چرا در بورس تهران سرمایه گذاری می کنید؟ (۱)

از آغازین ساعات هر روز صبح، سالن شلوغ و پر ازدحام است؛ به طوری كه به سختی جایی برای ایستادن و یا حركت كردن می یابی. مراجعه كنندگان كه اكثریت قریب به اتفاق آنها مرد و از همه سنین هستند، حاكمیت سالن را در دست دارند و در گوشه ای از سالن هم می توان به تعداد انگشتان یك دست، چند زن را دید كه با هم پچ پچ می كنند.زنگ تلفن های همراه، یك قلم و كاغذ، نگاههای خیره به تابلوی قیمت های سهام و آدمهایی كه می نویسند و اطلاعاتشان را به دیگری نمی دهند!اینجا ساختمان كهنه بورس اوراق بهادار تهران در دل خیابان قدیمی حافظ است. ساختمانی كه از عمر آن ۳۷ سال می گذرد و به دلیل ترددهای بسیار بورس بازان، امروزه بسیار كهنه تر و فرسوده تر به نظر می رسد.اینجا پاتوق سرمایه های بزرگ و كوچك چند میلیون نفر سهامدار كوچك و تعداد اندكی هم سهامداران بزرگ است كه البته سیاست های اقلیت سرمایه دار همواره به اكثریت سهامداران خرد چربیده است!این موضوع را، اكثر سهامداران خرد اذعان می دارند و از سرمایه های كلان گروهی اندك كه فضای حاكم در بورس اوراق بهادار تهران را به نفع خود و در جهت منافع اصلی خود به حركت درمی آورند، مورد تأكید قرار می دهند.ازدحام و شلوغی روزانه ساختمان بورس خبر از ناگفته ها و اطلاعات پنهانی می دهد كه در همهمه های سهامداران خرد، گم شده است. فعالان بازار سرمایه به خوبی از حضور شبح های ناپیدا در بورس واقف اند و با هر افت و خیز ناگهانی قیمت ها همه می دانند كه اشباح به حركت درآمده اند!و به هر تقدیر این جا بازار سرمایه است و كشاكش روزانه سرمایه داران خرد و بزرگ كه تمام ناشدنی است!در بورس تهران جا برای همه هست. برای جوانان، بورس سرزمین آمال و آرزوهاست و برای مسن ترها تأمین سود منطقی و حفظ ارزش نقدینگی به دست آمده در طول سالهای از دست رفته و برای برخی بورس جذاب است و برای برخی دیگر مایه كنجكاوی است. هر كس در این ساختمان آمده كه بخت خود را بیازماید و ناگفته پیداست آنها كه نامطلع آمده اند متضرر واقعی اند!بورس بازان آمریكایی اصطلاحی دارند كه می گویند هیچ گاه برخلاف بازار اقدام نكن یعنی اگر قیمت ها بالا رفت بفروش و اگر قیمت ها پایین آمد، نخر!اما بورس بازان ایران دقیقاً برعكس عمل می كنند یعنی با هر هجوم و یا شایعه بالا رفتن قیمت ها می خرند و با پایین آمدن قیمتها هم باز می خرند به این امید كه قیمتها بالا می رود! یعنی در هر حال ایرانیها می خرند. شاید دلیل اصلی این رویه بورس بازان ایران، نبود سیستم اطلاعاتی شفاف است و به دلیل این جو حاكم، احتمال شكنندگی قیمتها بسیار بالاست و سیر منطقی برای نوسانات قیمت هم قابل تعریف نیست.متأسفانه در بورس اوراق بهادار تهران وجود و دسترسی به اطلاعات پنهان جرم محسوب نمی شود؛ به طوری كه دبیر كل بورس اوراق بهادار در چندین مصاحبه بارها تأكید كرده كه اطلاعات پنهان جرم نیست و شفافیت اطلاعات در هیچ بازاری صد در صد نیست اما اگر این اطلاعات پنهانی منجر به ضرر و یا شكایت فردی شود فقط بعد از محرز شدن جرم می توان از طریق قوانین پایه ای كشور و دادگاهی اقدام به اعاده حق كرد!و ناگفته پیداست كه سرمایه گذار ایرانی هم ذائقه خاص خود را دارد. علاقه به شنیدن شایعات و عمل كردن براساس آن كه مبنای نادرستی برای دادوستد سهام شده است و ادامه این فرآیند تا به امروز به نامتعادلی این بازار سرمایه مدام انجامیده است. خوشبختانه در طول یكی، دو ماه گذشته بورس اوراق بهادار تهران و دغدغه های ناگشاده آن مورد توجه مسئولان مختلف قرار گرفته است و به جز سخن از این دغدغه ها، ظاهراً راهكارهای قانونی و اجرایی برای آن در شرف تدوین و اجراست.تازه ترین اقدام در خصوص معاملات سهام در بورس تهران تدوین آیین نامه معاملات سهام بوده است كه براساس آن برخی تصمیم گیری های سلیقه ای كه منجر به نوسانات نادرست قیمت سهام می شود در چارچوب مقررات و ضوابط برای ابطال یا تأیید آن قابل اقدام خواهد شد.براساس این آیین نامه كه ظاهراً تا پایان امسال برای اجرا ابلاغ خواهد شد، به طور كامل و شفاف دلایل توقف و یا بازگشایی نماد شركتها را در تالار مبادلات سهام برای اطلاع عموم قابل انتشار خواهد كرد.بنا بر آمار، هم اینك نزدیك به ۳ میلیون نفر در بورس اوراق بهادار حضور دارند و حجم بالای روزانه معاملات سهام و ساختار قدیمی بورس اوراق بهادار در این باره با محدودیت های بسیار مواجه است كه به جز نوسازی سیستم معاملات، امكان اعاده حق سهامداران به ویژه سهامداران خرد و كوچك با سختی مواجه است.گروه پژوهش مركز مطالعات و تحقیقات همشهری نیز با توجه به این موضوع و مباحث و قوانین جدیدی كه هم اینك در بورس اوراق بهادار تهران و به طور كلی حاكم بر بازار سرمایه ایران در شرف رخداد است در یك طرح نظر سنجی از ۲۱۰ نفر سهامدار بورس تهران در ساختمان حافظ، پرسشهایی را در خصوص وضعیت كنونی خرید و فروش سهام، مسائل پیش روی سهامداران با كارگزاران و مشكلات موجود در بورس اوراق بهادار تهران مطرح كرده است.بنابراین آمار به دست آمده از این طرح نظرسنجی، ۲/۶۴ درصد سهامداران شغل اصلی آنها معامله سهام بورس نیست و در مقابل ۴/۳۱ درصد تنها منبع درآمدشان از این محل است. نكته جالب توجه در این خصوص حضور دانشجویان و خانه داران به ترتیب ۴/۱۱ درصد و ۱/۷ درصد در میان بورس بازان است.۹/۲۲ درصد پاسخگویان دلیل اصلی حضور خود را در بورس اوراق بهادار محدودیت راههای سرمایه گذاری در ایران ذكر كرده اند و ۶/۱۸ درصد نیز برای حفظ ارزش نقدینگی خود و ۶/۸ درصد نیز با توصیه دوستان و آشنایان وارد این بازار سرمایه شده اند.معادل ۱/۵۷ درصد پاسخگویان بازده سرمایه گذاری را در بورس تهران خوب ارزیابی كرده اند و معادل ۷/۳۵ درصد نیز گفته اند میزان ریسك پذیری سرمایه در بورس تهران بالاست.۱/۷۷ درصد پاسخگویان افق سرمایه گذاری در بورس تهران را بلندمدت ذكر كرده اند و به آینده بورس خوش بین هستند و معادل ۷۰ درصد پاسخگویان نیز بیش از ۵ میلیون تومان سرمایه نقدی خود را در بازار سرمایه به كار انداخته اند.۶/۸۸ درصد پاسخگویان هم صاحب سبد سهام هستند و فقط ۴/۱ درصد صاحب یك نوع سهام شركت ها هستند.۴/۶۱ درصد پاسخگویان هم در این طرح نظرسنجی اظهار داشته اند كه با حضور روزانه در بورس خودشان مدیریت سبد سهامشان را بر عهده دارند و معادل ۴/۴۱ درصد پاسخگویان از نحوه فعالیت كارگزاری ها ناراضی می باشند و دلایل اصلی آن را شلوغی و ازدحام بیش از حد در مقابل كارگزاری ها و كمبود كارگزاری ها و رابطه ای كار كردن آنها و نیز كندی در روند كار خرید و یا فروش سهام ذكر كرده اند.فقط ۱/۲۷ درصد پاسخگویان در این طرح نظرسنجی گفته اند كه قاعده حضور آنها در بورس تهران سرمایه گذاری بلند مدت و استمرار در آن است و در مقابل ۷/۵ درصد فقط به سود كوتاه مدت می اندیشند.۹/۴۲ درصد پاسخگویان نیز گفته اند كه هوشیاری و آگاهی خودشان عامل موفقیت شان در بورس تهران است و در مجموع ۶۰ درصد پاسخگویان عملكرد خود را در بورس تهران موفق ارزیابی می كنند.پاسخگویان در این طرح نظرسنجی كه شامل سهامداران روزانه حاضر در ساختمان بورس اوراق بهادار تهران می باشند، رانت های اطلاعاتی، باندبازی و حاكمیت سهامداران عمده در این بازار و عدم نظارت مناسب و تأثیر مسائل سیاسی در روند معاملات سهام بورس اوراق بهادار را از جمله مشكلات بورس ذكر كرده اند. این گروه عدم قوانین حمایتی و پشتیبانی از سهامداران خرد و عدم آموزش و اطلاع رسانی درست به آنها و نیز تبانی بعضی مدیران شركت ها را كه مانع نفع سهامداران خرد می شود را از جمله مسائل پیش روی خود عنوان كرده اند.این گروه عدم اطلاع رسانی به موقع شركت ها و دسترسی عده ای خاص به این نوع اطلاعات را عامل مهم ضرر و زیان خود می دانند.آمار و اطلاعات به دست آمده از این طرح نظرسنجی، پیش روی مسئولان پیگیر مشكلات بورس اوراق بهادار است و صرف نظر از هر گونه نقد و تحلیلی در این خصوص، شاید پاسخ گویی به چند پرسش مهم در بازار سرمایه بتواند چشم انداز آتی احقاق حقوق حقه سهامداران خرد را نمایان تر سازد. و اینك این چند پرسش:
- آیا قوانین و مقررات جدید، قادر به شناسایی افراد صاحب رانت های اطلاعاتی و پنهانی است؟
- آیا امكان حمایت از حقوق صاحبان سهام خرد و اطمینان خاطر آنها برای معاملات روزانه سهام قابل اجرا است؟
- آیا داشتن اطلاعات پنهان جرم محسوب می شود؟
- آیا ضرور و زیان ناشی از محرز شدن جرم صاحبان اطلاعات پنهان، قابل اعاده به مغبونان است؟
- و ِآیا ضرور و زیان سهامداران خرد ناشی از عملكرد كارگزاران قابل پیگیری است؟
در نهایت آنچه را كه نباید از نظر دور داشت این نكته مهم است كه بورس اوراق بهادار آئینه كوچكی است از اقتصاد هر كشور.

منبع : مجله پرواز