تاثیر بشر بر مسیر تکاملی گیاهان گلدار

مشاهده گلها و زندگی در میان گلهای رنگارنگ، سبب شادمانی انسان ها بویژه شهرنشینان دور مانده از طبیعت می شود و با وجود آنكه این شادمانی ناشی از زیستن در كنار گلهای زیبا و گوناگون بدیهی به نظر می رسد، تاكنون تحقیق علمی ویژه ای برای كشف علت آن انجام نشده بود. پژوهشگران دانشگاه كراتگرز» بتازگی تحقیقات گسترده ای را در این زمینه به پایان رسانده اند و نتایج این تحقیقات، ابعاد تازه ای از تاریخ تكاملی گلهای این سیاره را برای گیاه شناسان آشكار ساخته است.به گفته این دانشمندان، نتایج به دست آمده نشانگر آن است كه زیبایی گلها در هزاره اخیر، به یك صفت رقابتی در مسیر تكاملی آنان بدل شده و این امر به سبب نقش و تاثیر انكارناپذیر انسان ها بر روند تكامل آنان ظهور یافته است. روند تكامل گیاهان گلدار نیز همانند سایر موجودات زنده، تابع چند اصل مهم و عمومی بوده است؛ به طوری كه با ظهور صفات جدید در جامعه های گیاهی در اثر جهش ها یا موتاسیون های ژنتیكی، عامل انتخاب طبیعی وارد میدان تكامل شده و صفاتی كه موجب سازش هر چه بیشتر گیاهان با محیط اطراف شده را دستچین كرده و نسبت دارندگان این صفت را در میان جوامع افزایش داده است.
افزایش دارندگان صفات جدید نیز به نوبه خود در طول زمان می تواند حتی به حذف سایر افراد فاقد آن صفت بینجامد یا آنها را در جامعه ای كوچكتر منزوی كند و آنها را از جمعیت اصلی براند. در واقع، این روند در اثر رقابت درون گونه ای در یك محیط محدود و با منابع محدود پدید می آید و در نهایت گونه های جدیدی از گیاهان با ویژگی های جدید سر بر می آورند كه دارای مرز تولید مثلی با سایرین هستند.
پژوهشگران دانشگاه راتگرز درآزمایش های خود، در ابتدا رفتار ۱۴۷ زن را به هنگام برخورد با گلها بررسی كردند. محققان گلهایی را در اختیار زنان مورد آزمایش قرار دادند و مشاهده كردند كه لبخند نخستین پاسخ تمامی ۱۴۷ زن شركت كننده در این آزمایش در مقابل دریافت گل بوده است. به گفته دانشمندان، مشاهده ۱۰۰ درصدی این رفتار می تواند از نظر آماری بسیار مهم و ارزشمند باشد، زیرا در كمتر آزمایشی می توان به چنین درجه ای از اطمینان دست یافت.
پژوهشگران دانشگاه راتگرز در آزمایش دوم خود، ۱۲۲ مرد و زن را مورد بررسی قرار دادند؛ به طوری كه یك گل یا یك قلم در اختیار آنان قرار گرفت و مشاهده شد افرادی كه گل در اختیارشان قرار داده شده بود، بیش از سایر حاضران در این آزمایش لبخند می زنند و درباره جالب بودن آنچه در اختیار دارند، سخن می گویند.
سرانجام، دانشمندان این دانشگاه تحقیق دیگری را ترتیب دادند و در آن، یك دسته گل و یك دفتر یادداشت را به ۱۱۳ مرد و زن در یك گروه از بازنشستگان هدیه كردند و در برخی موارد به شماری از آزمایش شوندگان یك دسته گل اضافی نیز دادند. این تحقیق نشان داد كه دریافت گل بیشتر، برابر با لبخند، خنده و شادی بیشتر است. محققان بر پایه این نتایج و نیز نتایج حاصل از آزمایش های دیگر در این زمینه، به این ایده قوت بیشتری بخشیده اند كه گلهای بر سطح زمین بسیار فراوان هستند، زیرا ما انسان ها عاشق آنها هستیم. ما عاشق گیاهان گلدار هستیم و بویژه در یكهزار سال اخیر، نقش مهمی در روند تكامل و افزایش گوناگونی و زیبایی آنها (از چشم انداز انسانی) ایفا كرده ایم.
انسان ها از زمانی كه روند شهری شدن را آغاز كردند و قبیله های كوچك خود را در ابر قبیله های بزرگ به دست فراموشی سپردند، ارتباط خود را با طبیعت زمین كه در بستر و دامان آن چنین تكامل یافته بودند، كمرنگ تر یافتند. در چنین هنگامی بود كه حفظ نماد هایی از طبیعت در محیط های خشن شهری، اهمیت ویژه ای یافت و عاملی شد تا بشر بتواند خاطر خوش روزهای طبیعت نشینی را در روز و شب های پر اضطراب و آلوده شهرنشینی در ذهن خویش مجسم سازد.
گلها همواره در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند؛ به طوری كه امروزه نیز با گذشته هزاران سال از تغییر سبك زندگی قبیله ای بشر و گام نهادن به عصر فوق قبیله ها، هنوز می توان در بیشتر خانه های ساخته شده از آجر و سیمان و شیشه، گلدان های زیبا یا باغچه های مملو از گلهای گوناگون را مشاهده كرد.
چنین رویكردی از سوی انسان درباره گیاهان گلدار، بسان یك كانتخاب مصنوعی» نیرومند در تاریخچه تكاملی آنان عمل كرده است؛ به طوری كه بشر همواره درصدد حفظ و گسترش گونه های گیاهی كه دارای گلی زیبا بوده اند، برآمده و حتی نسل آنها را از خطر های گوناگون در امان داشته است.
