گونه های ادبیات داستانی

«فرای» به چهار شکل از ادبیات داستانی اعتقاد دارد که البته این تقسیم بندی موضوعی نیست و بیشتر به دیدگاه مؤلف در مقابل موضوع برمی گردد که در عین حال با هم قابل ترکیب هستند: رمان، رمانس، کالبد شکافی، اعتراف.
رمان ها بیشتر شبیه تاریخند با این تفاوت که تاریخ با خود واقعیت سر و کار دارد و رمان با تأثیر واقعیت تاریخ سعی می کند برای هر رویداد تبیینی بیابد اما واقعیت های رمان تبیین ناپذیرند، تاریخ به زندگی آشکار بشر می پردازد و رمان به واقعیت های پنهان و مهم تر از همه این که تاریخ به واحدهای زمانی وفادار است اما رمان نه. رمانس ها که متعلق به دوره پیش از رمان ها هستند اغلب قصه و حکایتی را روایت می کنند که فضیلت خواهی، عشق و اعتقاد به نیروهای متافیزیکی از جمله شاخصه های آنهاست.
رمانس ها پند می دهند و نصیحت می کنند اما رمان نه. حال رمان هایی که کالبد شکافی می کنند بر روی زندگی دیگران و رمان هایی که اعتراف می کنند بر روی زندگی شخصی نویسنده همچون زندگینامه های خود نوشت متمرکز می شوند.
فرای بر این اساس پنج مرحله ادبیات داستانی را به تفکیک آدم ها و توانایی هایشان تقسیم بندی می کند که بسیار مورد توجه منتقدین است:
در داستان های اسطوره ای قهرمان از نظر نوع از دیگر انسان ها و نیز محیط پیرامون خود برتر است که برای مثال خود فرای به بخش هایی از انجیل و اشعار حماسی - اسطوره ای اشاره می کند. همین طور شاهکار گیلگمش، و در ادبیات خودمان بخش هایی از شاهنامه فردوسی را می توان مثال زد.
مرحله دوم رمانس ها هستند که قهرمانان این بخش از ادبیات، از نظر مرتبه از دیگران و محیط برترند همچون حکایت های عامیانه و داستان های کودکان.
در بخش سوم به ادبیات داستانی «تقلیدی والا» می رسیم که قهرمانان از نظر مرتبه از دیگران برترند اما از محیط خود برتر نیستند مثل بهشت گمشده جان میلتون و بیشتر حماسه های ملکه پریان.
تقلیدی دون هم مرحله ای دیگر از ادبیات داستانی را تشکیل می دهد که در آن قهرمانان همچون دیگر انسان های معمولی نه از سایر انسان ها و نه از محیط برتر نیستند و در نهایت مرحله کنایی ؛ قهرمان ها و آدم های داستانی در این ژانر ، هم از نظر توان و هم از نظر هوش از محیط و سایر انسان ها فروترند.
این بخش از ادبیات داستانی در حال حاضر بر کل ادبیات جهان سایه افکنده و نویسندگان علاقه وافری بدان نشان می دهند.

محمد مطلق

منبع : روزنامه ایران