تپه و قلعه جوقین

تپه جوقین از جمله آثار باستانی دوران ساسانی در شهریار است که چون نگینی بر بستری از گل و گیاه آرمیده؛ قلعه ای کهنسال و افسانه ای که در عین اینکه یکی از کهن ترین آثار باستانی منطقه به شمار میآید یکی از ناشناخته ترین آنان نیز است. قلعه ای عظیم که با همه عوامل ویرانگر مقابله کرده و با عظمت و شکوه دیرینش استوار مانده است. تپه و قلعه جوقین در۱۰ کیلومتری جنوب غرب شهریار در شهر وحیدیه واقع شده است. قدمت و استقرار مردم در آن با توجه به مسکوکات و سایر اشیای مکشوفه دست کم به دوره یزدگرد سوم ساسانی می رسد. تپه جوقین یکی از مهمترین و بزرگترین بناهای خشتی منطقه است که برج و باروهای آن و مصالح و خشت های استفاده شده در آن آثار معماری پیش از اسلام را نشان می دهد. سفالینه های کشف شده در تپه جوقین نیز نظر به اینکه هیچکدام از آنها دارای لعاب نمی باشد حائز اهمیت دیرین شناسانه است. نام جوقین، بنا به برخی گفته ها گویا برگرفته از نام بهرام چوبین سردار و قهرمان ملی ایران درعهد خسرو پرویز ساسانی است که بعدها در دوره یزدگرد سوم رونق گرفته و مورد استفاده بوده است. تپه جوقین و قلعه دیگری که در مرکز روستای قدیمی جوقین واقع است ( به دلیل ساخت و سازهای بعدی در بستر شهر مدفون گشته) را نیز به همین دلیل به بهرام چوبین نسبت می دهند . افسانه های بسیاری در مورد این اثر باستانی، گنجهای موجود در آن و ... توسط مردم محلی نقل می شود که جمع آوری و توجه به آنها جدا از مسائل باستان شناسانه، از نظر اسطوره شناسی و مردم شناسی حائز اهمیت است.
● قلعه ایرج
این قلعه نزدیک روستای جعفر آباد در شمال شرقی ورامین واقع شده است . ارتفاع متوسط دیوار قلعه ۱۲ متر است و در اطراف قلعه به فاصله ۱۰۰ متر سنگر هایی قرار دارد. این قلعه به شکل مستطیل و مصالح آن از خشت و گل است و در نوع خود یکی از بزرگ ترین قلعه های ایران به شمار می رود.
● قلعه تبرک
قلعه تبرک امین آباد از بناهای قرون نخست اسلامی است که داخل بارو و حصار ری قرار داشت و از دورا ن خلفای عباسی بر جا مانده بود که این قلعه تخریب شد و امروزه به دلیل وجود برج نقاره خانه بر فراز آن به کوه نقار خانه معروف است.‌
● قلعه گبری
این قلعه از قلاع محافظ هسته اولیه ری است که در جنوب شرقی ری قدیم و میدان معلم ری امروز واقع است. از آثار معماری این قلعه، تنها یک چهار دیوار به مساحت دو هکتار با دیوارهای مرتفع از ۱۰ تا ۱۳ متر، همراه چهار برج دیده بانی باقی مانده است. قدمت این قلعه به دوره اشکانیان، حدود ۲۲۵۰ سال پیش می رسد.‌
● دختر قلعه تنگ گسیل
گسیل یکی از آبادی های دهستان شاد است که در سه کیلومتری شرق جاده اصلی کرج - چالوس واقع شده است. در این قسمت از جاده یعنی ۵۲ کیلومتری شمال کرج، تنگه ای وجود دارد که به تنگه گسیل معروف است. چندین سال است که به دلیل صعب العبور بودن این تنگه، جاده اصلی از میان تونلی که در کنار تنگه ایجاد شده می گذرد. بالای این تونل و در نوک قله کوه، آثاری از یک قلعه به چشم می خورد که به قلعه دختر معروف است. این قلعه به شدت رو به ویرانی است و فقط بخش های بسیار محدودی از دیوار های آن به صورت جدا از هم باقی مانده است. بقایای آجرها و سنگ های شکسته و ملات ساروج حاصل از حفاری های غیر مجاز در مساحتی حدود ۱۰۰۰ متر پراکنده است. حفاران قسمت های زیادی از کف، پای دیوارها و پی بنا را تخریب کرده اند. در این قسمت، پایه دیوارها و کف بعضی از اتاق ها نمایان است ونشان می دهد که شالوده بنا در دل صخره ایجاد شده و در زیر خاک ایمن تر به حیات خود ادامه می دهد. مصالح به کار رفته در این بنا، سنگ و ساروج است ولی وجود آجر های پراکنده در اطراف، نشان می دهد در بنای قلعه از آجر نیز استفاده شده است. سفالهای موجود در این محوطه از نوع سفال های قرمز و نخودی بدون لعاب دوران اسلامی است. دو قطعه سفال لعاب دار بسیار ریز به دست آمده از این قلعه، به سفال های سلجوقی و ایلخانی بسیار شباهت دارد.
● ‌قلعه دهشاد
قلعه دهشاد در روستایی به همین نام، در ده کیلومتری شرق شهریار و در محدوده شهر باغستان واقع است. این قلعه با قدمت بیش از ۲۰۰ ساله خود یکی از قلعه های متعدد شهرستان شهریار است که از اغلب آنان چیز زیادی باقی نمانده است و به علت کم توجهی مسئولین مربوط بخش اعظم قلعه ها (همچون قلعه فرامرز، قلعه چهل دختر در حصار ساتی و...) تخریب شده است. دیوار گرداگرد قلعه دهشاد تقریبا سالم مانده و قلعه هنوز مسکونی می باشد. قلعه به سبک معماری اوایل دوره قاجار ساخته شده است و ابعاد آن صد متر در صد متر؛ به شکل مربع می باشد و در چهار گوشه آن برج دیدبانی قرار داشته است. این قلعه در صورت باز سازی می تواند به یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهریار تبدیل شود.‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد