدت زمان محدودتری هم پخش می‌شوند. در حالی که تبلیغات زیان‌آور به ‌این دلیل که شرکت‌های تولیدکننده‌شان از امکانات مالی بسیار گسترده‌ای برخوردارند، اغلب جذاب‌تر و تاثیرگزارتر ساخته می‌شوند و بهترین زمان‌های پخش را به خود اختصاص می‌دهند.»
● آموزش لازم است
دکتر رزاقی، روان‌شناس نیز راهکار کاهش تاثیر این تبلیغات را آموزش شیوه صحیح مصرف به جامعه می‌داند و می‌گوید: «همان طور که به بچه‌ها در کلاس سوم دبستان، در دروس اجتماعی شیوه مصرف برق و آب را آموزش می‌دهیم، می‌توانیم شیوه مصرف مطلوب کالاهای خوراکی را هم آموزش دهیم.» او همچنین پیشنهاد می‌کند که صدا و سیما که بخش عمده‌ای از زمان تبلیغات خود را به‌ این‌گونه کالاها اختصاص می‌دهد، با دریافت حداقل هزینه و یا حتی به‌طور رایگان محصولات سالم غذایی را تبلیغ کند تا موازنه‌ای در این بین به وجود بیاید.

منبع : روزنامه سلامت