پیدایش عقیده سیاسی کنتراتاریانیسم (در این روز ۱۲ اوت)

حكومت ۲۱ ساله هادریان بر امپراتوری گسترده روم باستان (هشتم اوت ۱۱۷ تا ۱۰ ژوئیه ۱۳۸ میلادی) كه وی بیش از نیمی از آن را در سفر به سرزمین های متعدد قلمرو روم گذرانید و در پایتخت نبود فرصتی به وجود آورد تا عقیده سیاسی كنتراتاریانیسم Contractarianism پا به عرصه وجود بگذارد. سالروز تولد این عقیده را ۱۲ اوت سال ۱۳۱ میلادی (شش سال پس از مرگ پلوتارك) ذكر كرده اند؛ زیرا كه در این روز میان منتقدین از قاضی "سالویوس ژولیانوس" كه از سوی "هادریان" مامور دوباره نویسی قوانین قضایی بر پایه ضوابط سابق و رسوم قدیمی و جمع آوری آنها در یك مجموعه شده بود و شخص وی یك جلسه مناظره بر پا شده بود كه منتقدین در آن جلسه گفتند امپراتور نمی تواند جز در اموری كه برای اجرای آنها انتخاب شده است اقدام كند و این استدلال باعث پیدایش عقیده سیاسی "كنتراتاریانیسم" در جهان شده است؛ زیرا كه هادریان كه مردی تحصیلكرده بود با این عقیده مخالفت علنی نكرد و امكان داد كه رشد كند. هادریان یكی از معدود امپراتوران روم است كه قبلا نظامی و ژنرال نبود.
از آن پس، این عقیده سیاسی مورد توجه و تفسیر بسیاری از فلاسفه از جمله لاك، هابز، اسپینوزا و روسو قرار گرفته و این تعریف برای آن پذیرفته شده است: كنتراتاریانیسم (یا فرضیه قرارداد) عقیده ای است سیاسی بر این پایه كه دولت مكلف است بر اساس قراردادی كه برای اجراء و رعایت آن انتخاب شده است رفتار كند. بنابراین اعمال یك دولت انتخابی باید بر پایه موافقت عمومی باشد و نقض قرارداد و انقضای مدت آن باعث لغو قرارداد خواهد شد و اگر دولت (قوه مجریه) مقاومت كند و كاری از دست قوه قضائیه برای حل مسئله ساخته نباشد جامعه این حق را خواهد داشت كه به راههای دیگر متوسل شود. به عبارت دیگر در چنین شرایطی انقلاب و عصیان عملی مشروع خوانده شده است. پس، قرارداد ضمنی یا رسمی میان مردم و دولت – دولتی كه برای اجرا و رعایت آن، از سوی مردم انتخاب شده است، زمینه و تكلیف حكومت را كه چه سیاستهایی باید داشته باشد توجیه می كند. بنابراین؛ كنتراتاریانیسم چیزی جز فرضیه حكومت به رضای جامعه نیست، با دمكراسی پیوند دارد و از چارچوب نظام دمكراتیك خارج نیست. البته این عقیده سیاسی مانند هر عقیده دیگر منتقداتی هم داشته است.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز