تاسیس خبرگزاری پارس در ۱۳۱۳ - نگاهی به تکامل آن و کار تاسیس خبرگزاری در ایران (در این روز ۱۰ اوت)

خبرگزاری پارس ۱۹ مرداد سال ۱۳۱۳ (سال ۱۹۳۴ و در آن زمان مصادف با دهم اوت ) آغاز بكار كرد تا تصمیمات دولت ، مذاكرات و مصوبات مجلس ، فعالیتهای سازمانهای دولتی و غیر دولتی و افراد را به ایرانیان و سایر ملل گزارش كند و اخبار « مطلق ، موثق و مهم» سایر ملل را برای استفاده ایرانیان به رسانه های كشور برساند.
رضا شاه پس از دیدار از تركیه و مشاهده طرز كار خبرگزاری آناتولی در صدد تاسیس یك خبرگزاری مشابه در ایران برآمده بود و آژانس پارس ( خبرگزاری پارس ) كه امروز ۷۰ ساله می شود پا به عرصه وجود گذارد.
پیشرفت و تكمیل كار این خبرگزاری ملی از زمانی سرعت گرفت كه نصرت الله معینیان ، روزنامه نگار اصفهانی، مدیریت سازمان انتشارات و رادیو كشور را از ۲۱ تیرماه سال ۱۳۳۵ برعهده گرفت . وی كه قبلا سردبیر چند روزنامه بود كار تهیه و تنظیم اخبار رادیو را مستقیما برعهده خبرگزاری پارس قرار داد و ناصر شیرزاد ( فعلا مدیر یك خانه كتاب فارسی و كتابهای دارای مطالب مربوط به ایران و ایرانی در حاشیه شهر واشنگتن ) را به سمت مدیر عامل این خبر گزاری منصوب كرد و خبر گزاری دارای یك سازمان حرفه ای و شرح وظایف و سردبیران جداگانه برای اخبار داخله و خارجه و سروسهای رادیویی ، بعدا( از سال ۱۳۳۷) تلویزیونی ، مطبوعاتی و سرویس عكس و فیلم شد و به تاسیس دفاتر تهیه و ارسال خبر در كشورهای دیگر پرداخت و سپس ارسال خبر به زبان انگلیسی را بر وظایف خود افزود و... و با این هدف كه اخبار ملل دیگر را از دست اول بگیرد ، یك دستگاه مونیتورینگ وسیع دایر كرد كه اخبار رادیوهای سایر كشورها را به زبان اصلی ضبط و ترجمه، و پس از تنظیم در اختیار سردبیران مربوط برای بهره برداری قرار می داد تا كمتر متكی به آژانسهای اصطلاحا بین المللی باشند كه مشترك( آبونه ) همه آنها از جمله تاس بود.
در دوران طولانی مدیریت و وزارت معینیان كه در شایستگی ، وطندوستی و پاكدامنی او تردید نیست،انتخاب كاركنان تحریری خبرگزاری بر این پایه بود كه بهترین و بی نظرترین ( غیر فعال در احزاب و بازیهای سیاسی روز) روزنامه نگاران وطن كه وفاداریشان به ژورنالیسم به ثبوت رسیده باشد جذب خبرگزاری شوند و در اجرای این منظور شورای وزیران استخدام كادر تحریری خبرگزاری را از ممنوعیت قانونی كار كردن در دو موسسه معاف كرده بود. با وجود این، خبرگزاری ( با احتساب تفاوت ارزش پولی ریال ) با كمتر از یكصدم بودجه امروز دو برابر وظایف فعلی را كه به« ایرنا » تغییر نام داده است انجام می داد ، زیرا كه تنظیم اخبار رادیو و تلویزیون و گزارش های رادیویی ( صوتی ) و نوشتن تفسیر و تهیه رپورتاژ و نیز بولتن های ویژه را هم برعهده داشت. در تهیه و تنظیم اخبار، رعایت موازنه و تعادل بر قرار بود. بررسی پرونده های استخدامی آن زمان كاركنان تحریری خبرگزاری( موجود دربایگانی وزارت ارشاد) نشان می دهد كه افراد با ۵ دقیقه تاخیر ورود و یا از قلم افتادگی یك « واو » در جمله و یا كوتاهی در بكار بردن واژه های فارسی به جای لغات بیگانه، اخراج شده بودند. تا اواخر دهه ۱۳۴۰ كاركنان خبرگزاری دستمزدی ( نوعی روزمزد ــ جلسه ای ـ دریافت مزد در پایان هر جلسه كار ) بودند تا در كارخود و امر حضور و غیاب نهایت دقت را بعمل آورند.
