انتخابات آبخازی و تنش دوباره در روابط تفلیس - مسکو

جمهوری خودخوانده آبخازیا كه جمعیتی كمتر از ششصد هزار نفر را در خود جای داده است در شمال غربی ماورای قفقاز و در سواحل دریای سیاه قرار دارد. ساكنان این سرزمین كوچك همواره از فرصت های تاریخی برای استقلال و جدایی از گرجستان استفاده كرده اند به نحوی كه با بحرانی شدن اوضاع قفقاز در پی سقوط خاندان رومانف در روسیه و نیز تضعیف دولت های ایران و فروپاشی امپراتوری عثمانی در دهه دوم قرن بیستم، درگیر شدن كشورهای فرامنطقه ای در جنگ های ویرانگر و به ویژه انقلاب بلشویكی از سوی لنین و یارانش در روسیه از فرصت استفاده و در چهارم مارس سال ۱۹۲۰ اعلام استقلال كردند. اما آرزوهای آبخازها با تقویت حكومت در مسكو و تشكیل اتحاد جماهیر شوروی به باد رفت. آنها نیز همانند سایر ملل قفقاز شمالی و جنوبی هفتاد سال در تركیب شوروی زندگی آرامی را پشت سر گذاشتند.با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری گرجستان آبخازها نیز بسان دو جمهوری دیگر آجاریا و اوستیای جنوبی خواستار جدایی از گرجستان و استقلال شدند. این امر موجب جنگ های خونین داخلی در گرجستان شد.«زویاد گامسا خوردیا» نخستین رئیس جمهور ملی گرای گرجستان در نخستین اقدام خود از جرگه كشورهای عضو همسود خارج شد و روابط سیاسی و اقتصادی تفلیس با مسكو را به پائین ترین حد رساند. اقدامات گامساخوردیا موجب تقویت روابط شورشیان آبخازی و دو جمهوری جدایی خواه دیگر (آجاریا و اوستیای جنوبی) با روسیه شد. آنها با كمك روس ها نیروهای دولت مركزی را شكست دادند و در سال ۱۹۹۳ دولت تفلیس نظارت بر این منطقه را از دست داد. شكست گامساخوردیا در جنگ با شورشیان آبخاری موجب هرج و مرج در داخل گرجستان شد.
ادوارد شواردنادزه از دل این بحران بسان یك قهرمان سر بر آورد او بلافاصله پس از به قدرت رسیدن گرجستان را به عضویت كشورهای همسود درآورد و همكاری خوبی را با روس ها آغاز كرد. اما در مقاطعی از دوره ریاست جمهوری او بر گرجستان تمایلات غرب گرایانه در سیاست های خارجی او دیده می شد. شواردنادزه كه روزگاری وزیر خارجه اتحاد جماهیر شوروی بود كوشش كرد با بازی میان آمریكا و روسیه كشورش را از بحران های سیاسی و اقتصادی نجات دهد اما فساد شدید اداری و مشكلات اقتصادی و مهمتر از همه جانبداری سیاسی ایالات متحده آمریكا و حمایت اقتصادی بنیاد یهودی سورس از میخائیل ساكاآشویلی وزیر دادگستری مستعفی و رهبر ناراضیان گرجی این فرصت را از او گرفت. سرانجام شواردنادزه بر اثر فشار مخالفان و در یك انقلاب آرام كه از آن به عنوان انقلاب گل سرخ یاد می كنند با میل خود از قدرت كنار رفت و جای خود را به میخائیل ساكاآشویلی جوان داد. ساكاآشویلی كه تمایلات غرب گرایانه ای دارد با كمك های اقتصادی و روانی خارجی توانست بر برخی از بحران های داخلی فائق آید. نخستین پیروزی او غلبه بر اصلان آباشیدزه رئیس جمهوری خود خوانده آجاریا و ضمیمه كردن این جمهوری یاغی و سركش به سرزمین مادر بود. اقدامات پیروزمندانه ساكاآشویلی موجب تقویت پایه های حكومت او شد. اما مسكو به شدت از پیروزی های رئیس جمهور جوان گرجستان بیمناك است. روس ها این حقیقت تلخ را نیك می دانند كه متحد و آرام شدن گرجستان به معنای سقوط كامل قفقاز و جایگزین شدن آمریكایی ها در این منطقه به جای آنها خواهد شد. از این رو مسكو سیاست و منافع ملی خود را در حمایت از شورشیان دو جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی می دانند. بنابراین اقدامات انجام شده از قبیل اعطای حق شهروندی به ساكنان این دو جمهوری خودمختار و كمك های اقتصادی به آنها را باید در همین راستا ارزیابی كرد.میخائیل ساكاآشویلی تنها چند ماه پس از تصرف آجاریا به شدت رهبران جمهوری آبخازی را تحت فشار قرار داد او مردادماه سال جاری پس از دیداری از آمریكا به دولت روسیه هشدار داد هر كشتی فاقد مجوز كه قصد ورود به آب های آبخازی داشته باشد را به توپ خواهد بست. اولتیماتوم شدیداللحن ساكاآشویلی به روسیه موجب بروز اختلاف های شدید سیاسی در كرملین شد. یك مقام سیاسی روسی در حالی كه خشم خود را نمی توانست از این سخنان رئیس جمهور غرب گرای گرجستان پنهان كند، گفت: روسیه در جامعه جهانی به حدی تحقیر شده است كه دولت گرجستان نیز آن را تهدید می كند. این ماجرا با سفر ولادیمیر ژیرینوفسكی رهبر حزب لیبرال دموكرات های روسیه با چند تن از اعضای حزب تحت رهبری اش به آبخازیا پایان یافت.از آن پس دولت گرجستان دریافت كه روسیه در دفاع از رهبران یاغی و سركش آبخازی و اوستیای جنوبی مصمم است و جنگ نمی تواند كمكی به حل این بحران ها كند. بعدها مذاكرات جسته و گریخته ای میان تفلیس و مسكو انجام گرفت اما روسیه همچنان بر مواضع خود پافشاری می كند.
دولت روسیه بارها ناخرسندی خود را از دادن پایگاه های نظامی به آمریكایی ها و انجام مانورهای مشترك نظامی با این كشور و ناتو به گرجستان اعلام كرده است اما رهبران جوان گرجستان منافع ملی خود را در نزدیكی به غرب و پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیك شمالی(ناتو) می بینند.از دیگر سو ساكاآشویلی با درك پیچیدگی های بحران های آبخازی و اوستیای جنوبی و واقف شدن بر این واقعیت كه در صورت جنگ با این جمهوری ها روس ها بیكار نخواهند نشست تمامی كوشش های خود را بر حل و فصل این بحران ها با مذاكره و فشارهای سیاسی معطوف كرده است. بی جهت نیست كه او پیش از برگزاری دور اول انتخابات ریاست جمهوری در آبخازیا كه در تاریخ سوم اكتبر ۲۰۰۴ برگزار شد، گفت: ما اگرچه هرگز استقلال این منطقه را به رسمیت نمی شناسیم و جلوی این كار را خواهیم گرفت اما برای دولت تفلیس مهم است كه بداند چه كسی در این جمهوری سركش به قدرت می رسد و ما در آینده با چه كسانی سروكار خواهیم داشت.لحن آرام رهبر جوان گرجستان حكایت از این دارد كه او از پیوستن این جمهوری در آینده ای نزدیك به گرجستان اندكی ناامید شده است. ساكاآشویلی پیش از این نیز گفته بود كه تفلیس آماده اعطای بالاترین خودمختاری به جمهوری های جدایی خواه آبخازی و اوستیای جنوبی را دارد.به هرحال دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در این جمهوری خودخوانده چهارشنبه هفته گذشته و در تدابیر شدید امنیتی و در ۱۸۶ حوزه انتخاباتی در حالی برگزار شد كه ناظرانی از برخی كشورهای جهان به ویژه روسیه بر این انتخابات نظارت كردند.
در پایان شمارش آرا سرگئی باگاپاش از رقیب خود یعقوب لاكوبا پیشی گرفت و توانست با بیش از ۹۰ درصد آرا قدرت را در این جمهوری خودخوانده به دست بگیرد. وزارت خارجه گرجستان در واكنش به برگزاری انتخابات در آبخازی اعلام كرد این انتخابات را به رسمیت نمی شناسد. اما آنچه در بیانیه این وزارت خانه مهم است اعتراض شدید به دخالت روسیه در امور داخلی گرجستان است. گرجی ها مدعی شدند نمایندگان دوما بدون داشتن روادید دولت گرجستان وارد آبخازی شده و بر این انتخابات غیرقانونی نظارت كرده اند.بوریس گریزلوف رئیس دومای دولتی روسیه در پاسخ به بیانیه وزارت امور خارجه گرجستان اظهار داشت: روسیه به تمامیت ارضی گرجستان احترام می گذارد و دولت هیچ نماینده ای به آبخازیا اعزام نكرده است.اما این احتمال می رود كه برخی نمایندگان دوما خودسرانه به آبخازی رفته و بر این انتخابات نظارت كرده باشند.واكنش احتیاط آمیز مسكو به بیانیه وزارت خارجه گرجستان بیانگر این واقعیت است كه دولت روسیه نمی خواهد بحران میان آبخازی و دولت گرجستان را جهانی كند.مسكو كه درگیر تحولات اخیر اوكراین است از این بیم دارد كه جبهه ای دیگر مجدداً در قفقاز به روی آنها باز شود.از سوی دیگر تحولات آرام و دگرگونی قدرت در اوكراین بی شباهت به تحولات سال گذشته میلادی در گرجستان نیست. یانوكوویچ كه طرفدار سیاست غرب است بسان ساكاآشویلی و در پی یك انقلاب آرام و مبتنی بر آرای مردم به قدرت رسید.گفته می شود انقلاب گل سرخ گرجستان بر انقلاب آرام اوكراین و به قدرت رسیدن سیاستمداری وابسته به غرب در این كشور بی تاثیر نبوده است از این رو پیوستن آرام و بدون خونریزی آبخازی و اوستیای جنوبی به گرجستان همانند الحاق آجاریا به تفلیس می تواند گرجستان را در قفقاز و حتی در میان سایر جمهوری های شوروی سابق به عنوان یك الگو معرفی كند و سیاستمداران وابسته به غرب در سایر جمهوری های آسیای مركزی و قفقاز را به تاسی از تحولات در گرجستان و اوكراین با مبارزه علیه نیروهای وفادار به مسكو در این جمهوری ها تحریك كند. افزون بر این اگر روس ها تا پیش از تحولات اوكراین از شورشیان آبخازی و اوستیای جنوبی به صرف یك عامل بازدارنده علیه دولت تفلیس جهت جلوگیری از قرار دادن پایگاه های نظامی در اختیار ناتو و آمریكا استفاده می كردند اكنون علاوه بر این از تبدیل شدن این جمهوری كوچك كه نسبت به سایر جمهوری های شوروی سابق دموكراتیك تر است به عنوان یك الگو در میان سایر جمهوری ها واهمه دارند.بنابراین مسكو بی میل به حفظ وضعیت موجود در منطقه نیست. بی تردید آنها در صورت مقتضی از این دو جمهوری (آبخازیا و اوستیای جنوبی) علیه دولت تفلیس استفاده خواهند كرد. اما آیا رهبر جوان گرجستان خواهد توانست با مدیرعامل سابق یك شركت و رئیس جمهوری فعلی و خودخوانده آبخازیا كنار بیاید؟!

منبع : باشگاه اندیشه