رویکرد شرقی: مقابله ژئوپلتیک ‌

در همین راستا، تهران در عوض شركای اروپایی و آمریكایی، در پی یافتن دوستان وفادار َآسیایی است. افزایش بهای نفت، تنش مداوم در بازارهای نفتی و تلاش كشورهای مختلف جهان به ویژه كشورهای در حال توسعه و صنعتی برای امنیت بخشیدن به دسترسی آسان و بی‌دردسر به منابع انرژی، به ایران كمك كرده تا در این زمینه از قدرت مانور قابل‌ملاحظه‌ای برخوردار باشد. بدین ترتیب، انتظار می‌رود هدف دولت بوش برای انزوای هر چه بیشتر ایران، با مشكلات عدیده‌ای مواجه شود، زیرا ایران از این طریق به دوستان وفادار تازه‌ای دست می‌یابد كه از قبل با آنها در مورد خنثی كردن نقشه‌های كاخ‌سفید در جهت انزوای این كشور، اتمام حجّت كرده است. ‌ چین و هند از جمله كشور‌های آسیایی هستند كه ایران نسبت به سایر كشورهای منطقه، حسن‌ظن بیشتری به آنها دارد؛ چرا كه تا به حال این دو كشور تقریباً به تمام تعهدات خود در قبال تهران عمل كرده‌اند. به همین دلیل، ایران به این دو كشور قول داده تا در صورت تداوم دوستی‌های فیمابین، آنها به منابع نفت و گاز این كشور دسترسی مستقیم داشته باشند. در همین راستا، ایران به هند اجازه داده تا یك خط لوله مستقیم انتقال گاز از ایران به این كشور را احداث كند. این خط لوله كه از داخل پاكستان نیز می‌گذرد، این كشور را هم از مزایای خود برخوردار خواهد ساخت. در صورت تكمیل این خط لوله، یك شاخه از آن به چین هم كشیده خواهد شد. ‌حتی در سال گذشته ایران به ژاپن نیز در مورد دسترسی مستقیم این كشور به منابع نفتی و گازی حوزه خلیج‌فارس و دریای خزر، قول مساعد داد. به گفته علی‌ قزلباش، تحلیل‌گر نفتی، ایران در نظر دارد هم‌پیمانان گوناگونی داشته باشد و به همین دلیل، اكنون به شرق چشم دوخته است. ‌ چین و هند در زمره مصرف‌كنندگان بزرگ نفت و گاز جهان به شمار می‌روند و از منظر جهانی نیز متحدان قدرتمندی برای ایران به حساب می‌آیند. برخی از كارشناسان انرژی منطقه معتقدند كه با ممنوع شدن سرمایه‌گذاری شركت‌های آمریكایی در منابع نفت و گاز ایران، در مقابل تهران سیاست درهای باز را برای رقبای آسیایی در پیش گرفته تا آنها جایگزین همتایان اروپایی و آمریكایی در حوزه‌های نفت و گاز این كشور شوند.‌ اما توانایی ایران در خرید دوستی، به واسطه محدودیت‌های این كشور بسیار تضعیف شده است. به علاوه، معلوم نیست مشتریان تازه به متحدان سیاسی آینده تبدیل شوند. از سوی دیگر، با وجودی كه ایران روزانه ۴ میلیون بشكه نفت خام تولید می‌كند، ولی به دلیل كمبود ظرفیت‌های پالایشگاهی، سالی ۲ میلیارد دلار صرف واردات بنزین می‌نماید. به این جمع باید یك سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد دلاری دیگر را اضافه كرد كه دولت ایران هر سال در قالب یارانه‌های انرژی پرداخت می‌كند. این در حالی است كه بهای اقلام سوختی در ایران در سطح بسیار نازلی قرار دارد. اما با وجود این همه مشكل، تهران تاكنون موفق شده در مبارزه ژئوپلتیكی خود برای خنثی كردن تهدیدات آمریكا، به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد كه انعقاد قرارداد احداث خط لوله گاز مایع از ایران به مقصد پاكستان و هند، یكی از آنهاست. بعد از انعقاد این قرارداد، ایران موفق شد به سرعت یك قرارداد مشابه نیز با چین امضا كند كه براساس آن به مدت ۳۰ سال، گاز طبیعی مورد نیاز چین تأمین خواهد شد.با این قرارداد، ایران موفق شده تا یك ائتلاف استراتژیك میان تهران، دهلی‌نو، اسلام‌آباد و پكن به وجود آورد. یان برمر، مدیرگروه مشاوره ریسك سیاسی اوراسیا (پورِیژیا) مستقر در نیویورك، در همین رابطه معتقد است كه ایران با در اختیار داشتن حجم عظیمی از ذخایر نفت و گاز جهان و كاهش نسبی فعلی تولید نفت، بهترین و مساعدترین زمان برای بهره‌برداری ژئوپلتیكی از این وضعیت را در اختیار دارد. مهدی هاشمی، فرزند رییس‌جمهور سابق و نامزد فعلی انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، در اظهاراتی مشابه گفته است كه میزان مصرف جهانی نفت و گاز روز به روز در حال افزایش است و در این میان، تنها ۵ تا ۶ كشور هستند كه توانایی تأمین نیازهای انرژی جهان را دارند كه ایران یكی از آنها می‌باشد. ‌ از سوی دیگر، همه شواهد و قراین نشان می‌دهند كه ایران بعد از قریب به دو دهه انزوای بین‌المللی، اكنون برای توسعه و مدرنیزه كردن صنعت نفت خود به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری و خرید دانش فنی از كشورهای خارجی است. البته تهران سعی دارد از این وضعیت به صورت یك حربه سیاسی در مقابل مخالفان خود بهره‌برداری كند.‌‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران