اعتیاد تزریقی همچنان شایع ترین الگوی انتقال ایدز در ایران است

اگر قرار باشد یك مشكل (حال هر چه كه می خواهد باشد) در سطح كلان برطرف شود، قدم اول تعیین میزان شیوع و راه های گسترش آن مشكل است. سپس باید دید كه چه عواملی باعث ایجاد این مشكل می شود و در نهایت با جمع بندی این اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها راهكارهای مقابله و مبارزه با مشكل تعیین و اجرا شود. ایدز یك مشكل كلان بهداشتی آن هم در سطح جهانی است كه برای كنترل آن مداخله سازمان های جهانی نیازاست، اما اجرای راهكارهای مبارزه با این بیماری مثل تمام مشكلات كلی در درجه اول نیازمند آگاهی از درصد شیوع آن است.
پرتقال فروش
۷ - ۶ ماه قبل رئیس یكی از مراكز مرتبط با درمان بیماران مبتلا به ایدز رقمی را به عنوان تعداد مبتلایان به ایدز در ایران اعلام كرد. همان موقع آمار سازمان بهداشت جهانی و محققان یك دانشگاه آمریكایی از آمار مبتلایان به ایدز در ایران منتشر شد كه تقریبا ۲ برابر آمار رسمی اعلام شده بود! می شد تناقض بین این آمارها را به هر چیزی نسبت داد، اما با توجه به ضعف مطالعات آماری در كشور، متاسفانه چندان نمی شد به آمار پایین كه رسما اعلام شده بود، اعتماد كرد.
اگر كمی به عقب برگردیم ضعف اطلاع رسانی در زمینه بیماری ایدز شمای واضحتری پیدا می كند. وقتی بیماری ایدز شناسایی شد و تمام كشورهای دنیا را لرزاند، ایران به وضوح آماری از این تعداد مبتلایان ارایه نكرد كه می توانست چند دلیل داشته باشد. اولین دلیل به ضعف پایه ای و بنیادین مطالعات اپیدمیولوژیك در كشور باز می گشت كه ریشه ای تاریخی دارد. دلیل دوم به شرایط خاص ایدز مربوط می شد. فرم خاص انتقال این بیماری و مبتلایان به آن جزو تابوهای فرهنگی ایران بوده و هست و به همین دلیل نمی شد خیلی آشكار به آن پرداخت.
اما بعد از گذشت چندین سال بالاخره آش آنقدر شور شد كه مسئولان ذیربط نسبت به شیوع نگران كننده ایدز در كشور واكنش نشان دادند، اما همان ضعف كهنه اطلاعات اپیدمیولوژیك به اضافه تابو بودن موضوع باعث شد تا هرگز آمارهای رسمی اعلام شده قابل اعتماد نباشد.
اواخر فروردین ماه سال جاری وزارت بهداشت در آخرین آمار خود تعداد آلوده شدگان به HIV را تا ابتدای سال ۸۴ حدود ۱۰ هزار و ۲۶۵ نفر اعلام كرد. بنا بر اعلام وزارت بهداشت از این تعداد ۹۵ درصد مرد و ۵ درصد زن بوده اند. در عین حال این وزارتخانه اعتیاد تزریقی با شیوع ۸۶ درصد را شایعترین الگوی انتقال این بیماری عنوان كرده بود. تماس جنسی با ۱۰ درصد، فرآورده های آلوده خونی ۳ درصد و انتقال از طریق مادر به جنین با حدود یك درصد در رتبه های بعدی قرار داشته اند. سال ۸۳ نیز بیشترین تعداد مبتلایان به این بیماری گزارش شده است.
این آمار در حالی اعلام شد كه چندین نفر از پزشكان صاحبنظر در زمینه بیماری های عفونی با شك و تردید به آن نگاه می كنند. چندین سال پیش یكی از استادان بیماری های عفونی می گفت الگوی انتقال بیماری ایدز در كشور در حال تغییر است و درصد قابل توجهی از بیماران در اثر تماس های مشكوك جنسی مبتلا شده اند، در حالی كه آمار رسمی این رقم را تنها ۱۰ درصد اعلام كرده است. چندین و چند متخصص دیگر نیز این مساله را تایید كرده اند.
اما تفاوت آمار اعلام شده وزارت بهداشت با آن چیزی كه متخصصان می گویند آنقدر زیاد است كه نمی توان به سادگی از كنار آن گذشت. دكتر فرحناز الماسی، رئیس مركز مشاوره و رفتار درمانی بیمارستان امام خمینی(ره) در گفت و گو با ایسنا می گوید: «وزارت بهداشت آمار مبتلایان به ایدز را ۱۰ هزار نفر اعلام كرده است،دكتر الماسی می گوید: «طبق آمار تا پایان شهریور ماه گذشته بیش از ۷ هزار بیمار آلوده به ایدز داشتیم و به این تعداد بیش از ۲ هزار و۰۰۵ نفر اضافه شده است.» بنابراین تعداد بیماران جدید مبتلا به ایدز طی ۶ ماه گذشته یك سوم تعداد كل مبتلایان طی نزدیك به ۲۰ سال گذشته بوده است!! خودتان پرتقال فروش را پیدا كنید.
