امداد سوختگی‌ها

سوختگی می تواند سطحی باشد و با امكانات اولیه پزشكی درمان شود و یا به قدری شدید باشد كه زندگی را به خطر بیندازد و نیاز به كمك های اورژانس داشته باشد. برای تشخیص سوختگی خفیف از سوختگی شدید و مخاطره آمیز باید درجه و عمق صدمه به بافت های بدن را مشخص كرد. سه نوع تقسیم بندی وجود دارد:
سوختگی درجه اول
در این نوع سوختگی فقط لایه خارجی پوست (اپیدرم) می سوزد. پوست قرمز و احتمالاً توام با تورم و درد است ولی سوختگی در همان سطح محدود است. این نوع سوختگی با توجهات و كمك های اولیه قابل التیام است.
سوختگی درجه دو
چنانچه لایه سطحی پوست و لایه دوم یعنی (درم) هر دو بسوزند به آن سوختگی درجه دو گویند. تاول و برآمدن پوست و ظاهر قرمز و تكه تكه و كنده شدن پوست از علایم این درجه بندی است، درد شدید و تورم نیز همراه علایم فوق وجود دارد. چنانچه این سوختگی محدود به یك منطقه در حدود ۱۰-۵ سانتی متر باشد داروهای خانگی موثر است. ولی چنانچه منطقه وسیع تری سوخته و یا سوختگی روی دست ها، پاها، صورت، ناحیه سرین، كشاله ران و یا یك مفصل مهم باشد باید سریعاً از كمك های پزشكی برخوردار شود.
سوختگی درجه سه
جدی ترین نوع سوختگی كه تمام لایه های پوست را درگیر می كند یعنی چربی، اعصاب، عضلات و حتی استخوان ها ممكن است بسوزند. معمولاً در این نوع سوختگی بعضی از نواحی ممكن است مثل زغال سوخته باشند و یا به صورت خشك سفید باشند. امكان وجود درد شدید است ولی چنانچه اعصاب ناحیه سوخته باشند به طور كلی دردی وجود نخواهد داشت. در این نوع سوختگی ها باید سریعاً اقدامات لازم انجام گیرد.
• معالجات فوری انواع سوختگی ها
سوختگی های بزرگ باید سریعاً معالجات پزشكی دریافت كنند. در مدت زمانی كه كمك پزشكی می رسد اقدامات زیر باید صورت گیرد:
- مواظب باشید پارچه یا لباس روی محل سوختگی را برندارید.
- وسایل یا مواد سوزاننده را از مریض دور كنید.
- مواظب وضعیت تنفس بیمار باشید.
- نواحی سوخته را با پارچه ای تمیز یا پانسمان استریل سرد و مرطوب بپوشانید.
اقدامات اولیه سوختگی درجه یك و دو در حدود ۱۰-۵ سانتی متر:
خنك نگاه داشتن ناحیه سوخته
ناحیه سوخته را حدود ۱۵ دقیقه زیر آب خنك نگاه دارید و یا درون آب خنك فرو ببرید و یا كمپرس خنك كنید. این كار از تورم می كاهد.
لوسیون
بعد از خنك كردن محل سوخته از لوسیونی حاوی Aloe Vera و یا مرطوب كننده برای راحت تر كردن بیمار و جلوگیری از خشك شدن ناحیه سوخته استفاده كنید. در آفتاب سوختگی از پماد هیدوركریژون یك درصد یا یك پماد ضد عفونت استفاده كنید.
بانداژكردن
روی محل سوخته را با گاز استریل بپوشانید، از پنبه استفاده نكنید، پنبه محرك است. روی پانسمان را بانداژ آزادی بگذارید و از فشار روی ناحیه سوخته ممانعت كنید. بانداژ مانع تماس هوا با ناحیه سوخته می شود در نتیجه درد را كاسته و از تاول ها محافظت می كند.
- از مسكن های معمولی استفاده كنید.
- مواظب علایم عفونت باشید سوختگی های خفیف ممكن است ظرف ۲-۱ هفته بدون درمان بیشتری بهبود یابند، مگر آن كه دچار عفونت شوند.
توجه: از به كار بردن یخ روی محل سوختگی پرهیز كنید زیرا ممكن است باعث یخ زدگی (سرمازدگی) ناحیه شود و در نتیجه صدمه بیشتری وارد كند. از پاره كردن تاول ها خودداری كنید زیرا مایع درون آن مانع از عفونت می شوند. ولی چنانچه تاول ها به خودی خود پاره شدند محل را با آب ولرم و صابون ضعیف بشویید و سپس از یك پماد آنتی بیوتیك و گاز استریل استفاده كنید. این پانسمان باید روزانه تعویض شود.
