طرح پیشنهادی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی

در صورت اجرایی شدن پیشنهادات مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی (كه رهبری پروژه ای كه بیشتر رنگ امریكایی را دارد)سیاست های صلح آمیز بسیاری از كشورها در ابعاد منطقه ای ، بین المللی و داخلی با چالش مواجه خواهد گردید . طرح كنفرانس بازنگری ان پی تی جهت تحقق بخشیدن به برخی موارد غیر فعال معاهده مذكور و در عین حال برطرف نمودن نقاط كور و نواقص این معاهده توسط برخی از كشورها از جمله امریكا ،‌فرانسه و با پیگری های مدیر كل آژانس البرادعی ، با تشكیل گروه كارشناسی چرخه سوخت كه در بر گیرنده گروه ای از متخصصین امر و دیپلمات های كشورهای دارنده چرخه سوخت هسته ای و كشورهایی كه در تلاش به دست آوردن این فناوری می باشند ، نشست هایی را از سال ۲۰۰۳ داشته است .كنفرانس بازنگری معاهده عدم اشاعه سلاحهای هسته ای با گردهمایی رهبران جهان و تاكید بر جلوگیری و ابداع راه حل تهدیدات سلاح های كشتار جمعی قرار است در اردیبهشت ۱۳۸۴(می ۲۰۰۵) در نیویورك تشكیل جلسه دهد و تمام كشورها به جزئ ۴ كشور عضو این معاهده كره شمالی ، هند، پاكستان و اسرائیل در آن شركت خواهند نمود .
هر چند دستور كار ان پی تی رامدیر كل تعیین نمی كند و این معاهده كارگزار آژانس است اما نظرات البرادعی به دلیل جایگاه مدیركلی در آژانس از اهمیت برخوردار می باشد و دارای نقش موثری در تصمیمات و مسائل مطروحه در آژانس می باشد .بر همین مبنا وی پیشنهاد كنترل ، توقف و افزایش بازرسی ها را درهفت جایگاه بیان می كند
۱- توقف ۵ ساله غنی سازی اورانیوم و شكاف پلوتونیوم و جلوگیری از تاسیس و ساخت این دسته از تاسیسات.همچنین پیشنهاد كنترل های چندگانه در سطوح منطقه ای را با توجه به پیشنهادات گروه كارشناسی در این كنفرانس بازنگری مطرح می سازد
۲-تسریع ادامه تلاش ها و كوشش های ، ابتكار كاهش تهدیدات جهانی به رهبری امریكا و سایرین و تعدیل عملكرد فعالیت راكتورهای سراسر جهان در امر تحقیقات اورانیوم غنی شده سطح بالا كه توانایی به كارگیری در ساخت بمب را دارند .
۳-افزایش سطح استاندارد بازرسی ها از طریق پذیرش همگانی پروتكل الحاقی و ایجاد رویه این پروتكل به عنوان هنجار راستی آزمایی معاهده عدم اشاعه
۴-فراخوان شورای امنیت سازمان ملل به فعالیت های بنیادین و سرنوشت ساز در موضوع مربوط به كشورهایی كه به عنوان تهدیدات صلح و امنیت بین المللی تصمیم به بازپس گیری عضویت از ان پی تی را دارند .
۵-درخواست مصرانه از دولتها جهت توجه به قطعنامه ۱۵۴۰ شورای امنیت در تعقیب ، تجارت غیر قانونی تكنولوژی و مواد هسته ای
۶-فراخوان كشورهای دارنده سلاح هسته ای در تسریع و اجرایی نمودن (تعهد واضح ) به خلع سلاح هسته ای مطابق اساسنامه معاهده عدم اشاعه .
۷- تاكید برحل بحران خاورمیانه و شبه جزیره كره و تضمین امنیت مناطق مذكور و استفاده از دیالوگ با تاكید بر خاورمیانه ای عاری از سلاح هسته ای.
بررسی زمینه موفقیت پیشنهادات البرادعی با توجه به سیاست مختلف كشورها
در زمینه پیشنهاد اول ، توقف غنی سازی اعم از صلح آمیز و تسلیحاتی ، كشورهایی از جمله دارندگان بمب بیشتر دنبال اجرایی شدن این بند می باشند اما كشورهای غیر هسته ای دارای سیاست هسته ای صلح آمیز به شدت با اجرایی شدن بند مذكور مخالفت خواهند نمود ازجمله ژاپن كه مخالفت خویش را صریحاً بیان نموده است و از سوی دیگر از آنجا كه این موضوع نیز در كمیته چرخه سوخت مطرح شده و موافقت نگردیده ، جریان سیاسی قطعی و مذاكرات بسیار دشواری در این زمینه وجود خواهد داشت .
پیشنهاد دوم مدیركل در حلقه اقدامات شركت های غیردولتی و سازنده تكنولوژی می باشد و از آنجا كه دولت ها نمی توانند به تعیین سیاست های این دسته شركت ها اقدام نمایند و شركت های مذكور نیز موضوع بحث و رای گیری در كنفرانس بازنگری نمی باشند عملاً موضوع را باید در حوزه صنعت تكنولوژی بررسی نمود و زمینه موفقیت آن بسیار كم است .زیرا در صورت تصمیم
گیری های احتمالی این تصمیمات فقط در حوزه سیاست های دولتی قابل اجرا است نه شركتهای خصوصی غیر دولتی بین المللی . در مورد پیشنهاد سوم تلاش در استاندارد سازی پروتكل الحاقی به عنوان سطح بازرسی ها با مقاومت ها و اختلافات زیادی مواجهه می باشد و عملاً یك موضوع سیاسی است به صورتی كه افزایش سطح بازرسی ها با هدف راستی آزمایی موضوعات این پروتكل را با اقدمات مداخله جویانه نزدیك تر خواهد نمود و محل نگرانی بسیاری از كشورها می باشد . در مورد این بخش با توجه به اینكه كشورهای عضو ،‌تاكید بر حفظ صلح و امنیت بین المللی دارند تاكید بر عضویت ها و ادامه آن خواهد بود اما در عین حال ورود شورای امنیت به عنوان ركن غیر سازمانی ناظر بر فعالیت كشورها در آژانس با مخالفت كشورهای غیر عضو شورای امنیت و خواهان داشتن فناوری هسته ای صلح آمیز مواجه خواهد بود زیرا این موضوعی است كه كشورهای غربی دارای حق وتو بیشتر از آن حمایت می نمایند و كشورهای عدم تعهد و غیر به اقدامات سیاسی شورای امنیت ، با بند مذكور مخالفت دارند . در مورد پیشنهاد پنجم با توجه به قطعنامه مطرح ۱۵۴۰ و ترس از احتمال بكارگیری این تجهیزات توسط گروه های تروریستی و شبكه های غیر قانونی ، انتظار می رود مصوبه محكمی در این زمینه تصویب شود
در مورد پیشنهاد ششم مدیر كل در زمینه خلع سلاح هسته ای كشورهای دارنده سلاح هسته ای با بی توجهی به اجرایی شدن معاهده عدم اشاعه منجر به ضعف در ان پی تی شده و كشورهای عدم تعهد با تاكید بر اجرایی شدن تمامی بندهای معاهده عدم اشاعه به شدت دنبال اجرایی نمودن این معاهده می باشند در نتیجه اجرایی شدن این بند نیز با مشكلات عدیده ای موجه خواهد گردید . در بند پایانی كشورهای خاورمیانه و عدم تعهد از منطقه عاری از سلاح هسته ای بشدت حمایت می كنند ، اما از آنجا كه این موضوع به مسئله اسرائیل و به نوعی منافع حیاتی سیاست های مداخله جویانه امریكا باز می گردد ،‌با مخالفت امریكا امكان اجرایی شدن را نخواهد یافت . با توجه به اینكه اختلافات عدیده ای میان كشورهای عضو در معاهده و كنفرانس بازنگری می باشد و می توان كشورهای این مجموعه را به سه دسته كشورهای دارنده تكنولوژی هسته ای (بمب ) ، كشورهای ندارنده تكنولوژی و بی طرف و در نهایت كشورهایی كه در حد وسط دارنده و ندارنده تكنولوژی هسته ای از نوع صلح آمیز آن محسوب می گرددند از جمله اندونزی به علاوه كشورهای كه نه عضو در معاهده و نه شركت كننده در كنفرانس بازنگری می باشند اما به نوعی مورد حمایت كشورهای مزبور می باشند و نوع رای گیری در كنفرانس مذكور كه یا از طریق اجماع و یا اتفاق آرای حضار + یك خواهد بود، عملا به نظر می رسد كه كنفرانس بازنگری توانایی جلب رضایت كشورها شركت كننده و رفع دغدغه ایندسته از كشورها را در بسیاری از موارد نتواند جلب نماید. با توجه به اینكه برخی از كشورهای در حال توسعه برزیل ، آرژانتین ، آفریقای جنوبی ،‌شبه جزیره كره ، و ایران و حتی برخی از كشورهای توسعه یافته از جمله ژاپن ، سیاست های داخلی و خارجی خویش را دسترسی به فناوری صلح آمیز هسته ای تعریف كرده اند ، بخش های اساسی از طرح بازنگری در تضاد با این سیاست های در حال جریان این دسته ازكشورها قرار می گیرد.
همچنین نگهداری هزاران سلاح هسته ای توسط امریكا ، روسیه ، فرانسه ، چین ، انگلیس ، اسرائیل ، پاكستان وهند خطرات بی شماری را پیش روی دنیا قرار داده است . هر كدام از این كشورها عین ضروری داشتن زرادخانه های تسلیحاتی خویش به زرادخانه های سایرین با بدبینی نگاه می كند . در عین حال سیاست های حمایتی امریكا از كاربرد سلاح های هسته ای كوچك و آزمایشات ایندسته از تسلیحات منجر به تحریك سایر كشورها در این مسیر وناكارآمدی رژیم منع آزمایشات هسته ای CTBT گردیده است .

منبع : مجله گسترش صنعت