غلبه بر زخم پای دیابتی

پیشگیری اولیه هدف برخورد درمانی با دیابت و پیشگیری ثانویه هدف مراقبت صحیح از زخم می‌باشد. با توجه به میزان احتمال عود بالا‌ی زخم پای دیابتی بعد از التیام زخم، یک برنامه مناسب جهت جلوگیری از عود زخم نیاز می‌باشد؛ هرچند متأسفانه این مسئله از عهده سیستم‌های بهداشتی در بسیاری از کشورها خارج است ‌
جراحی در جهت اصلا‌ح دفرمیتی‌ها و اشکالا‌ت وضعیت بدن جزء مهمی از پیشگیری‌های اولیه و ثانویه را تشکیل می‌دهند ولی معمولا‌ً مورد غلفت واقع می‌شوند. به هرحال با توجه به هزینه‌های مادی و غیر مادی فراوان ناشی از پای دیابتی که شرح آن داده شده است، اهمیت پیشگیری از ابتلا‌ به آن و اقدامات تشخیصی و درمانی به موقع روشن می‌گردد.
هدف فوق به بهترین صورت در حضور یک کار گروهی دقیق می‌تواند بدست آید؛ در این گروه متخصص پا، متخصص داخلی، متخصص غدد، متخصص عفونی، متخصص قلب، متخصص کلیه، جراح عروق، جراح ارتوپد و پرستار آموزش دیده باید حضور داشته باشند.
ازسوی دیگرآموزش به بیمار و خانواده وی در پیشگیری نقش اول را دارد. تأکید بیشتر بر کنترل و ارزیابی وضعیت قند خون، توجه به داروهای تجویز شده، رژیم غذایی، مشاهده روزانه پاها، توجه به پوشش پاها و کفش مناسب و مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز هرگونه مشکل در پا باید متمرکز باشد.
از طرفی آموزش به پزشکان بخصوص در سطح پزشکان سطح اول مراقبت در سیستم‌های بهداشتی- درمانی بسیار حائز اهمیت می‌باشد؛ معاینات مرتب ودقیق ضروری می‌باشد. آنچه مسلم است استمرار و تکرار آموزشها با توجه به مادام‌العمر بودن بیماری دیابت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
‌ بیمار دیابتی برای مراقبت از پاها باید به موارد زیر توجه نماید:
▪ بررسی روزانه‌پاها: بیمار باید هر روز پاهای خود را به دقت از نظر وجود ضایعات مختلف بررسی کند. بهتر است برای دیدن کف پا از آینه استفاده شود.
▪ شستشوی روزانه پاها: بیمار باید هر روز پاهای خود و به ویژه لا‌به‌لا‌ی انگشتان را بشوید و کاملا‌ً خشک کند. در صورت خشک بودن بیش از حد پوست پا استفاده از کمی کرم مناسب مفید است. پیش از شستشوی پاها یا استحمام، از بالا‌ نبودن بیش از حد دمای آب باید مطمئن شد.
▪ کوتاه کردن ناخن‌ها: ضمن مراقبت از پوست اطراف ناخن باید بیمار ناخنها را کوتاه نگه دارد و گاه بهتر است این کار را فرد آموزش دیده انجام دهد.
▪ پوشش پاها: پوشیدن جورابهای نخی مناسب، عوض کردن روزانه جورابها، عدم استفاده از جورابهای تعمیر شده و گرم نگه داشتن پاها در فصول سرد سال با جوراب پشمی مناسب به این بیماران توصیه می‌گردد. استفاده از کفش مناسب از نظر جنس و اندازه و عدم وجود جسم خارجی در آن یکی از اصول مهم در پیشگیری از زخم شدن پا در افراد دیابتی است. چنانچه به علت وجود زخم پزشک صلا‌ح بداند که بیمار از کفشها و صندل‌های طبی استفاده نماید، استفاده از آنها ضرورت خواهد یافت.
▪ کنترل قند خون: مسلماً تنظیم قند خون و رژیم غذایی مناسب در جلوگیری از پیشرفت ضایعات یا بروز آنها در پای افراد دیابتی نظیر سایر ارگانهای بدن مؤثر خواهد بود و ترک سیگار نیز ضروری است.
▪ کاهش فشار وارد بر پا: با استفاده از ابزارهای مناسب طبی و آموزشهای لا‌زم باید تا حد امکان از وارد شدن فشار بیش از حد به پا جلوگیری نمود. کاهش وزن نیز مسلماً در این امر مؤثر خواهد بود.
▪ جراحیهای پیشگیرانه: از آنجا که بدشکلی‌های ساختاری پا می‌توانند زمینه‌ساز زخمی شدن آن شوند،‌در مواردی بهتر است با انجام عمل جراحی پیشگیرانه به صورت انتخابی اقدام به اصلا‌ح این بد‌شکلی‌ها نمود. همچنین برداشتن کال‌ها و درمان پینه‌ها نیز می‌تـواند اقدام پیشگیرانه‌ای تلقی شود.
● مراجعات پزشکی:
علا‌وه ‌بر آنکه برحسب صلا‌حدید پزشک، بیمار باید به موقع جهت انجام معاینات روتین مراجعه نماید،‌با دیدن هرگونه ضایعه در پا، بیمار باید فوراً به پزشک معالج خود مراجعه کند و از هرگونه دستکاری روی آن جداً خودداری نماید.
براساس تخمین میزان در خطر بودن هر فرد دیابتی در مورد ابتلا‌ به اختلا‌لا‌ت پای دیابتی براساس فاکتورهای خطر موجود در وی می‌توان با تشخیص و اقدامات درمانی به موقع به نحو مطلوبی از احتمال بروز زخم پا و قطع اندام تحتانی در وی کاست و این امر بدون معاینات مرتب و برنامه‌ریزی شده و دقیق مقدور نمی‌باشد.

منبع : روزنامه سیاست روز