فـرش کاشـان

۱- شهر كاشان با آب و هوای نسبتا كویری واقع در شمال استان اصفهان است كه از نظر تاریخی می توان آن را از كهن ترین شهرهای ایران به خصوص بعد از ورود اسلام به حساب آورد.
شهر كاشان در دوره های مختلف توانسته جایگاه خوبی از نظر هنری در میان شهرهای ایران داشته باشد. این شكوفایی در دوره ی صفوی به بیشترین حد خود رسید به خصوص با توجهی كه پادشاهان صفوی به این شهر داشتند، كاشان در دوره ی صفوی از نظر بافندگی و فرش بافی بسیار مهم بود خصوصا شاهان صفوی به فرش علاقه بسیاری داشتند.
در دوره ی حكومت شاه اسماعیل و شاه طهماسب مراكز هنری همچون تبریز، كاشان، همدان، شوشتر و هرات بوده اند. در زمان سلطنت شاه طهماسب قالی بافی به اوج خود می رسد . شاه عباس نیز با تاسیس كارگاه های قالی بافی در اصفهان و كاشان و دیگر نقاط، قالی بافی را به سطح یك هنر ملی ارتقاء داد . در زمان وی قالی هایی از ابریشم و طلا در كاشان بافته شد و در اصفهان نه تنها فرش های گرانبها سفارشی شاه ، بلكه فرش های سفارشی اشخاص دیگر نیز به دست استادان بافنده كارگاه های صنعتی تهیه می شد. از جمله این قالی ها سفارشاتی است كه از سوی پادشاه لهستان، سیگموند سوم داده شد. ناظر خرج وی به نام موراتوویج به كاشان رفت و قالی ها را سفارش داد. سیگموند در هنگام ازدواج دخترش تعدادی از این فرش ها را به عنوان جهاز به او داد .
۲- به طور كلی در تمام نقاط كاشان مردم مشغول بافت فرش هستند اما مكان هایی كه قابل ذكر باشند عبارتند از: شهر كاشان، جوشقان، نیاسر، قمصر، آران و بیدگل.
۳- اساتید : از اساتید كاشان كه در گذشته در كاشان فعالیت داشتند می توان به استاد میرزا نصر الله خان و استاد افسری نام برد و اساتید خوب امروز كاشان: استاد
كریم پور، اصفهانیان، تقدیسی سنه ای، علی جویپا، ملك زاده و معرفتی نام برد. این اساتید هم اكنون اكثرا داخل بازار كاشان مشغول هستند.
۴- طرح های فرش كاشان شباهت زیادی به طرح های اصفهان دارد . كاشان در گذشته طرح های بسیار پر داشته . بافنده - پیر : « قبلا داخل لچك و ترنج ها از پرنده به مقدار زیاد استفاده می كرده اند » از نشانه های طرح كاشان می توان به گل های شاه عباسی خاص و زیبای كاشان در غنچه های بسیار زیبای كاشان اشاره كرد. طرح های لچك ترنج به مقدار بسیار زیاد در كاشان بافته می شده و زیبا ترین لچك ترنج ها برای كاشان است.
طراحان كاشانی معتقدند كه لچك ترنج برای كاشان است و از كاشان به جاهای دیگر رفته است. از دیگر طرح های كاشان كه شهرت جهانی دارد، محتشم است كه در نوع خود بی مانند است. قطبی، كومه ای، خشتی، شاخ شكسته، درختی و شكارگاه از دیگر طرح هایی هستند كه دركاشان بافته می شوند. جوشقان نیز طرحی زیبا و هندسی ست كه در مجموعه طرح های كاشان قرار می گیردو كاملا متفاوت با طرح های خود كاشان و آران و بیدگل و دیگر مكان های بافندگی می باشد.
۵- رنگ هایی كه در كاشان به كار می رفته رنگ های بسیار زنده و با كنتراست بالا بوده است، لاكی، سبز، انواع خاكی، پوست پیازی و … به طور كل بوم «زمینه» لاكی مخصوص كاشان است. و طرح محتشم با زمینه لاكی بافته می شود . اما هم اكنون به دلیل بازاری شدن فرش این رنگ ها كنار گذاشته شده و ازتركیبات ملایم استفاده می كنند، رنگرزی در كاشان به مقدار بسیار زیادی انجام می شود حتی
می توان گفت: بیش تر از بافت و طراحی، رنگرزی كاشان یكی از بهترین رنگرزی های ایران است . داخل كاشان ابریشم نیز رنگ می شود و بهترین رنگرزی ابریشم برای كاشان است و از دیگر نقاط مانند اصفهان از كاشان ابریشم تهیّه می كنند.
رنگرزی كاشان اكثرا به طور شیمیایی انجام می شود. تنها شركت فرش ایران به طور كل رنگرزی گیاهی دارد. و روش كار در كاشان تقریبا شكل سنتی خود را حفظ كرده است.
۶- بافت در خانه مردم كاشان انجام می شود و بافنده ها از گره فارسی استفاده می كنند رج شمار بافته های كاشان از ۴۰ و ۶۰ می باشد. از كرك استفاده می كنند و
فرش های تمام ابریشم هم نیز بافته می شود. اندازه بافته ها در كاشان بیشتر ۲×۳ و ۳×۴ است. یكی از مشكلات امروز فرش كاشان میزان كم و نارضایتی بافنده ها است. شركت فرش آران و بیدگل به گفته آقای داروغه بافنده های خود را از یاسوج می آورند.
۷- میزان اهمیت مردم كاشان به فرش كاشان بسیار زیاد است. تقریبا داخل هر خانه كاشانی یك دار قالی وجود دارد اما متاسفانه از جانب دولت و مسئولین این امر هیچ اهمیتی به این هنر داده نمی شود و هر روز بیشتر به فراموشی سپرده
می شود.
منابع :
۱- پژوهشی در فرش ایران ( تورج ژوله )
۲- استاد محتشمیان
۳- آقای داروغه ( مدیرعامل شركت فرش اران و بیدگول
گردآوری : میلاد زارعی
با نظارت و كنترل : عبد الله احراری

منبع : مرکز علمی و پژوهشی فرش ایران