درباره ترجمه شعر قیصر به زبان چینی

چینی ها این روزها شاهد ترجمه اشعار دکتر قیصر امین پور شاعر بزرگ ایرانی بر پیشخوان کتابفروشی های خود هستند.
سابقه ترجمه شعر معاصر ایران در چین اگرچه با خاطره آثار بزرگانی همچون سهراب سپهری گره می خورد، اما ادبیات امروز ما برای این کشور قدیمی قاره آسیا ناشناخته نیست. موهون یانگ مترجم اشعار امین پور، پیش از این آثاری از عمران صلاحی را نیز به زبان چینی ترجمه کرده بود. وی همچنین در زمینه ادبیات داستانی ایران نیز طبع آزمایی کرده و آثار نویسندگانی از جمله سعید نفیسی، سیمین دانشور، جلال آل احمد، سید مهدی شجاعی، داوود غفارزادگان و.‎.‎. را به چینی برگردانده و راهی بازی نشر این سرزمین پهناور کرده است.
با این حال ترجمه اشعار قیصر و تا حدودی هم سهراب سپهری در خور تحلیل و تفسیر خاص است. معمولاً ترجمه شعر یکی از دشوارترین کارهاست. یک شاعر مشهور ترجمه شعر را به بوئیدن گل از پشت شیشه پنجره بسته تشبیه کرده است. اما تجربه نشان می دهد شعرهایی که ترجمه های خوب و درخشانی داشته اند به لحاظ بیانی از کیفیتی جهانی برخوردار بوده اند؛ یعنی سادگی، صراحت، بیان موجز و در عین حال تأثیرگذار در لحظه و ماندگار در زمان طولانی. این امر در شعر قیصر به مراتب بیشتر از دیگر شاعران نمود دارد. سپهری شاعر بزرگی که شهرتش جهانی و نگاه زیبا و کودکانه او برای همگان جذاب و پذیرفتنی است، به هیچ وجه شاعر ساده گو نیست. اتفاقاً در جاهایی بیان سپهری به حدی پیچیده است که کشف مفهوم اصلی شعر برای ما دشوار است. او حداقل در ۵۰ درصد از اشعارش وامدار میرزا عبدالقادر بیدل است و تخیل پیچیده در کشاکش ذهن تصویری یک نقاش به بیانی شاعرانه درآمده است. این در حالی است که تخیل قدرتمند قیصر در عین تکیه بر زبان غنی به سمت سادگی می رود. این سادگی همان نقطه ای است که راه را برای ترجمه شعر هموار می کند و به قول مترجمان بین زبان مبدأ و زبان مقصد پلی برقرار می کند؛ «تو می روی، ایستگاه می رود و.‎..»
البته این یادداشت در پی مقایسه دو شاعر بزرگ و تمیز و تمایز دو چکاد ادبی معاصر ایران نیست. پرواضح است که زنده یاد سپهری هم اشعاری ساده و سهل و ممتنع داشته که همواره راه را برای ورود مخاطبان میلیونی به جهان شعری او هموار کرده است. اما چون نقاش بوده و رنگ ها را همچون سمبل و علائم نشانه شناسی می شناخته اشعار رمز آگین تری دارد و رمزها و نمادها همیشه در ترجمه شعر یکی از بحث برانگیزترین مقوله ها برای مترجمان هستند. با این حال وی از جمله بزرگ ترین شاعران معاصر ایران است که توانسته با مخاطبان جهانی ارتباطی نزدیک برقرار کند.
اما اگر به بحث ترجمه اشعار قیصر برگردیم به نکات دیگری برمی خوریم. قیصر همچون قله ای ساده اما تسخیرناپذیر است. او یکی از معاصرترین زبان های شعری را دارد و گاهی با زبان ساده مردم کوچه و بازار، پیامی پرمفهوم و سنگین را به شعر درمی آورد. سادگی قیصر نوعی سادگی فراتر از ادراک است و پیش بینی می شود با ترجمه اشعار او به زبان های زنده دنیا دور تازه ای از ارتباط مخاطبان بین المللی با شعر امروز ایران به وجود بیاید.

هاتف جلیل زاده

منبع : روزنامه ایران