این روند را تا حدودی می توان مشابه با اهلی سازی برخی از گونه های جانوری ارزیابی كرد كه نقش تغذیه ای یا نگهبانی برای بشر داشته اند؛ با این تفاوت كه در این میان تنها وجه زیبایی شناختی مورد نظر بوده و این امر چونان یك ابزار گزینش مهم در میان جوامع گیاهی در گوشه و كنار این سیاره عمل كرده است.
با وجود این، دانشمندان تصریح می كنند كه صنعت گلداری امروزه در پاره ای موارد حتی از مرز ارضای حس زیبایی شناختی بشر فراتر رفته و مسیر خود را در قلمرو دیگری ادامه داده است.
امروزه، گرده افشانی بسیاری از گیاهان اهلی شده توسط انسان، به طور طبیعی در طبیعت انجام نمی شود و حیات آنها به طور كامل در دستان بشر است. فقط در میان انواع رزها، می توان شمار فراوانی از این گونه ها را مشاهده كرد كه در سایه توجه ویژه بشر به آنها از امكان تداوم حیات برخوردارند.
تری مك گرگور، ژنتیكدان دانشگاه راتگرز تاكید می كند: گلهای زیبای موجود در طبیعت به این دلیل امكان بقا می یابند كه بشر به هنگام گسترش زمین های زراعی خود و نابودی بسیاری از گونه های گیاهی، آنها را از بین نمی برد و این در حالی است كه بسیاری از گیاهان در اثر توسعه كشاورزی در جوامع انسانی همزمان با افزایش جمعیت بشر، برای همیشه از پهنه این سیاره ،محو و ناپدید شده اند.
به گفته مك گرگور، انسان نسل بسیاری از گونه های گیاهی را ویران كرده و از سوی دیگر، برخی از گیاهان گلدار را به سبب زیبایی آنان، بیش از ۵ هزار سال كاشته و نسل آنان را با توجهی خاص حفظ كرده است. وی می افزاید: نظریه ما این است كه گلها در قلمرو احساسات ما استثمار شده اند، زیرا آنها ما را شادمان می سازند. گیاهان دارای گلهای زیبا، منبعی برای انبساط خاطر و خرسندی ما هستند و یك محرك احساسی مثبت به شمار می روند و از این رو، از نسل آنها مراقبت و محافظت می كنیم. در واقع، این گونه های زنده را می توان موجودات دست آموز و خانگی در جهان گیاهان نام نهاد. مشروح این گزارش در شماره اخیر ژورنال كروانشناسی تكاملی» (Evolutionary Psychology) منتشر شده است.
ردیابی تكامل در گیاهان
انجام تحقیقات گوناگون در عرصه علم گیاهشناسی در چند صد سال اخیر، اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی و تاریخچه تكاملی گیاهان فراهم كرده و در این میان، سازمان دادن به اطلاعات موجود در زمینه طرح ها و الگوهایی كه قواعد كلی را در اختیار ما قرار می دهند، ارزش بسیاری زیادی دارد و یكی از این چارچوب ها، موضوع تكامل (Evolution) موجودات زنده بویژه گیاهان روی این سیاره است.
سنگواره ها، بقایا و آثار موجودات زنده یافت شده در پوسته زمین، همواره شگفت آور و اعجاب انگیز بوده است. نخستین بار، شماری از نویسندگان یونانی در دوره پیش از میلاد مسیح دریافتند كه سنگواره ها بقایای موجوداتی را نشان می دهند كه زمانی روی زمین می زیسته اند. با وجود این، در قرون وسطی این كشف مهم فراموش شد و به جای آن، توضیحات بسیار عجیبی برای تشریح سنگواره ها جای آن را گرفت.
امروزه، فسیل های به جا مانده از گیاهان و جانوران اعصار گذشته، راهنمای بسیار ارزشمندی برای ترسیم مسیر تكاملی موجودات زنده زمین به شمار می روند و دانشمندان و تكامل دانان بر اساس این دیتاهای واقعی و نیز بهره گیری از مدل های منطقی برگرفته از سایر علوم مانند ژنتیك، بوم شناسی و ریاضیات، به تفسیر شیوه تكامل موجودات پرداخته اند. بیشتر سنگواره های گیاهی در سنگهای رسوبی كشف شده اند و برخی نیز این شواهد فسیلی را در بسترهای زمین و خاكسترآتشفشانی یافته اند.
اكنون، دانش بشر از شیوه تكامل یافتن گونه های مختلف گیاهی رشد قابل توجهی یافته است و همچنان كه شواهد علمی نشان می دهد، انسان این گونه تاثیرگذار بر بیوسفر (زیستكره) زمین، نقش بسیار مهمی در تغییر مسیر تكاملی شمار فراوانی از گونه های گیاهی گلدار داشته است.
كشف فسیل زنده در كالیفرنیا
گزارش های دیگری حاكی است دانشمندان موفق به كشف گونه گیاهی گلداری در ایالت كالیفرنیا آمریكا شده اند كه تاكنون تصور می شد این گیاه برای همیشه منقرض شده است.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس از سانفرانسیسكو، آخرین نمونه از این گونه گیاهی بیش از ۶۰ سال پیش مشاهده شده بود و دانشمندان آن را گونه ای منقرض شده می پنداشتند.
بر اساس این گزارش، این گیاه گلدار صورتی رنگ با نام علمی Eriogonum truncatum و موسوم به گندم سیاه كوه كدیابلو»، در پارك كنترا كاستا در ۳۰ مایلی شرق سانفرانسیسكو باز كشف شده است. خبرگزاری ها یك دانشجوی رشته زیست شناسی در دانشگاه بركلی را به عنوان كاشف مجدد این فسیل زنده معرفی كرده اند.

منبع : خبرگزاری فارس