در دوران پس از انقلاب ، دکتر فریدون وردی نژاد در طول یك دهه مدیریت خود بر این سازمان، برای تكامل و تجهیز خبر گزاری ملی تلاش فراوان و خستگی ناپذیر بكار برد از جمله دایر كردن یك دانشكده خبر برای تامین كادر حرفه ای ، تاسیس سه روزنامه به زبانهای فارسی ، انگلیسی و عربی با این هدف كه به سه قوه حكومتی به یك چشم نگاه كنند، بی طرفی را رعایت و تنها درخدمت ایران ،منافع ایرانیان و نظام باشند و به آموزش عمومی جامعه و اطلاع رسانی متعادل و جامع كمك كنند . بر این تلاشها باید انتشار چند نشریه دیگر از جمله نشریه ای برای نابینایان با حروف برجسته ویژه و یك سازمان نشر كتاب را باید افزود . اینترنتی شدن خبرگزاری و انتشار اخبار و مطالب به چند زبان دیگر نیز از زمان دکتر وردی نژاد كه تعصب خاص در سرعت و دقت اخبار و تنظیم حرفه ای آنها داشت صورت گرفت . وی همه تلاش خود را بكار می برد تا خبرگزاری در خدمت كشور باشد ؛ نه یك یا دو جناح، و آن طور كه شنیده شد، بر سر همین فكر این مقام را از دست داد. وی در اندیشه تاسیس یك رادیو ـ تلویزیون خبری اینترنتی هم بود و عقیده داشت كه مطالب اینترنتی خبرگزاری به زبان عربی و روسی اگر جامع و و سیع باشد می تواند دهها میلیون خواننده را به خود جلب و از این راه، ایجاد تحول كند.
تا سال ۱۳۵۰ خورشیدی ، خبرگزاری پارس آژانس خبری منحصر به فرد ایران بود كه اواخر این سال غلامحسین صالحیار( متوفی) روزنامه نگار بنام كشور یك خبرگزاری برای سازمان رادیو ــ تلویزیون به وجود آورد كه تحت نام واحد مركزی خبر به كار ادامه می دهد.
باید دانست كه عباس مسعودی ( بعدا سناتور تهران ) موسس روزنامه اطلاعات، كار خود را در سال ۱۳۰۴ با ایجاد یك دفتر خبر رسانی یكنفره به نام مركزاطلاعات آغاز كرده بود كه از سال۱۳۷۹ ، بدون توجه به محدود بودن مشتری، كار تاسیس خبرگزاری ها ی غیر دولتی در ایران از سر گرفته شده و در حال گسترش است و ظرف دو ـ سه سال اخیر به دلیل وجود اینترنت و تسهیل این كار از این لحاظ، بیش از ده خبرگزاری در ایران آغاز بكار كرده است كه طبق اظهار یك مقام وزارت ارشاد ، از میان آنها تنها هفت خبرگزاری دارای پروانه هستند . از آنجا كه خبرگزاری یك رسانه عمومی نیست كه مستقیما مطالب گرفته شده را به مردم برساند، و یك دستگاه كمكی برای رسانه های همگانی بشمار می رود معلوم نیست كه خبرگزاری های غیر دولتی موجود( بدون دریافت كمك مالی! كه كار روزنامه نگاری اصیل نیست ) بتوانند درآمد كافی از محل فروش خبر داشته باشند، مخصوصا كه محصول كار آنها مشابه یگدیگر، و در تهیه خبر عمدتا متكی به سازمانها و مقامات دولتی و ترجمه از آژانسها و منابع خارجی موجود در اینترنت هستند كه می دانیم مطالب تبلیغی خاصی با هدفهای ویژه در اینترنت قرار می گیرد و رسانه های سایر ملل، به استثنای ایران ، همه مطالب نسخه چاپی خود را در اینترنت قرار نمی دهند.
سالهاست كه روزنامه ها در همه كشورها می كوشند به محصول كار خبرنگاران خود و مطالب اختصاصی متكی باشند، زیرا استفاده از گزارشهای خبرگزاری ها باعث مشابهت جراید می شود و خواننده در انتخاب روزنامه برای خرید، ارزانترین آنها را برمی گزیند كه لطمه ای است به كل ژورنالیسم یك كشور.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز