روزهای پیش از ۳۰ تیر که ایران متشنج بود (در این روز ۲۰ جولای)

۲۰ ژوئیه ۱۹۵۲ (۲۹ تیر ماه ۱۳۳۱) تهران و بسیاری از شهرهای ایران به حالت نیمه تعطیل درآمده بود. این وضعیت از چهار روز پیش از این، از لحظه ای كه اعلام شده بود دكتر مصدق به علت پذیرفته نشدن پیشنهادهایش از سوی شاه كناره گیری كرده و استعفای او از نخست وزیری پذیرفته شده است به چشم می خورد.
مردم خشمگین و آماده بپاخیزی بودند. دكتر مصدق كه از شانزدهم تیر ماه با مجلس سنا درگیری پیدا كرده بود ۲۵ تیر ماه از شاه خواسته بود كه علاوه بر تصدی نخست وزیری، وزیر جنگ هم باشد كه شاه نپذیرفته بود. همان روز دكتر مصدق استعفانامه خود را برای شاه فرستاد و در آن تاكید کرد كه چون پیشنهادهای منطقی و اصولی او كه اجرایشان برای پیروزی مبارزات مردم ایران لازم است، مورد قبول شاه قرار نگرفته است و احساس می كند كه شاه به وی اعتماد ندارد و با این وضعیت ادامه خدمت موفقیت آمیز به وطن ممكن نیست، لذا كناره گیری خود را تسلیم می كند.
شاه استعفای دکتر مصدق را همان روز پذیرفت و احمد قوام (قوام السطنه) را مامور تشكیل كابینه كرد و در اعلامیه مربوط وی را "حضرت اشرف" خواند و تصریح كرد كه نسبت به او اعتماد كامل دارد.
روز بعد، قوام السطنه دست به انتشار اعلامیه سراسر تهدید و بی سابقه خود، "كشتی بان را سیاستی دگر آمد" زد و بر خشم مردم افزود و سیل تلگرام به حمایت از دكتر مصدق از سراسر ایران به تهران روانه شد. همان روز ۲۸ تن از نمایندگان مجلس هم اعلام كردند كه بدون حضور دكتر مصدق برای ادامه نهضت ملی با فردی دیگر همكاری نخواهند كرد و كشور متشنج شد.
روز ۲۸ تیر، قوام با یك اشتباه سیاسی دیگر كه درخواست انحلال مجلس از شاه بود بر دامنه تشنج افزود. بازار تعطیل شد و همه جا تظاهرات به راه افتاد و جبهه ملی روز سی ام تیر را تعطیل عمومی اعلام كرد.
در پی این تصمیم جبهه ملی تظاهرات عمومی وسیعی به راه افتاد، از همه جا صدای حمایت از دكتر مصدق بلند بود و درگیری های خشونت آمیزی روی داد كه به كشته شدن عده ای منجر شد.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز