ایران در مسیر جام جهانی/روزی برای صعود

طی سال های متمادی، مدیران ورزش و فوتبال معتقد بودند رقابت های آسیایی اهمیت بیشتری برایشان دارد. مسافت های طولانی و كمبود اعتبارات مالی از دیگر دلایلی بود كه ایران تا پیش از سال ۱۹۷۴ نتواند برای حضور در جام جهانی وارد رقابت ها شود. علی امینی نخست وزیر سال های دور ایران مانع حضور تیم ملی فوتبال در رقابت های جام جهانی ۱۹۶۲ و بازی های آسیایی جاكارتا در همان سال شد. او در جواب این پرسش كه دلیل ممانعت او چه بوده جواب داد: «هر وقت وضع مملكت خوب شود به جام جهانی هم می رویم.» اما طی سال های بعد مقامات ایرانی درصدد برآمد تا تیم ملی ایران در رقابت های جام جهانی شركت كند. طی سال های ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۲ ایران از مجموع هشت دوره جام جهانی، در رقابت های مقدماتی شش دوره شركت و دو دوره نیز به جام جهانی صعود كرد.
جام جهانی ۱۹۷۴
طی سال های متمادی كشورهای قاره اقیانوسیه می بایستی در رقابت های گروه های آسیایی شركت كنند. در اولین دوره ای كه ایران در رقابت های مقدماتی شركت كرد بازی های منطقه آسیا در دو گروه اول و دوم برگزار شد كه گروه دوم متشكل از دو زیرمجموعه الف و ب بود كه تیم ایران با تیم های سوریه، كره شمالی و كویت در گروه «ب» رقابت می كرد. تیم اول گروه الف و تیم اول گروه ب با هم رقابت می كردند تا برنده شان به مصاف تیم اول گروه اول برود تا تنها یك تیم ـ در دوره ای كه سهمیه آسیا تنها یك تیم بود ـ به رقابت های جام جهانی
صعودتمام بازی های مرحله اول ـ گروه ب ـ در ایران برگزار شد:
ایران صفر ـ كره صفر
ایران ۲ـ كویت ۱ (غلام وفاخواه (۲۳) و علی پروین (۵۶) برای تیم ملی ایران و كاس (۸۳) برای كویت)
ایران ۱ ـ سوریه صفر (اكبر كارگرجم (۸۵) برای ایران)
ایران ۲ـ كره ۱ (مهدی مناجاتی (۱۹)، محمد صادقی (۸۹) برای ایران و پاك سانگ چین (۴۸) برای كره)
ایران ۲ـ كویت صفر (پرویز قلیچ خانی (۶۰) و علی جباری (۷۵) برای ایران)
سوریه ۱ـ ایران صفر (عبدالغنی تاتیش (۱۲) برای سوریه)
در دیدار ایران مقابل سوریه كه به شكست تیم ملی كشورمان منجر شد بازیكنان ذخیره در تركیب اصلی قرار گرفتند زیرا صعود ایران به مرحله بعدی مسجل شده بود. روز بعد از این شكست بی اهمیت یك نشریه ورزشی نوشت: «... تركیب تیم ملی در بازی آخر و دگرگونی اساسی و ناگهانی آن كاری بود كه حتی آسیب دیدگی تنی از چند بازیكنان ثابت نمی توانست دلیلی موجه بر آن باشد. اگر آشتیانی، كارگرجم، كارو و شرفی آسیب دیده و آمادگی نداشتند دلیلی نبود كه از جباری، پروین، كاشانی و مناجاتی آسیب ندیده استفاده نكنیم...» با این حال تیم ملی ایران از این گروه صعود كرد و به پله بعدی رسید. استرالیا تیم صعود كننده گروه الف، حریف بعدی ایران بود. تیم ملی فوتبال پیش از دیدار مقابل استرالیا در برابر زلاندنو یك دیدار دوستانه برگزار كرد كه نتیجه كار تساوی بدون گل بود. این بازی كه درست چند روز پیش از دیدار مقابل استرالیا برگزار شد علاوه بر خستگی بازیكنان، موجب آسیب دیدگی علی پروین نیز شد كه در آن روزها مهره قابل اتكای تیم محسوب می شد. از سوی دیگر تغییر تركیب اصلی تیم اختلاف را در میان اعضای تیم گسترش داد. عده ای از بازیكنان معتقد بودند یك مهاجم مطرح كه رابطه خوبی با محمود بیات سرمربی آن روزهای تیم ملی داشت موجب حضور مهدی لواسانی در تركیب اصلی شده است. این بازیكنان رابطه مهاجم سرشناس و سردبیر كیهان ورزشی مشتركاً با بیات را دلیل این تغییر و خروج تیم از وضعیت مطلوب می دانند. همین اختلاف در نهایت موجب خداحافظی جعفر كاشانی پس از بازی برگشت تیم ملی مقابل استرالیا از تیم ملی شد.
استرالیا ۳ـ ایران صفر
ایران ۲ـ استرالیا صفر (پرویز قلیچ خانی هر دو گل را به ثمر رساند) به این ترتیب ایران از راهیابی به مرحله بعد بازماند. در این بازی آشتیانی ناكام بزرگ نام گرفت زیرا یك ضربه او به تیر دروازه برخورد كرد.
جام جهانی ۱۹۷۸
صعود به جام جهانی در دومین حضور. روزی كه تیم ملی ایران موفق شد به رقابت های جام جهانی ۱۹۷۸ صعود كند كسی نمی دانست كه آرزوی حضور مجدد تا ۲۰ سال بعد ادامه خواهد داشت. تركیب رویایی فوتبال ملی ایران كه موجب اوج گیری فوتبال ایران شد با حضور ناصر حجازی، آندرانیك اسكندریان، حسن نظری، حسین كازرانی، نصرا... عبداللهی، علی پروین (كاپیتان)، محمد صادقی، ابراهیم قاسمپور، حسن روشن، غلامحسین مظلومی و علیرضا خورشیدی شكل گرفت. ایران در قرعه كشی رقابت های مقدماتی جام جهانی در گروه سوم قرار گرفت و با تیم های عربستان سعودی و سوریه هم گروه شد:
عربستان سعودی صفر ـ ایران ۳ (غلامحسین مظلومی (۱۶ و ۷۸) و حسن روشن (۶۲) برای ایران)
ایران ۳ ـ سوریه صفر (تیم ایران به دلیل انصراف سوریه
۳ بر صفر برنده اعلام شد)
سوریه صفر ـ ایران ۱
ایران ۲ ـ عربستان سعودی صفر (محسن یوسفی و حبیب شریفی برای ایران)
پس از صعود ایران از گروه مقدماتی، مرحله دوم قرعه كشی شد و ایران با تیم های كره جنوبی، استرالیا، هنگ كنگ و كویت هم گروه شد:
هنگ كنگ صفر - ایران ۲ (حسین كازرانی (۲۲) و غفور جهانی (۷۶) برای ایران)
كره جنوبی صفر - ایران صفر
استرالیا صفر - ایران ۱ (حسن روشن (۷۱) برای ایران)
ایران ۱ - كویت صفر (غفور جهانی (۴۸) )
ایران ۲ - كره جنوبی ۲ (لی یونگ مو (۲۸ و ۸۹) برای كره و حسن روشن (۵۳ و ۶۷) برای ایران)
ایران ۳ - هنگ كنگ صفر (غفور جهانی (۴ و ۳۵)، حسین كازرانی (۲۲) برای ایران)
ایران ۱ - استرالیا صفر (غفور جهانی (۴۴) برای ایران)
كویت ۱ - ایران ۲ (بهتاش فریبا (۵۰)، حبیب خبیری (۵۹) برای ایران و فیصل الدخیل (۱۴) برای كویت) با این ترتیب ایران با شش برد و دو تساوی موفق شد؛ به جام جهانی صعود كند. اما این دیدارها چند نكته جالب توجه در پی داشت:
نكته اول: ایران در خلال رقابت های مرحله اول مقدماتی جام جهانی یك دیدار دوستانه با تیم ملی مجارستان به مناسبت خداحافظی قلیچ خانی داشت كه البته بازی را دو بر صفر باخت.
نكته دوم: در همین دوران و در دوم فروردین سال ۵۶ ایران در جام ۷۵ سالگی باشگاه رئال مادرید با تیم ملی آرژانتین رقابت كرد كه بازی در وقت قانونی یك بر یك مساوی تمام شد كه در ضربات پنالتی آرژانتین ۵ بر ۲ ایران را شكست داد. گل آرژانتین از روی نقطه پنالتی به ثمر رسید كه به اعتقاد تماشاگران حاضر در استادیوم مشكوك بود و گل ایران را محمد صادقی درون دروازه آرژانیتن قرار داد.
نكته سوم: حشمت مهاجرانی سرمربی تیم ملی پس از دیدار رفت مقابل كره جنوبی كه در این كشور برگزار شد، گفت: «قبل از مسابقه من با صراحت به خبرنگاران كره ای گفتم كه تیم ایران از تیم شما نیرومندتر است و فقط به قصد پیروزی به میدان می رود، در حالی كه این گفته من تنها برای تضعیف روحیه حریف بود، در جلسه ای كه با بازیكنان خودمان داشتیم، حقیقت را بیان كردم...»
نكته چهارم: با پیروزی ایران در بازی رفت مقابل استرالیا - در این كشور - مسئولان باشگاه پرسپولیس خواهان حضور حشمت مهاجرانی در این تیم شدند كه البته این درخواست مورد مخالفت فدراسیون فوتبال قرار گرفت. از سوی دیگر مهاجرانی نیز تاكید كرد كه قصد ندارد تا زمانی كه در تیم ملی است در تیم دیگری حضور داشته باشد. او تصمیم گیری در مورد سرپرستی - تنها این پست - را به بعد از رقابت ها موكول كرد.
پیش از جام جهانی
ایران قبل از حضور در رقابت های جام جهانی ۱۹۷۸ در چند دیدار دوستانه و یك تورنمنت شركت كرد:
ایران صفر - یوگسلاوی صفر
ایران صفر - ولز ۱ (نیل دوایر (۷۱) برای ولز)
ایران ۱ - بلغارستان «ب» ۱ (علی پروین (۲۹ پنالتی) و سوكولف (۳۹) برای بلغارستان)
فرانسه ۲ - ایران ۱ (حسن روشن برای ایران)
جشنواره پاری سن ژرمن:
ایران ۱ - اف ث بروژ بلژیك ۱
ایران صفر - پاری سن ژرمن ۳
نتایج جام جهانی ۱۹۷۸
هلند ۳ - ایران صفر (رنسن برینگ (۳۹ ، ۶۳ و ۷۷) برای هلند)
ایران ۱ - اسكاتلند ۱ (ایرج دانایی فر (۶۰) برای ایران، آندرانیك اسكندریان (۴۴) گل به خودی)
ایران ۱ - پرو ۴ (ولاسكوئز (۲)، تئوفیلوكوبیلاس (۳۶ ، ۳۹ و ۷۸) برای پرو و حسن روشن (۴۰) برای ایران)
به این ترتیب تیم ملی فوتبال ایران از راهیابی به مرحله بعد بازماند و به ایران بازگشت.
جام جهانی ۱۹۸۲
روزهای هیجان انگیز مسابقات جام جهانی پیش رو بود. یك دیدار، دو دیدار، چه تیمی قادر به صعود بود. تیم ملی ایران با تجربه تر از گذشته و در خلسه ای كه فوتبال برای مدتی پس از انقلاب اسلامی در آن فرو رفته بود. زمان قرعه كشی مرحله مقدماتی مسابقات جام جهانی فرا رسیده بود. اعضای فدراسیون كت و شلوارها را از كمد خارج كرده بودند برای یك مراسم باشكوه و استرسی كه از نگرانی از همگروهی با تیم یا تیم هایی در آسیا به همراه داشت.
فوتبال ایران در آستانه قرعه كشی مسابقات مقدماتی جام جهانی فوتبال بود كه جنگ تحمیلی آغاز شد. آیا فوتبال ایران قادر به حضور در مجامع بین المللی و رقابت برای جام جهانی بود؟ تصمیم گیری برای تعیین یك جنگ از میان جنگ در زمین سبز و جنگ در خاك سرخ، آسان نبود اما در نهایت این جنگ در خاك سرخ بود كه از فوتبال پیشی گرفت و تیم ملی ایران از حضور در رقابت های جام جهانی ۱۹۸۲ انصراف داد.
جام جهانی ۱۹۸۶
دور گذشته جام جهانی، با بداقبالی با آغاز جنگ تحمیلی همزمان شد. در آستانه جام جهانی ۱۹۸۶ فوتبال ایران هرچند جامعه درگیر جنگ بود و هیجانات این اتفاق مهم در سرتاسر جامعه به اوج رسیده بود اما بازهم دچار یك بداقبالی دیگرشد. طبق تصمیم مسئولان فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا) تیم های ملی فوتبال ایران و عراق از میزبانی رقابت های مقدماتی جام جهانی محروم شدند. طبق استدلال مسئولان فیفا این دو كشور در حال جنگ هستند و به همین دلیل نمی توان امنیت و سلامت جانی تیم های رقیب این دو را در تهران و بغداد تضمین كرد. از این رو طبق مصوبه فیفا، بازی های ایران و عراق با رقبایشان بایستی در كشورهای ثالث انجام می شد. عراق این پیش شرط فیفا را پذیرفت و مسابقاتی كه میزبانش بود را در دوحه پایتخت قطر برگزار كرد. اما فدراسیون فوتبال ایران كه ریاستش برعهده نصرا... سجادی بود این شرط را نپذیرفت و از حضور در رقابت های مقدماتی جام جهانی ۱۹۸۶ انصراف داد.
بازیكنانی در دو دوره جام جهانی (۱۹۸۶ و ۱۹۸۲) می توانستند حضور داشته باشند اما انصراف فدراسیون فوتبال ایران آنها را به نسل سوخته تبدیل كرد. روزهای اوج بازیكنانی همچون ناصر محمدخانی، عبدالعلی چنگیز، حمید علیدوستی، محمدپنجعلی و ... مقارن با روزهای جنگ و در محدوده این دو جام جهانی بود.
جام جهانی ۱۹۹۰
چند سال پس از پایان جنگ تحمیلی، فوتبال ایران مجدداَ شانس حضور در قابت های جام جهانی را به دست آورد. این شانس نباید به راحتی از دست می رفت. طلوع نسلی نو در فوتبال ایران و به اوج رسیدن شان مصادف شد با رقابت های مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۰. فرشاد پیوس، احمدرضا عابدزاده، سیروس قایقران، محمدحسن انصاری فرد، سیدمهدی ابطحی و ... از جمله نفراتی بودند كه می توانستند جامعه تشنه فوتبال را تا اوج هدایت كنند. ایران در قرعه كشی شركت كرد و با تیم های تایلند، بنگلادش و چین همگروه شد.
تایلند صفر - ایران ۳ (كریم باوی (۱۹)، سیروس قایقران (۲۹) و محسن گروسی (۸۷) برای ایران)
بنگلادش ۱ - ایران ۲ (كریم باوی (۴۴) و محمدحسن انصاری فرد (۵۰) برای ایران و اسلم (۷۰) برای بنگلادش)
ایران ۱ - بنگلادش صفر (صمد مرفاوی (۸۱) برای ایران)
ایران ۳ - تایلند صفر (فرشاد پیوس (۳۴ و ۶۴) و محسن گروسی (۴۲) برای ایران)
چین ۲ - ایران صفر (لی هو كیونگ (۷۲) و ژان ژیائون (۸۱) برای چین)
ایران ۳ - چین ۲ (محمدحسن انصاری فرد (۱۴)، سیدعلی افتخاری (۱۶) و فرشاد پیوس (۵۱) برای ایران و ماییچتو
(۶۳- پنالتی) و مالین (۶۶) برای چین)
پس از این دیدار همه نگاه ها به بازی بعد چین بود كه باید به مصاف تایلند می رفت. اگر تیم ملی فوتبال چین از حریف شكست می خورد ایران به مرحله بعد صعود می كرد اما زور تایلند به چین نرسید و دو بر صفر شكست خورد تا تیم ملی ایران به خاطر تفاضل گل صعود نكند.
جام جهانی ۱۹۹۴
پس از قهرمانی ایران در بازی های آسیایی پكن در سال ۱۹۹۰ نوبت به جام جهانی رسید. اغلب فوتبال دوستان امیدوار به صعود ایران بودند. در قرعه كشی مرحله مقدماتی ایران در گروه B آسیا با تیم های ملی عمان، تایوان و سوریه قرار گرفت. در این دیدارها به لطف تفاضل گل، همان چیزی كه نوبت قبل از صعودش جلوگیری كرد، به مرحله بعدی صعود كرد:
ایران صفر - عمان صفر (در این بازی محمدعلی كلی، مشتزن بزرگ دنیا در استادیوم آزادی حضور داشت)
ایران ۱ - سوریه ۱ (علی اصغر مدیرروستا (۶۳) برای ایران و عبدالطیف الحلو (۸۲) برای سوریه)
عمان صفر - ایران ۱(حمید درخشان (۳۸))
ایران ۶ - تایوان صفر (حمید درخشان (۷۱)، مجید نامجومطلق (۱۵ - پنالتی)، علی دایی (۱۹ و ۴۷)، سیدمهدی ابطحی (۲۱) و حمید استیلی (۷۳) برای ایران)
سوریه ۱ - ایران ۱ (حمید درخشان (۱۶) برای ایران و مصطفی قادیر (۹۲ - پنالتی) برای سوریه
پس از این رقابت ها بهزاد غلامپور ستاره تیم ملی شد و ۲۰۰ دلار جایزه گرفت. حضور حشمت مهاجرانی یكی دیگر از نكات مهم این رقابت بود. اما مرحله بعدی رقابت های مقدماتی جام جهانی كه تیم های صعودكننده به جام جهانی را مشخص می كرد یكی از بدترین اتفاقات فوتبال برای ایران بود. دراین رقابت ها كه به میزبانی دوحه پایتخت قطر برگزار شد تیم ایران برای صعود به جام جهانی باید با تیم های كره جنوبی، عربستان، ژاپن، عراق وكره شمالی رقابت می كرد.
كره جنوبی ۳ - ایران صفر (یونگ بائد پارك (۱۷)، ژوسئوك ها (۷۱) و ژئونگ كو (۸۲) برای كره)
ایران ۲ - ژاپن ۱ (رضا حسن زاده (۴۵) و علی دایی (۸۶) برای ایران و تاكاجی تاكویا (۸۸) برای ژاپن)
عراق ۲ - ایران ۱ (احمد راضی (۲۰) و جبور علا (۳۷) برای عراق و علی دایی (۲۱) برای ایران)
ایران ۲ - كره شمالی ۱
عربستان سعودی ۴ - ایران ۳ (سامی الجابر (۲۱)، مهد مهلل (۲۷)، منصور الموسی (۴۷) و حمزه فلاتر (۷۴) برای عربستان و مهدی فنونی زاده (۴۳ و ۵۲) و جواد منافی (۹۰) برای ایران) به این ترتیب ایران در این گروه شش تیمی با دو برد و سه باخت پنجم شد و از راهیابی به جام جهانی بازماند.