فلسفه حج چیست و مستطیع واقعی کیست؟

درباره فلسفه حج دانشمندان بزرگ اسلامی و عقلاء قوم سخنها گفته و کتابها نوشته‌اند آنچه در این سفر به نظر نویسنده رسید چنین است:‌
حج بیت‌الله فقط برای اشخاص مستطیع از ملل مختلف اسلامی ایجاب دارد و سایر مردم عادی اگر می‌آیند و اعمال مخصوص را بجا می‌آورند برایشان اجباری در کار نیست.
شخص مستطیع مطابق دستورات دینی لازم است استطاعت مالی، جسمی، روانی و عقلی نیز داشته باشد یعنی آن کس که مایملک خود را می‌فروشد و برای خریدن بهشت به حج می‌رود مستطیع واقعی نیست و یا آنکه با قرض و گرفتاری و تحمل هزاران مرارت به حج می‌رود مخارج اصلی خوراک و تحصیل زن و فرزند خود را صرف هزینه سفر حج خود می‌کند کار درستی نمی‌کند و یا آن کس که قوه و بنیه کافی برای تحمل شدائد حج ندارد و در بین راه امکان تلف شدنش می‌رود، مستطیع واقعی نیست و روی این اصل تمام فقهای اسلامی به کرات فتوا داده‌اند که اگر در بین بجا آوردن مراسم حج حتی برادر آدمی بیمار سخت شود، به قسمی که قدرت حرکت نداشته باشد لازم است او را به حال خود گذاشت و به ادامه اعمال پرداخت.
شخص مستطیع باید از لحاظ روانی و عقلی نیز سالم باشد و روی این اصل حج به شخص دیوانه یا محجور و مجنون واجب نیست زیرا زحماتش بی‌فایده می‌ماند یعنی نمی‌تواند اندوخته تجربی و دانشی به ارمغان آورد و هموطنان خود را از تجربیات سفرش مستفیض گرداند.
بنابراین حج به مردان و زنان درجه یک کشورها که از حیث مال و منال و علم و دانش و قدرت و مقام در ردیف اول هستند واجب است و به بسیاری از افراد واجب نیست و اگر خود به انجام آن می‌پردازند طبق دلخواهشان است نه اینکه از لحاظ دینی مستطیع بوده باشند، اما فلسفه حج و دلیل وجوبش به برگزیدگان کشورهای اسلامی از نظر شخص من:‌ مسلم است برگزیدگان کشورهای اسلامی علاوه براینکه قدرت مالی و معنوی مردم را دردست دارند و در حقیقت فرمانروای اصلی روش زندگی مردم نیز هستند چه اعمال و روش آنان همه روزه مورد تقلید مردم عادی و عامی واقعی می‌شود و دستورات آنها چه از لحاظ عضویت در مراکز قانونگذاری و چه در مقام فرماندهی‌های مختلف و شغل‌های گوناگون و چه در پست‌های مهم مالی مثل تجارت و بانکداری موبه‌مو اجرا می‌شود، یعنی مردم عادی مجری دستورات مالی و قانونی آنها هستند و مسلم است خود آنان از لحاظ جسمی و مالی همیشه در رفاهند و کمتر رنج زندگی روزانه را حس می‌کنند و یا گرفتار بی‌پولی و کسر بودجه می‌شوند-حج نیز فقط به این دسته از مردم واجب است تا اولاً در این چند روزه در مرکز مخصوصی به نام دین جمع شوند و از آن همه خوشی و لذت زندگی و اجتماع خانوادگی و احترامات شغلی دور باشند و مثل مردم گمنام در داخل توده بسر برند و افتخارات و مناصب شغلی و مالی را فراموش کنند یعنی آن کس که در کشور خود صاحب همه گونه قدرت مالی بوده یک روز خاص همه چیز جهان را ترک کند و فقط با دو حوله که برای ستر عورت به مصرف می‌رسد به عبادت در خانه خدا پردازد.‌
بهتر است حاجی تمامی اعمال خود را انجام دهد و حتی در مراسم قربانی نیز خود حاضر شود تا به فلسفه اصلی و حقیقی حج واقف گردد و بعدها از دستورات خلاف انسانیت بپرهیزد.سالها بعد حاجی روز عید قربان در شهر و دیار خود به شکرانه سلامت هموطنان و دوستانش و به شکرانه واقع نشدن جنگ و خونریزی گوسفندی قربانی می‌کند و به فقرا و درماندگان می‌بخشد.
مسلم است بعضی ناراحتی‌ها و عدم تجانس‌ها که در راه انجام اعمال حج دیده می‌شود به علت حضور عده‌ای از غیرمستطیعان است که از روی نادانی فقط برای به دست آوردن عنوان (حاجی) نه برای بیداری و تنبیه بدانجا رو آورده‌اند و چهره این فریضه دینی را کدر ساخته‌اند و اگر دولت‌ها این مسئله را در نظر بگیرند و فقط اجازه حج به اشخاص مستطیع واقعی بدهند علاوه براینکه نظافت و ادب در تمام مراحل درست برقرار می‌شود نتیجه اخلاقی و فلسفی حج نیز آن طور که شارع مقدس اسلام در نظر داشته اجرا می‌شود.
یقین است که اگر صاحبان نفوذ و قدرت در کشورهای اسلامی هرازچندی در مراسم حج شرکت کنند و این مراحل را به دقت ببینند و به دستورات آن عمل کنند، از آن پس از دستورات شدید جنگی و خونریزی و آزار مردم تا آنجا که ممکن است پرهیز خواهند کرد و به تدریج دنیا روی آرامش خواهد دید.

دکتر علی پریور

منبع : روزنامه اطلاعات