گزارشی درباره بانک اطلاعاتی دوقلویی و چندقلویی ایران/بررسی دوقلوها راهی برای کشف درمان بیماری ها

در علوم پزشكی با بیماری هایی نظیر انواع سرطان ها روبه رو هستیم كه تداعی كننده سئوالاتی در ذهن هستند. سئوالاتی از قبیل دلیل ایجاد این بیماری ها ژن ها هستند یا محیط؟ تغییرات محیطی مثل آلودگی ها در بروز این بیماری ها موثر هستند؟ برای درمان چه باید كرد؟ و...
در علوم رفتاری در برخورد با بزهكاران سئوالاتی نیز مطرح هستند: «آیا آنها بالفطره جانی بوده اند؟ محیط در شكل گیری شخصیت آنها نقش موثری دارد؟ اگر محیط موثر است پس چرا مجازات می شوند؟ و...
این سئوالات هنوز بدون پاسخ مانده اند. برای حل این قبیل معماها دست یافتن به راه های درمانی مناسب و تحقیقات بر روی چندقلوها می تواند تا حد زیادی راهگشا باشد. دوقلویی كه از عجایب خلقت به حساب می آید معمولاً در نتیجه لقاح دو تخمك جدا ایجاد می شود. (دوقلویی غیرهمسان). تقریباً در یك سوم موارد نتیجه لقاح یك تخمك است. (دوقلویی همسان). احتمال بقای كودكان چند قلو كمتر از تك قلوها است و احتمال گرفتاری آنها به ناتوانی مادام العمر به دلیل زایمان زودرس زیاد است. در نتیجه در كل جهان شمار چندقلوها زیاد نیست. این قشر از جامعه به دلایل متعدد برای پیدا كردن راه حل مناسب برای بسیاری از مشكلات جامعه مناسب هستند.
نظیر: ۱- از یك ماده ژنتیكی مشترك منشا می گیرند. ۲- داخل یك محیط مشترك (رحم) پرورش می یابند و...
بانك اطلاعاتی دوقلویی ابن سینای جهاد دانشگاهی قدمی تازه در راه این هدف برداشته است. دكتر صادقی معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشكده ابن سینا و مجری طرح بانك اطلاعاتی دوقلوهای ایران می گوید: دوقلوها از مواردی هستند كه در زمینه تحقیقات و مطالعات در رشته های مختلف به ویژه بحث پزشكی مولكولی و ژنتیك اهمیت زیادی دارند. در كل دنیا برای این كه اطلاعات منسجمی از دوقلوها برای استفاده در تحقیقات در دسترس باشد اطلاعات آنها جمع آوری شده و در بانك های اطلاعاتی ذخیره می شوند. میزان اطلاعاتی كه از هر فرد ذخیره می شود طیفی از اطلاعات ساده تا اختصاصی از جمله اطلاعات پیچیده پزشكی و همچنین با توجه به استراتژی ای كه خود بانك دنبال می كند، دربرمی گیرد. عمدتاً اطلاعات اولیه ای از افراد گرفته شده سپس با مراجعه افراد اطلاعات تكمیلی تری كسب می شود.
اهمیت دوقلوها
دكتر صادقی در رابطه با اهمیت دوقلوها در تحقیقات می گوید: «دوقلوها به ویژه دوقلوهای همسان افرادی هستند كه از یك سلول تخم ایجاد می شوند در نتیجه از نظر خصوصیات و مواد ژنتیكی صددرصد مشابه هستند. اگر صفتی در یكی از آنها وجود داشته باشد صددرصد در دیگری باید مشاهده شود. اگر اختلافی بین آن دو وجود داشته باشد نشان دهنده تاثیر یك عامل غیرژنتیكی در بروز این اختلاف است. در واقع اگر مسئله ژنی دخیل باشد اختلافی ایجاد نمی شود. بهترین عامل غیرژنتیكی ایجادكننده تغییرات محیط اطرافمان است. امروزه در مورد تاثیر محیط بر روی ظهور بسیاری از بیماری ها بحث وجود دارد. برای كشف این مسائل بهترین نمونه تحقیقاتی دوقلوها هستند.»
نحوه تشخیص دوقلوهای همسان از غیرهمسان
بنابر اظهارات مجری طرح بانك اطلاعاتی دوقلویی میزان بروز دوقلویی در ایران یك هشتادم تولد است كه ۳۰ درصد آنها دوقلوهای همسان و ۶۵ درصد غیرهمسان هستند. اگر دوقلوها از لحاظ شكل ظاهری كاملاً مشابه باشند تا حدود زیادی نشان دهنده همسان بودن و اگر غیرمشابه بوده و یا جنسیت متفاوت داشته باشند غیرهمسان هستند. در روزهای اول تولد تمایز همسان از غیرهمسان مشكل است. امروزه با وجود تست های ژنتیكی می توان با قطعیت ۱۰۰ درصد این مسئله را مشخص كرد.
تاسیس بانك اطلاعاتی دوقلویی در ایران
در این راستا دكتر صادقی افزود: «بانك اطلاعاتی دوقلویی در كل دنیا پیشینه ای بیش از ۵۰ سال دارد. در ایران متاسفانه تاكنون وجود نداشته است. با گسترش مراكز تحقیقات علوم پزشكی و تحقیقات ژنتیكی ضرورت وجود آن بیش از گذشته احساس می شود. پژوهشكده ابن سینا حدود سه سال پیش در رابطه با نقش بعضی از عوامل محیطی در بروز تخمدان پلی كیستیك یك طرح تحقیقاتی ارائه داد. در این طرح به ۲۰۰ جفت خانم دوقلو در محدوده سنی ۱۵ تا ۴۵ سال كه در دوره باروری بودند نیاز داشت. محدوه زمانی برای جمع آوری اطلاعات یك سال در نظر گرفته شده بود. متاسفانه مجبور شدیم پس از یك سال و نیم با ۱۰۰ جفت دوقلو تحقیقمان را انجام بدهیم. بعد از این مسئله ضرورت ایجاد بانك اطلاعاتی را بیشتر احساس كردیم. پس از ارائه طرح بانك اطلاعاتی دوقلویی به دفتر منطقه ای سازمان بهداشت جهانی با استقبال آنها روبه رو شدیم. این طرح را به عنوان یكی از زیرساخت های پژوهش كشور در زمینه تحقیقات ژنتیك مورد تایید قرار دادند. آنها بخشی از هزینه های مالی را در ارتباط با ارسال فراخوان و دریافت اطلاعات از دوقلوها پرداخت كردند. به طور جدی كارمان را از ابتدای سال جاری شروع كردیم. مخاطب های این بانك دوقلوهای سراسر كشور هستند.»
نحوه ثبت نام در بانك اطلاعاتی دوقلو
بنابر اظهارات دكتر صادقی تعداد سپرده این بانك اطلاعاتی برای مراحل اولیه تحقیقات پنج هزار جفت دوقلو در نظر گرفته شده است كه شامل هر دو گروه دوقلوهای همسان و غیرهمسان می شود. شركت در این بانك رایگان بوده و تمام رده های سنی را در برمی گیرد و حتی در مراحل مختلف هدایایی برای آنها در نظر گرفته شده است. طی قراردادی كه با شركت پست منعقد شده است پرسشنامه هایی به مراكز مختلف ارسال شده است. افراد با پر كردن پرسشنامه ها می توانند اطلاعاتشان را به طور كامل ارسال كنند. حتی پرسشنامه ها را می توانند مستقیماً از سایت بانك اطلاعاتی دوقلوها كپی گرفته و پس از تكمیل كردن ارسال كنند.مجری طرح بانك دوقلویی در ادامه افزود: «این بانك می تواند در مراحل بعدی اطلاعاتش را به بانك اطلاعاتی سایر كشورهای دنیا مبادله كند.»
وی تشریح كرد: «ما یك رابطی هستیم بین دوقلوها و مراكز تحقیقاتی. ما حافظ منافع دوقلوها خواهیم بود. پس از اینكه اعضای بانك به حد مناسبی رسید طی فراخوانی كه به مراكز تحقیقاتی كل كشور خواهیم داد آنها می توانند برای تحقیقاتشان از این بانك استفاده كنند. اطلاعات این بانك محرمانه است. ما این تعهد را به دوقلوها داده ایم كه بدون رضایت آنها اطلاعات در اختیار كسی قرار نمی گیرد. البته قابل ذكر است ما هنوز در مرحله جمع آوری اطلاعات هستیم. هنوز بحث تحقیقات مطرح نیست.»

منبع : باشگاه اندیشه