رژیم درمانی در بیماریهای فوقانی دستگاه گوارش

مجرای گوارشی از بخش های عمده ی بدن محسوب می شود که در هضم ، جذب و سوخت و ساز غذا دخالت دارد و اختلالات آن از عمومی ترین مشکلات شایع در مراقبت های بهداشتی است .حدود ۴۰-۳۰ درصد بزرگسالان دایماً از سوء هاضمه شکایت دارند . همچنین سایر بیماریهای دستگاه گوارش مانند بیماریهای مری یا معده نیز در جامعه مشاهده می شود . عادات غذایی و مصرف انواع غذاهای خاص در ایجاد ، درمان و پیشگیری از بسیاری مشکلات گوارشی نقش مهمی دارد .
بیماری های مری
مری مجرایی است که با حرکات دودی شکل خود سبب عبور غذا از حلق به سمت پایین و ورود آن به معده می گردد . یکی از شایعترین مشکلات مری ، برگشت محتویات معده به مری ( ریفلاکس ) است که می تواند به مرور سبب التهاب بافت مری گردد . علامت شایع آن سوزش و درد قلب است و چنانچه محتویات اسید معده در اثر شلی دریچه ی بین مری و معده ، به طور متناوب به داخل مری برگشت کند می تواند به مرور تغییرات غیرطبیعی در بافت پوششی مری ایجاد کند و احتمال بروز سرطان مری را افزایش دهد .
پیشگیری :
ـ هیچگاه بلافاصله پس از خوردن غذا نخوابید .
ـ تعداد وعده های غذایی روزانه را افزایش دهید و حجم غذای خورده شده در هر وعده را کم کنید .
ـ مصرف چربی و غذاهای چرب و سرخ شده را محدود نمایید . زیرا که وجود چربی زیاد در رژیم غذایی باعث شلی دریچه ی انتهای مری شده و تخلیه ی محتویات معده را به تأخیر می اندازد و همچنین تولید اسید معده را افزایش می دهد . این مسأله باعث برگشت محتویات معده به داخل مری می شود .
ـ دراز کشیدن بعد از صرف غذا به ویژه اگر غذای مصرفی حجیم و پرچرب باشد ، در افراد مستعد موجب بروز ریفلاکس می گردد . باید حداقل ۳ ساعت بین خوابیدن و آخرین وعده ی غذایی خورده شده فاصله باشد .
ـ استعمال دخانیات نیز در بروز این مسأله نقش بسیار مهمی دارد . به همین علت ترک سیگار یکی از دستورات پیشگیری و درمان این مشکل است .
ـ اضافه وزن و چاقی به خصوص چاقی شکمی در بروز ریفلاکس مؤثر است . با کاهش وزن و کم کردن چربی های ذخیره در ناحیه ی شکم می توان به درمان این مشکل کمک کرد .
ـ افرادی که دچار ریفلاکس یا برگشت محتویات معده به مری هستند ، باید از خوردن شکلات ، نوشیدنی های حاوی کافئین ( مثل قهوه ) ، انواع ادویه ، نوشیدنی های الکلی ، مصرف گیاهان خانواده ای نعنا ( نعنا ، پونه و .... ) و پوشیدن لباسهای تنگ و چسبان به ویژه هنگام صرف غذا اجتناب نمایند .
زخم معده
ضایعات سایشی در مخاط دستگاه گوارش را اصطلاحاً زخم می نامند و مکان زخم مشخص کننده نام آن است . اگر زخم در ناحیه ی معده باشد ، به آن زخم معده گفته می شود . معمولاً افراد مبتلا به این زخم ها ، به طور طبیعی عصبی و از نظر اجتماعی فعال و بسیار حساس می باشند . این بیماری در اثر عفونت هلیکوباکترپیلوری و یا ناهنجاری های عصبی و شیمیایی که باعث اختلال در مقاومت طبیعی مخاط معده می شود ، به وجود می آید . برای درمان این بیماری زیر نظر پزشک از آنتی بیوتیک ها ، آنتی اسید و سایر داروهای لازم استفاده می شود .اگر زخم نسبتاً پیشرفته باشد ،‌بیمار باید مدتی در خانه یا بیمارستان استراحت و برنامه ی غذایی ویژه ای را رعایت کند . توصیه می شود افراد مبتلا ، تعداد وعده های غذایی خود را افزایش داده و میزان مصرف غذا در هر وعده را کم کنند و غذاهای پروتئینی نیز بیشتر مصرف کنند ، چرا که پروتئین ها مانع تأثیر منفی اسید معده بر ضایعات بافتی معده می شوند . از بین همه ی غذاهای پروتئینی ، مصرف شیر در حد مناسب یکی از انتخاب های غذایی خوب است . در بعضی افراد مبتلا به زخم معده ، مصرف غذاهای سرخ شده در روغن و غذاهای غنی از فیبر و الیاف گیاهی سخت ، باعث تشدید درد می شود .
