آثار شکست مشروطه بر روحانیت شیعه

شكست مشروطه آثار متفاوتی بر لایه های مختلف اجتماعی داشت. آثار این شكست هنوز بعد از ۱۰۰ سال گریبانگیر جامعه امروز ما است. این ناكامی چه تاثیری بر روحانیت شیعه رهبران دینی جامعه داشت به نظر می آید شكست مشروطه دو تاثیر فوری بر روحانیت در سال های مورد اشاره گذاشت: از یك سو به مباحث جاری درون روحانیت در باب مشروطه خواهی پایان داد. درحالی كه در دوران مشروطه طرح سئوال ها، تردید در آرا و نظرات مشروطه طلبان از سوی مشروعه خواهان و وادار شدن مشروطه طلبان به تبیین و توضیح مبانی اندیشه و آرای خود در مورد مسائل جاری به روشن شدن بیشتر چارچوب نظرات مشروطه خواهانه علمای این دوره در كنار آرای مشروعه خواهان انجامید و به نگارش رسایل و دست نوشته هایی در تبیین مشروطه و پاسخگویی به شبهات مشروعه خواهان منجر شد و بحث حول موضوعاتی چون مبانی سلطنت مشروطه، آزادی و مساوات، مجلس شورای ملی، موانع مشروطیت، استبداد و استعمار و مشروطه مشروعه از جمله مهمترین دغدغه های ذهنی علمای این دوران به شمار می آید. شكست مشروطه به مباحث جاری میان مشروطه خواهان و مشروعه طلبان كه بسیار به غنای اندیشه سیاسی علمای شیعی در این دوران كمك كرده بود، پایان بخشید. از طرف دیگر شكست مشروطه در سیاست گریزی و سكوت آنان در قبال مباحث سیاسی طی چندین دهه تا سال های آغازین دهه ۴۰ نقش مهمی داشت به گونه ای كه این سیاست به گفتمان غالب در بین علمای بزرگ شیعی تبدیل شد. آنان كه یا مستقیما یا از طریق اساتید خود در جریان مشروطه و آثار آن بودند، از اینكه دیدند حركت بزرگی كه با هدایت علما شروع شد، به چنین سرانجامی رسید، با بدبینی به سیاست و فعالیت های سیاسی، ترجیح دادند به طرق دیگر به تشیع خدمت كنند.

منبع : روزنامه شرق