نگاهی گذرا بر ایلات خمسه

پوشیده نیست که جامعه عشایری از افراد خد متگزارو صبورکشورعزیزمان میباشد که د ر طول سالهائ پرنشیب و فراز تاریخ با تلاش هائ خستگی ناپذ یرخود از جهات سیاسی اقتصادی و اجتماعی پیوسته نقش اساسی خویش رابه خوبی ایفا نموده وبدون توقع حاصل مساعی خودرا به هموطنان خویش تقدیم نموده اند .عشایر فارس نیزدر میدان خدمتگزاری چه ازنظرمبارزات خونین بادشمنان خارجی وچه ازنظراعتراض به سیاستهایغیرعادلانه حکام وسلاصین جبار وستمگروچه ازلحاظ تولیدات ودست بافته هانشان افتخاربرجبین وشکنج زحمت برچهره دارند ازانجا که ایل عرب فارس نشین که درجمع بندی یکی از پنچ ایل خمسه میباشد ودارای سوابق روشن ودرخشان است ودر خطه زرخیرشرق فارس بارهنوردیها -کوه پیماییهابااشناییهای طبیعت - دست وپنچه نرم کردن باحیوانات وحشی در جنگهابانان خشک ساختنها -بدون پزشک ومبارزه کردن بادردهاگذشته خویش رارقم زده وراه پرسنگلاخ وپرپیچ وخم زندگی راازصدراسلام تاکنون پیموده است ازاول درسیاه چادرهای زمستانه وتابستانه درسردسیروگرمسیربه باروکوچ پرداخته وبا پرورش دام وبافتن فرشهای نفیس امرارمعاش مینموده لیکن تحت تاثیرعوامل عدیده سال به سال ازتوش وتوانش کاسته شد ودراطراف واکناف استان فارس به حالت اسکان ونیمه سیاردرامده اند وفقط تعداد اندکی هنوز به ییلاق وقشلاق میپردازند ان هم نه بصورت کوچندگی قدیم بااسب وشتربلکه اکثرا به وسیله کامیون یک شبه ازگرمسیر به سردسیروبالعکس میرسند ونتیجه چینن اب وهوا عوض کردنها معلوم است که چه می باشد .
تشکیلات ایلی عشایردرزمان فعلی
عشایرقشری است که ازطریق قرارداشتن در یک شجره نامه قومی ایل وطایفه وتیره خودرامعرفی نموده وعمدتا دریک فعالیت تولیدی که اکثرا دامداری است شاغل میباشند دربعضی موارد کشاورزی نیزبه عنوان شغل فرعی یاثانوی انها مطرح است . انچه مسلم است عشایر روزی همگی متحرک بوده وبه مرورزمان که ازسوی رژیم های حاکم وحوادث طبیعی در تنگناقرارگرفته و درشهرها یاروستاها مسکن گزیدند .
هم اکنون عشایر ازنظر فرم زندگی و نحوه خدمات رسانی به سه دسته (گروه ) تقیسم می شود .اول گروهی که کاملاسیارند ومرتبا ازقشلاق به ییلاق وبالعکس کوچ می نمایند ودامداری شغل اصلی انهاست .دوم گروهی که نیمه سیارند ودرییلاق وقشلاق خانه روستایی دارند وکشاورزی شان نیزچشمگیراست .سوم گروهی ساکن که کاملا به شکل روستادرامده وعمدتا کشاورزی دارند ویادرشهرهابه کارگری ودستفروشی ومشاغل دولتی پرداخته اند .ایل خمسه شامل طوایف عرب وباصری وکرشولی ونفر واینانلو وبهارلو میباشد .
بنکو : مجموعه چندخانواررابنکو می گویند .
تیره :مجموعه چند بنکورا تیره گویند .
طایفه :مجموعه چند تیره راطایفه گویند .
ایل :مجموعه چند طایفه رایل گویند .
خانوار : گروهی که زیریک چادرزندگی می کنند وبایکد یگر هم خرج بوده وباهم دریک سفره غذا می خورند .ییلاق ( محل اطراق تابستانی ) محلی که عشایربهاروتابستان درانجابه سرمی برند که بین عشایر به سرحد معروف است که دراصل سردسیراست .قشلاق ( محل اطراق زمستانی ) محلی که عشایر پاییز وزمستان رادرانجابه سرمی برند که بین عشایربه گرمسیرمعروف است .