در مجموع توصیه می شود افراد تحت درمان بیماری زخم معده از مصرف بعضی ادویه ها ( مثل فلفل قرمز و سیاه ) ، الکل و قهوه ( کافئین دار و بدون کافئین ) اجتناب کنند و یک رژیم غذایی مناسب شامل همه ی گروههای غذایی به مقدار کافی و لازم را رعایت نمایند و در صورت وجود کمبود مواد مغذی از مکمل های آن ها استفاده کنند . رعایت نظم در ساعات غذاخوردن و تعداد وعده های مصرفی نیز از عوامل مهم در مراقبت از بیماران مبتلا به زخم در زمان طولانی است .
سرطان معده
یکی از بیمارهای خطرناک دستگاه گوارش ، سرطان معده است که در اثر رشد غیرطبیعی و بدخیم سلولهای معده به وجود می آید . علت آن دقیقاً مشخص نشده است . عده ای معتقد هستند عوامل متعددی در ایجاد آن دخالت دارد . علایم این بیماری به کندی ظاهر می شود و رشد تومور آنقدر سریع است که در اغلب موارد بیماری هنگامی تشخیص داده می شود که برای درمان مفید و مؤثر بسیار دیر شده است . این بیماری بیشتر در سنین میانسالی ظاهر می شود . از این رو هر نوع اختلال معدی طولانی مدت در هر مرحله از زندگی باید به طور جدی درمان شود ، حتی اگر به ظاهر کوچک و بی اهمیت باشد .
عوامل مرتبط با افزایش خطر سرطان معده :
ـ عفونت مزمن با هلیکوباکترپیلوری که سبب زخم معده می شود .
ـ استعمال دخانیات
ـ مصرف زیاد الکل
ـ چاقی
ـ دریافت کم فیبر غذایی
ـ مصرف زیاد غذاهای دودی ، شور و نمک سود شده
ـ دریافت ناکافی مواد مغذی مثل انواع ویتامین ها و املاح معدنی
علائم بیماری
ـ کاهش اشتها ، کاهش نیروی بدن و وزن علائمی هستند که معمولاً قبل از سایر نشانه های دیگر بیماری ظاهر می شوند .
ـ کم خونی شدید در اغلب سرطان های دستگاه گوارش مشاهده می شود .
ـ کمی اسید معده از نشانه های دیگری است که به طور معمول از سالها قبل از شروع سرطان در این افراد دیده می شود .
در سالهای اخیر تحقیقات زیادی در زمینه ی نقش غذا و عادات غذایی در ایجاد سرطان معده انجام شده است و توصیه می شود که برای پیشگیری از بروز این بیماری باید مصرف میوه ، سبزی های تازه ، حبوبات و غلات کامل را افزایش داد . برنامه ی غذایی برای سرطان معده ، به محل ایجاد سرطان ، ماهیت اختلال عملکرد آن و میزان پیشرفت تومور بستگی دارد . بیماری که به سرطان پیشرفته مبتلا است ( و سرطان او نیز قابل عمل نمی باشد )‌ باید غذایی مسکن و آرامبخش را دریافت کند و چون اشتهای بیمار کاهش می یابد ، بهتر است غذاهای مورد علاقه ( در صورتی که مضر نباشد )‌ در اختیار او قرار گیرد .درمان اغلب سرطان های معده به خصوص در مراحل اولیه شامل برداشت قسمتی از معده از طریق جراحی است و مراقبت های تغذیه ای برای این گونه بیماران شبیه افرادی است که جراحی های مشابه این انجام داده اند .

منبع : واحد مرکزی خبر