دولت الکترونیک، رشدی مطلوب اما ناکافی

شاید اولین مرتبه ای که مسوولان از ضرورت ایجا د دولت الکترونیک سخن گفتند، عامه مردم تصور صحیحی از این اصطلاح نداشتند.
برخی تصور می کردند منظور از دولت الکترونیک، حذف کلیه کارمندان دولت و سپردن کارها به رایانهها حتی رباتها است و برخی دیگر دولت الکترونیک را اصلی عجیب و غریب تصور می کردند که مثل بسیاری از طرح ها، تنها روی کاغذ می آید و عملی شدن آن همچون سراب است. اما گذشت زمان نشان داد که اولا تصورات اولیه در مورد دولت الکترونیک نزد عامه مردم چندان صحیح نبوده و ثانیا ایجاد دولت الکترونیک با برنامه ریزی های دولتمردان با سرعت بیشتری امکانپذیر شد. اما به واقع، دولت الکترونیک به چه معناست ؟ در جهان امروز که اطلاعات، حرف اول و آخر را در رشد و پیشرفت کشورها می زند فراهم آوردن شرایطی که دولتها و ارگان های وابسته به آن بتوانند خدمات خود را به صورت شبانه روزی و در تمام روزهای هفته، حتی در تعطیلات به شهروندان ارائه دهند از اهمیت خاصی برخوردار است و پدید آمدن دولت الکترونیک حاصل همین نیاز است. البته تعریف واحدی از دولت الکترونیک وجود ندارد که به دلیل ماهیت پویا و متغیر فناوری در جهان امروز است. چرا که اطلاعات در جهان امروز همواره در حال نو شدن است و فناوری رشد و توسعه روز افزونی را تجربه می کند.
بنابراین طبیعی است که مفاهیم مرتبط با فناوری اطلاعات از جمله دولت الکترونیک هم در حال تغییر باشند و نتوان تعریف واحدی از آن ارائه داد. اما در مجموع به منظور بهبود کارآیی و شفافیت اطلاعات مربوط به مبادلات مالی و اطلاعاتی در دوره دولت، بین دولت و سازمان های تابعه و بویژه بین دولت و شهروندان است.
در حقیقت، دولت الکترونیک، تسهیلات لازم را برای دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی،اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصت های مناسب برای مشارکت در فرآیندهای شهروند محور فراهم می سازد و امکان ارائه خدمات بدون واسطه و مستقیم را به مردم ایجاد می کند.
در جهان امروز، دولت الکترونیک را که به معنای استفاده از فناوری روز به منظور تسهیل امور دولت از طریق ارائه خدمات مناسب به شهروندان است ابزار مناسبی برای خدمت رسانی به مردم از سوی حاکمیت و احترام به حقوق شهروندان قلمداد می کنند. به همین دلیل کاربرد دولت الکترونیک در جهان امروز بیش از پیش گسترش یافته است.
در کشور ما نخستین زمزمهها برای ایجاد دولت الکترونیک در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی به گوش رسید و اندک اندک تلاش ها برای ایجاد دولت الکترونیک وارد فاز اجرایی شد. شکل ابتدایی ایجاد دولت الکترونیک در کشور ایجاد سایتهای اینترنتی برای وزارتخانهها، ادارات، سازمانها و نهادهای دولتی و حکومتی بود که نمادی از تمایل دولت برای تقویت مبادلات الکترونیکی را نشان می داد. البته سایت های اینترنتی در آغاز، صرفا نمودی برای معرفی این وزارتخانهها و سازمانها بودند و کاربرد موثری از نظر مبادلات دو جانبه نداشتند. اما به مرور زمان، با اشکال تازهای از کاربردهای دولت الکترونیک هم سایتهای اینترنتی کاربردهای بیشتری پیدا کردند و هم جلوههای تازهای از کارکردهای دولت الکترونیک ظاهر شد. شاید شناخته شده ترین جلوه دولت الکترونیک در کشور ما درقالب دفاتر پلیس به اضافه ۱۰ برای همگان آشکار شده است.
صدور گواهی عدم خلافی، پیگیری در مورد کارت خودرو و کارت هوشمند سوخت و... و حتی دریافت گذرنامه که تا چند سال پیش مستلزم گذراندن پروسه ای طولانی در ادارات گذرنامه بوده، همگی امروزه در مدت زمان کوتاهی در دفاتر پلیس به اضافه ۱۰ انجام می گیرد. اما این تنها نمود دولت الکترونیک در کشور نیست.
ثبت نام اینترنتی برای مقاصد مختلف از جمله آزمون دانشگاه و دریافت کارت سوخت، پیگیری مراجعات اداری از طریق کد رهگیری و مسایلی از این دست از جمله کارکردهای دولت الکترونیک است که این کارکردها همچنان در حال رشد و توسعه است. پیشرفت دولت الکترونیک در ایران طی سالهای اخیر بسیار مثبت و مطلوب بوده اما هنوز با وضعیت ایده آل فاصله زیادی داریم.
در کشورهای توسعه یافته جهان، دولت الکترونیک فقط در این مسایل خلاصه نمی شود، بلکه شاهد برگزاری انتخابات الکترونیکی هم هستیم. در کشور ما برای چنین مسایلی پیش بینی دقیقی صورت نگرفته و هنوز مشکلات فراوانی برای رسیدن به نقطه مطلوب وجود دارد که شاید دلیل این امر، آن است که هنوز متولی مستقلی برای تعریف دولت الکترونیک و بهبود کارایی آن وجود ندارد. با این وجود، همانگونه که ذکر شد دولت الکترونیک در ایران طی سالهای اخیر پیشرفت های خوبی را تجربه کرده و به نظر می رسد با توجه به توانمندی ها و خلاقیت جوانان و متخصصان ایران، پیشرفتهای بهتری هم در انتظار آن باشد، مشروط به آنکه از این توانمندیها به نحو مطلوب استفاده شود. در این صورت می توان امیدوار بود که در چشم انداز بیست ساله کشور که از سوی رهبر معظم انقلاب ترسیم شده شاهد رشد و شکوفایی هر چه بیشتر کشور در حوزههای مختلف با اتکا به فناوری اطلاعات باشیم.

منبع : روزنامه مردم سالاری