آموزش ناكارآمد، پیشگیری ناموفق
ایدز نه درمان دارد نه واكسن؛ این بیماری علم پیشرفته پزشكی را كاملا مستاصل كرده است. مطمئن ترین و تنها راه، پیشگیری است. پیشگیری از ایدز هم فقط به یك عامل مهم وابسته است؛ آموزش.
شواهد نشان می دهد كه روش های پیشگیری مبتنی بر آموزش چندان موفقیت آمیز نبوده اند و وزارت بهداشت، به عنوان اصلی ترین متولی رسیدگی به مشكلات بهداشتی، درمانی تاكنون نتوانسته از روند رو به رشد این بیماری در كشور جلوگیری كند.
دكتر الماسی درباره راهكارهای پیشگیری از ایدز می گوید: «می توانیم پوشش آموزش را از وضع موجود بهتر كنیم و از بچه های مدرسه ای تا كارگران كارخانه و البته بیشتر قشر جوان- چون بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند- را با یك برنامه دقیق تحت آموزش قرار دهیم.» اما در مرحله اول مشكلات و محدودیت های خاص فرهنگی جامعه ایران مشكلاتی را بر سر راه آموزش ایجاد می كند. دكتر الماسی می گوید: «جامعه ما مانند جامعه اروپایی و آمریكایی نیست كه بتوانیم به هر دختر و پسر ۱۵ ۱۴ ساله ای راهكار نشان دهیم، ولی می توانیم در مدارس آموزش های لازم را ارایه كرده و از طریق رادیو و تلویزیون راجع به HIV صحبت شود تا ذهن مردم درگیر شده و بدانند كه این بیماری وجود دارد و باید قبل از ازدواج به فكر آن باشند.»
شاید برخی از مردم تصور كنند تست های تشخیص HIV قبل از ازدواج می تواند فاكتور موثری برای شناسایی افراد آلوده باشد. قطعا هم همین طور است، منتها مشكل اینجاست كه نمی توان كسی را به زور وادار به تست دادن كرد. دكتر الماسی در این زمینه می گوید: «این تست ها به طور داوطلبانه از زوج های جوان گرفته می شود، چون این مساله جزو زندگی خصوصی افراد به حساب می آید و هیچ كس را نمی توانیم مجبور به تست دادن كنیم، اما باید با روش هایی آنها را تشویق كنیم تا تست HIV بدهند.»
شاید كمبود بودجه برای آموزش و تامین هزینه بیماران مبتلا به HIV بزرگترین چالش متخصصان و دست اندركاران باشد. دكتر مینو محرز، یكی از استادان صاحبنام بیماری های عفونی در كشور در گفت و گو با ایسنا می گوید: «اگر بودجه جداگانه ای برای بیماران مبتلا به ایدز در نظر گرفته نشود امكانات لازم برای پیشگیری نیز وجود نخواهد داشت. زیرا عدم وجود امكانات لازم روند پیشگیری را كند و مشكل می كند، در حالی كه ما باید این روند را هر چه زودتر تسریع كنیم.»
دكتر الماسی نیز در این زمینه می گوید: «كشور ما نیاز به برنامه ریزی دقیق و تبلیغات مناسب برای آموزش روش های پیشگیری دارد و این امر میسر نمی شود مگر با صرف بودجه مناسب برای شناساندن HIV به مردم، نباید روی این معضل بزرگ سرپوش بگذاریم.»
برنامه های دوردست
دكتر «محمد مهدی گویا» رئیس مركز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت در گفت و گو با ایسنا می گوید: «پیشگیری از انتقال عفونت توسط افراد آلوده به دیگران (Positive Prevention) مهمترین برنامه پیشگیری در حال اجراست. به موجب این برنامه تمامی افراد HIV مثبت برای جلوگیری از انتقال بیماری به افراد سالم و ارتقای سطح سلامت خود، تحت آموزش قرار می گیرند. اینكه چگونه رفتارهای جنسی داشته باشند، به چه نحو از داروهایشان استفاده كنند، تزریق مواد مخدر را كنار گذاشته و در صورت امكان از داروهای جایگزین به جای تزریق استفاده شود یا در نهایت از سرنگ و سوزن مشترك استفاده نشود. همچنین به همسران و دوستان آنها آموزش داده می شود كه چه رفتاری داشته باشند تا احیانا آلوده نشوند.» دكتر گویا می افزاید: «در حال حاضر برنامه های كاری وزارت بهداشت حول محور (Positive (Prevention طراحی شده است.» اما در عین حال او نیز وضعیت موجود را چندان مطلوب ارزیابی نمی كند،چون در آمار سه ماهه گذشته تعداد ۴۵۰ نفر ثابت بوده كه این به معنای كند شدن روند ابتلا به عفونت نیست.
مقابله با این بیماری وحشتناك فقط در صورت مساعدت گروهی و همگانی به دست می آید. ویروس ایدز اصلا با كسی شوخی ندارد.

منبع : خبرگزاری فارس