نگاهی به استان فارس و شهرهای خمسه نشین ان
استان فارس درجنوب ایران قرارگرفته واز شمال بااستانهای اصفهان ویزد از جنوب بااستان هرمزگان ازشرق بااستان کرمان وازمغرب بااستانهای بوشهروکهکیلویه وبویراحمدهمسایه است . مساحت ان ۱۳۳۰۰۰ کیلومتر مربع ودرامتداد جبال زاگرس یک ناحیه کوهستانی و معتد ل راتشکیل میدهد دارای کوهستانهای بهم پیوسته و گردنه های صعب العبور درناحیه شمالی وشمال غربی وکوههای پراکنده ودشتهای حاصلخیز درناحیه جنوب و جنوب شرقی میباشد : این استان از نظر اب وهوا به دو ناحیه سرد سیری وگرمسیری تقیسم می شود وجو د رودهاوچشمه ها دردره ها وکوهپایه ها باعث سرسبزی وچمنزارهای طبیعی فراوانی درجای جای فارس کردیده که از نظر دامداری ایلات وعشایر راجلب نموده است .عشایر فارس عبارتنداز از ایل قشقایی - ایلات خمسه - ایل ممسنی وایل بویراحمد که اکثر قریب به اتفاق در چادرهای سیاه که ازموی بز وبدست خودشان بافته می شود زندگی می نمایند که درزمان کنونی اکثرا اسکان یافته ودرشهرها ومناطق دیگر پراکنده می باشنداین استان دارای ۱۴ شهرستان ۳۴ شهر ۱۱۲دهستان و ۳۸ بخش می باشد.
ایل اینا نلو
((یکی از ایلات پنچ گانه خمسه می باشد این ایل ازترکستان درقرن سیزدهم میلادی به ایران امده ودرفارس اقامت گزیده اند هنگامی که شاه عباس اول ایل شاهسون راتشکیل داد قسمتی از ایل ایناینلو به این ایل جدید ملحق شدند .)) ایل بهارلو یکی از پنچ ایل خمسه فارس
ایل بهارلو
شعبه ای از طوایف شاملو میباشند که دارای هفت قبیله بوده اند وتوسط سید صدرالدین از جنگ امیرتیمورخلاص وباشاه اسماعیل خروج کردند در زمان گذشته این ایل ایاب وذهاب می کردند محل ییلاق انهادر بیضا ورامجرد ومحل قشلاق انها درحوزه شهرستان داراب بوده است مدت زمانی است که درداراب اقامت نموده .چون زبان همه انهاترکی است باید اصل انها از ایلات ترکستان باشد که در زمان سلاطین سلجوقی وسلاطین مغول به ایران امده ودرفارس توقف نموده اند . چنانکه تاکنون یک طایفه از ایلات ترکمان دشت خوارزم را بهارلو گویند قشلاق این ایل صحرای ایزد خواست لارستان وجایگاه داراب وییلاق ان نواحی رامجرد ومرودشت وکمین بود .
ایل باصری
یکی ازپنج ایل خمسه ایل باصری میباشد این ایل اززمان سابق باایل عرب هم مرز وهم جواربوده وحاکم ایل باصری وایل عرب هردو یکی بوده از زمان صفویه تازمان کریمخان زند ایل باصری به ایل عرب ملحق شد .
ایل نفر
ایل نفردرناحیه گراس زندگی می کند رییس این ایل در زمان حکومت نادر شاه افشار حاج حسین خان نفر بوده واز انجا که وی فردی متنفذ ودردربارسلاطین وقت اعتبار ویژه ای داشته از این رونام ایل از اسم وی گرفته شده . ایل نفر از جمله پنج ایلی است که ایلات خمسه راتشکیل می دهد در طول دوران نادر شاه وکریمخان زند حاجی حسین خان نفر رییس ایل نفر وبهارلوبوده است .
منابع: تاریخچه ایلات وعشایرعرب خمسه فارس
فارسنامه ناصری


رامتین محمدی

منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران