پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

طاهره صفارزاده، شاعر مضمون گرا و معترض


طاهره صفارزاده، شاعر مضمون گرا و معترض
در انتهای دره مه
سکوی ابر می چرخد
سکوی ابر
ابر نهان کننده و بارنده
ابر گلوی کیست که می بارد
ما کیستیم؟
ما در هزاره چندم هستیم؟
(به یاد علی شریعتی- از کتاب سفر پنجم)
صفارزاده از جمله شاعران نوپردازی بود که خواندن و فهم شعرهای او گاه با مشکلاتی برای خواننده همراه بود. به عبارت بهتر باید گفت که او خوانندگانی اندک اما خاص داشت.
او بیش از آنچه شاعر باشد اندیشمند بود و به اندیشه، بیش از شعریت شعر اهمیت می داد. البته هرگاه که اندیشه و شعریت با هم از ذهن شاعر جاری می شدند او درکار خود توفیق بیشتری داشت. به راستی فهم شعرهای او مشکل بود و نیز علاقه مند شدن به شعرهایش مشکل تر. دلایل متعددی برای این قضیه در شعرهای صفارزاده وجود دارد که اگر بخواهیم به همه آن دلایل اشاره کنیم به وقت بیشتری نیاز داریم. آنچه مهم است این است که او در همه شعرهایش به کمیت یک شعر بیشتر اهمیت می داد و اصلاً برایش مهم نبود که بندی از شعر و یا سطرهایی از شعرش کاملاً به صورت نثر و حرف های معمولی باشد. تأثیری که کلیت یک شعر برخواننده می گذارد برای او در درجه اول اهمیت قرار داشت.
او در شعری خطاب به «ثارات» (شاعر هندی) می گوید:
«شعری بخوان ثارات
شعری بخوان
شعری بی تشویق وزن
شعری با روشنی استعاره
زمزمه ای روشنفکرانه
گوش ها راهیان آهنگ اند
طنین، حرکتی است که حرف من
در ذهن خواننده می آغازد»
این شعر در حقیقت در برگیرنده عقاید شعری صفارزاده است و نیز در بردارنده ویژگی های شعرهای او.
صفارزاده با وزن مخالفت شدیدی داشت ومعتقد بود که وزن یک عنصر مخدر است و خاصیت تخدیری و افیونی برای خواننده دارد. وزن باعث می شود که خواننده شعر از معنای درون شعر دور بیفتد و به عمق شعر نزدیک نشود.
من نمی خواهم بگویم که این اعتقاد درباره وزن تا چه اندازه درست است، اما در میان آثار متعددی که از صفارزاده مانده است کتاب سفر پنجم او که شعرهایش موزون و در قالب نیمایی است موفقتر است از کتاب های دیگر شاعر است و تأثیرگذاری شعرها و صمیمیت و شعریت شعرها در این کتاب بیشتر از کتاب های دیگر اوست. نکته ای که در مورد کتاب «سفر پنجم» قابل ذکر است این است که بسیاری به غلط این کتاب را «س ف ر پنجم» می گویند در حالی که سفر پنجم درست است و خود شاعر هم در این مورد تأکید داشت.
نکته دیگر که باید درباره طاهره صفارزاده گفت این است که برخی چنین عقیده دارند که او پیش از انقلاب یک شاعر روشنفکر بود و بعد از انقلاب جذب ارزشهای انقلاب شد و شعرهایش رنگ مذهبی و انقلابی به خود گرفت در حالی که این موضوع چندان درست نیست. حتی اگر با نگاهی گذرا به آثار پیش از انقلاب شاعر بیندازیم می بینیم که نگاه او در آن زمان هم مذهبی بود و حال و هوای انقلابی در شعرهایش به خوبی آشکار است. ضمن آن که او یک شاعر روشنفکر هم بوده .بدون شک قضاوت درباره شعرهای صفارزاده و دیگر شاعران موفق را زمانه برعهده خواهد داشت. کسی چه می داند شاید با گذشت چند دهه پس از مرگ شاعر، شعرهای او مخاطبین بیشتری پیدا کند. چرا که او یک شاعر مضمون گرا و محتواگرا بود و به معنای درونی شعر بیش از صورت ظاهری شعر اهمیت می داد. بدون شک نقاط کشف ناشده ای در آثار او هست که نیاز به بررسی بیشتری دارد و در این مجال نمی گنجد. خدایش بیامرزد و یادش گرامی باد.

جعفر ابراهیمی (شاهد)
منبع : روزنامه کیهان


همچنین مشاهده کنید