• سوختگی با مواد شیمیایی
خودامدادی
عامل سوزاننده را دور كنید. مایع شیمیایی سوزاننده را با آب شیر به مدت ۲۰ دقیقه یا بیشتر از سطح پوست بشویید. اگر ماده شیمیایی پودرمانند است اول پودر را از روی پوست بزدایید سپس آن را بشویید.
مواظب علائم شوك باشید
شامل حالت غش، رنگ پریده، تنفس سطحی قابل ملاحظه. لباس ها و جواهرات را بیرون بیاورید به خصوص آنهایی كه با ماده شیمیایی آلوده شده اند. محل سوخته را ببندید چنانچه ممكن است با پانسمان خشك استریل یا پارچه ای تمیز محل را بپوشانید.
چنانچه بیمار پس از شست وشو باز هم اظهار سوزش كرد مجدداً ناحیه را بشویید.
پیشگیری
هنگام كار با مواد شیمیایی از لباس و عینك محافظ استفاده كنید. در مورد مواد شیمیایی مورد مصرف شناخت داشته باشید، با خواندن بروشور آنها و یا تماس با اماكنی كه اطلاعات كافی در این مورد دارند.
امداد پزشكی
سوختگی های خفیف معمولاً بدون درمان بهبود می یابند. ولی در موارد زیر حتماً از امداد پزشكی كمك بخواهید: چنانچه سوختگی درجه دوم در ناحیه ای بیش از ۱۰ سانتی متر باشد یا چنانچه سوختگی در ناحیه دست ها، پاها، صورت، كشاله ران، باسن و یا مفاصل بزرگ باشد. توجه كنید محصولات شوینده و پاك كننده خانگی به خصوص آنهایی كه حاوی مواد سفیدكننده و یا آمونیاك و یا سموم نباتی هستند ممكن است صدمات شدید و جدی به چشم ها یا پوست وارد كنند.
• آفتاب سوختگی
نور آفتاب به رغم فوایدی كه دارا است می تواند در پوست ایجاد سوختگی كند و یا خطر ابتلا به سرطان پوست را بالا ببرد علائم آفتاب سوختگی معمولاً ظرف چند ساعت بروز می كند شامل: درد، قرمزی، تورم و گاهی تاول.معمولاً به علت این كه نواحی وسیعی از بدن در معرض نور خورشید قرار می گیرد احتمال سردرد، تب و خستگی مفرط نیز وجود دارد.
خود امدادی: حمام خنك بگیرید، می توانید از بیكینگ پادر BAKING POWDER و یا نصف فنجان نشاسته ذرت محلول در آب استفاده كنید تا كمی به پوست آرامش دهد.
- به تاول ها دست نزنید تا از عفونت های بعد پیشگیری كنید و بهبود را سرعت ببخشید. ولی چنانچه تاول ها پاره شده اند پماد ضدباكتری روی نواحی باز بگذارید.
- از مسكن های معمولی استفاده كنید.
- از محصولاتی كه به عنوان ضدعفونی حاوی بنزوكائین Benzocaine هستند به خاطر ایجاد واكنش های آلرژیك پرهیز كنید.
پیشگیری: بین ساعات ۱۰ صبح تا سه بعدازظهر كه نور خورشید در شدت است در معرض آفتاب قرار نگیرید. نواحی باز را بپوشانید، كلاه لبه پهن بگذارید و از كرم های ضدآفتاب با SPF حدود ۱۵ به بالا استفاده كنید.چشم های خود را با عینك محافظت كنید. عینك هایی كه مانع ورود حدود ۹۵ درصد اشعه ماوراءبنفش شوند.ولی چنانچه مجبورید مدت زیادی در آفتاب باشید و یا عمل جراحی آب مروارید انجام داده اید و یا داروهایی مصرف می كنید كه حساسیت شما را به اشعه ماوراء بنفش زیاد می كند لازم است لنز عینك شما مانع ورود اشعه ماوراء بنفش به میزان ۹۹ درصد باشد.
امداد پزشكی: چنانچه سوختگی ها وارد مرحله تاول شده اند و یا احساس بیماری و كسالت شما دست داده باید به پزشك مراجعه كنید. او احتمالاً از كریتزن خوراكی مثل پردنیزولون استفاده خواهد كرد.توجه كنید به طور معمول اشعه آفتاب مانع فعالیت شما نخواهد بود ولی چنانچه مجبورید تمام روزها را در معرض اشعه ماوراء بنفش باشید به پوست شما صدمه وارد خواهد شد و ریسك سرطان بالا می رود. چنانچه در اثر آفتاب سوختگی دچار كهیر، خارش و تب شدید باید با پزشك تماس بگیرید.
• سوختگی با برق
همه گونه سوختگی با برق باید توسط پزشك معاینه شود. ممكن است ظاهراً سوختگی خفیف باشد ولی صدمات آن به بافت های زیر پوست برسد. ریتم ضربات متغیر- ایست قلبی و یا صدمات داخلی دیگر در صورتی اتفاق می افتد كه مقدار جریان الكتریسیته كه از بدن عبور كرده زیاد بوده باشد.گاهی اوقات تكان شدید همراه با برق گرفتگی باعث پرتاب فرد شده و یا به زمین می افتد در نتیجه می تواند منجر به انواع شكستگی و یا ضربه مغزی و یا سایر صدمات همراه با سوختگی شود.
• سرمازدگی
سرمازدگی می تواند در هر ناحیه از بدن اتفاق بیفتد، دست ها، پاها، بینی و گوش ها بیشتر در معرض سرمازدگی هستند. در درجه حرارت های زیر صفر جدار رگ های خونی كوچك تر تنگ می شوند بنابراین خون و اكسیژن كمتری به بافت ها می رسد و در نهایت سلول ها می میرند.اولین علائم سرمازدگی احتمالاً دردناكی و گزگز ناحیه است. سپس به دنبال آن بی حسی پدید می آید. پوست به صورت پریدگی مرگبار و سخت و سرد و بی حس می شود.سرمازدگی می تواند به بافت های عمقی تر نیز صدمه بزند. در این صورت ممكن است ایجاد تاول كند كه معمولاً ظرف ۲-۱ روز ایجاد می شود. افرادی كه داروهای قلبی مصرف می كنند و یا تصلب شرایین (آترواسكلروزین) دارند استعداد بیشتری برای سرمازدگی دارند.
خودامدادی: ناحیه سرمازده را باید با احتیاط و به تدریج به گرمای معمولی برگرداند. اگر بیرون از خانه هستید دست هایتان را در زیر بغل ببرید و یا در جوار نواحی گرم بدن گرم كنید. اگر سرمازدگی در گوش یا بینی است با دست های گرم خود آنها را بپوشانید.
- چنانچه امكان دارد در آبی كه درجه حرارت آن كمی بیشتر از درجه حرارت بدن باشد فرو ببرید، آبی كه برای دیگران گرم باشد.
- نواحی سرمازده را به هیچ وجه ماساژ ندهید و یا برف روی آن نمالید.
- سیگار نكشید، نیكوتین باعث تنگی عروق شده و جریان خون به محل را كم می كند.
- اگر پاها سرمازده اند پس از گرم كردن آنها را بالاتر از سطح بدن بگذارید.
- از گرمای مستقیم بپرهیزید.
- نواحی ای كه در معرض یخ زدگی مجدد است را گرم نكنید.
بررسی : نواحی سرمازده ممكن است قرمز و ضربان دار باشند یا در حین برگشت گرما درد و سوزش داشته باشند. حتی در سرمازدگی متوسط هم ممكن است احساس معمولی عضو فوراً برنگردد.اگر سرمازدگی شدید و جدی باشد احتمالاً ناحیه تا درمان كامل بی حس خواهد ماند.در موارد شدید درمان ماه ها به طول خواهد انجامید و یا عوارض احساس لمس احتمالاً دائمی خواهد بود. در موارد شدید كه عفونت نیز بعد از گرم كردن موضع ایجاد شود باید آنتی بیوتیك مصرف شود. همچنین بی حركتی و فیزیوتراپی نیز ممكن است لازم باشد. سیگار نباید مصرف شود.
اقدامات پزشكی فوری: اگر بی حسی در طول زمان برگشت درجه حرارت ادامه پیدا كرد باید از توجهات پزشكی برخوردار شود. در سرمازدگی دست ها و پاها احتمال پایین آمدن درجه حرارت بدن وجود دارد.
توجه از كودكان: به كودكان بیاموزید در هوای سرد بیرون از تماس دست برهنه با فلز و یا زبان زدن به وسایل فلزی سرد خودداری كنند.

دكتر الهه مهاجرین