آشنایی با ساختار و کارکرد سینوس ها

سینوس های اطراف بینی در واقع حفره هایی پر از هوا هستند که در دل استخوان های صورت قرار گرفته و در عین حال ارتباط خود را با فضای داخل بینی حفظ کرده اند. در واقع پوشش داخلی بینی که اصطلاحاً مخاط بینی نامیده می شود، به طرز جالبی از طریق کانال های ارتباطی بسیار باریک بین بینی و سینوس ها، به داخل این حفرات کشیده شده و سطوح داخلی آنها را مفروش کرده است. این پدیده ناشی از روند تکاملی سینوس های اطراف بینی است. واقعیت این است که سینوس ها، استطاله هایی از حفره بینی هستند که به سمت عمق استخوان های صورت رشد می کنند و در طول رشد خود، مخاط بینی همراه آنها به داخل استخوان ها کشیده می شود. در زمان تولد، سینوس های اطراف بینی یا هنوز تشکیل نشده یا بسیار کوچک هستند. بنابراین در شیرخواران و کودکان کم سن و سال، کمتر به مشکلات و بیماری های سینوس برخورد می کنیم. با افزایش سن، اندازه آنها به تدریج بزرگ تر شده و حجم قابل توجهی از استخوان های صورت را اشغال می کنند و باعث می شوند سینوزیت (که همان عفونت و التهاب سینوس است) برای ما کلمه یی آشنا باشد. سینوس ها را بر اساس استخوانی که در آن قرار می گیرند، نامگذاری کرده اند. سینوس فکی (ماگزیلری) در استخوان فک بالایی قرار گرفته و معمولاً بزرگ ترین سینوس است. سینوس های پیشانی در ضخامت نواحی قدامی استخوان پیشانی قرار گرفته اند و معمولاً در مردان بزرگ تر از زن ها است. گاهی برجستگی آنها را می توان در پایین پیشانی و بالای بینی تشخیص داد. سینوس های پرویزنی یا اتمویید در استخوانی به همین نام در سقف بینی قرار دارد و سینوس های پروانه یی یا اسفنویید هم در تنه استخوان پروانه یی در کف جمجمه جای گرفته است.
اظهارنظر در مورد کارکرد اصلی و فلسفه وجودی سینوس های اطراف بینی کار ساده یی نیست. وجود این سینوس ها، از دوران باستانی طب شناخته شده بوده و در خصوص عملکرد آنها نظرات ضد و نقیضی ابراز شده است. هنوز هم آنچه در این زمینه گفته می شود، کاملاً ثابت شده نیست و این نواحی با وجودی که از نظر ساختار و نحوه شکل گیری و همچنین بیماری های مربوطه به دقت مورد بررسی قرار گرفته اند، هنوز از جاذبه های تحقیقاتی در علم پزشکی محسوب می شود. یکی از کارکردهای سینوس های اطراف بینی، جمع آوری حجمی از هوا در دستگاه تنفس فوقانی است. مخاطی که سطوح داخلی سینوس ها را پوشانده است، دارای غده هایی است که دائماً در حال ترشح است. وجود این ترشح در بینی و سینوس ها، برای مرطوب کردن هوای استنشاق شده و همچنین جمع آوری آلودگی های آن لازم است. به این ترتیب هوایی به نسبت گرم، پاکیزه و دارای رطوبتی قابل قبول به ریه ها خواهد رسید. سینوس ها با افزایش سطح تماس هوا با مخاط، به این فرآیند کمک می کنند. به علاوه با بیشتر شدن حجمی از هوا که در حفرات بینی جریان می یابد، به فرآیند بویایی هم کمک خواهد شد چرا که بوها، به میزان بیشتر و به مدت طولانی تری با اعصاب بویایی که در سقف بینی قرار گرفته اند، در تماس نزدیک قرار می گیرند.
نقش سینوس ها در تکلم و کیفیت صدا، جالب و قابل تامل است. صدا در نتیجه لرزش تارهای صوتی که در حنجره قرار گرفته اند، ایجاد می شود. این صدا در حفر ه های هوایی بالای حنجره شامل حلق، دهان و بینی منتشر شده و کیفیت آن با توجه به حجم این نواحی تغییر می کند. صدای تودماغی که در سرماخوردگی به علت گرفتگی بینی ایجاد می شود، در واقع نشان دهنده تاثیر این حجم ها در کیفیت صداست. سینوس های اطراف بینی، حجمی اضافه برای انتشار صدا ایجاد می کنند و ممکن است در رزونانس صدای افراد نقش داشته باشند.
سینوس ها در ایجاد فرم چهره و ایجاد برجستگی های استخوانی آن نقش دارند ولی شاید یکی از حیاتی ترین عملکردهای آنها، حمایت از ساختارهای حیاتی سر و صورت باشد. سینوس ها اطراف چشم ها و مغز را فراگرفته اند و آنها را از آسیب ها و ضربه های احتمالی محافظت می کنند. در واقع می توان برای آنها، نقشی همانند کیسه های هوا در نظر گرفت. ضربه هایی که به سر و صورت وارد می شود، تا حد زیادی توسط این کیسه های هوا جذب می شود. سینوس ها، به قیمت آسیب دیدگی خود، از بروز آسیب به چشم ها و مغز جلوگیری می کنند.

منبع : روزنامه اعتماد