جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


هجوم‌ اسب‌ تروا به‌ فرهنگ‌ غذایی‌ ایران‌


هجوم‌ اسب‌ تروا به‌ فرهنگ‌ غذایی‌ ایران‌
تو می‌ دانی‌ همه‌ انسان‌ها باید برای‌ زنده‌ماندن‌ و زندگی‌ كردن‌ و ادامه‌ نسل‌ یكسری‌ كارهای‌ مشخصی‌ را انجام‌ بدهند اما اینكه‌ چگونه‌ این‌ كارها را می‌كنند برای‌ تو جالب‌ است‌. همه‌ باید لباس‌ بپوشند،همه‌ باید ازدواج‌ كنند،همه‌ باید كاركنند و ... اما چگونگی‌ همه‌ اینها و تفاوت‌ ها برای‌ تو جذاب‌ است‌.تو سفر می‌كنی‌ تا این‌ تفاوت‌ها را از نزدیك‌ ببینی‌ و تجربه‌ها و لذت‌های‌ جدید را كشف‌ كنی‌. چون‌ زندگی‌ خودت‌ و اطرافیانت‌ دیگر برایت‌ یكنواخت‌ و تكراری‌ شده‌. پس‌ رنج‌ سفر را به‌ جان‌ می‌خری‌ تا برای‌ چند صباح‌ كوتاهی‌ نیز كه‌ شده‌ نوع‌ دیگری‌ از زندگی‌ را بیازمایی‌ و مزمزه‌ كنی‌. در این‌ میان‌ خوراك‌ و خوردن‌ می‌ تواند یكی‌ از مهمترین‌ انگیزه‌های‌ تو باشد برای‌ تجربه‌ نو. خوردن‌ را شاید بتوان‌ به‌ جرات‌ یكی‌ از كهن‌ترین‌ تفریحات‌ و آشپزی‌ را یكی‌ از قدیمی‌ترین‌ هنرهای‌ بشری‌ نام‌ نهاد. تفریح‌ و هنری‌ كه‌ همپای‌ نوع‌ بشر قدمت‌ دارند. چرا كه‌ انسان‌ هیچ‌گاه‌ از خوردن‌ بی‌نیاز نبوده‌ است‌. به‌گونه‌یی‌ كه‌ این‌ نیاز اهل‌ بشری‌ كم‌كم‌ از جلوه‌ یك‌ نیاز روزمره‌ گذشته‌ و چهره‌ فرهنگی‌ به‌ خود گرفته‌. غذا وتغذیه‌ تبدیل‌ شد به‌ بخش‌ مهمی‌ از فرهنگ‌ هر ملت‌ وجای‌ ویژه‌یی‌ در آداب‌، رسوم‌ و سنن‌ قوم‌های‌ و قبیله‌های‌ مختلف‌ به‌ خود اختصاص‌ داد. نگاهی‌ به‌ سنن‌ مختلف‌ هر فرهنگ‌ و مذهبی‌ موید این‌ نكته‌ است‌. از سبزی‌پلو با ماهی‌ چهارشنبه‌ سوری‌، آجیل‌ و تنقلات‌ شب‌ یلدا و سین‌های‌ سفره‌ نوروزی‌ گرفته‌ تا بوقلمون‌ شب‌ كریسمس‌ و... تقریبا كمتر سنت‌ یا آیین‌ مذهبی‌ و ملی‌ یا قومی‌ را می‌بینید كه‌ بدون‌ حضور تنقلات‌، خوراكی‌ها و هنر ظریف‌ آشپزی‌ برگزار شود. این‌ مراسم‌ چه‌ شادی‌ باشد و چه‌ عزا حتما بخشی‌ از آن‌ را به‌ خوردن‌ اختصاص‌ می‌دهند. سفره‌ های‌ نذری‌ بدون‌ قیمه‌ هایی‌ كه‌ سر ظهر پخش‌ می‌شود معنایی‌ ندارد. انواع‌ سفره‌های‌ نذری‌ كه‌ پهن‌ می‌شود باید بخشی‌ از هنر آشپزی‌ كدبانوی‌ خانه‌ را از آش‌ گرفته‌ تا حلوا و عدس‌پلو درخود جای‌ دهد و ...
چشایی‌ یكی‌ از حواس‌ پنجگانه‌ بشری‌ است‌ كه‌ تفریح‌ بزرگی‌ را نصیب‌ او می‌كند. اما انسان‌ كنجكاو، جست‌وجوگر همیشه‌ هرچی‌ تازه‌ها است‌. تازه‌یی‌ كه‌ طعمی‌ نو و دنیای‌ دیگر را به‌ او بنمایاند.
شاید به‌ همین‌ دلیل‌ است‌ كه‌ بسیاری‌ ترجیح‌ می‌ دهند به‌ جای‌ استفاده‌ از شمشیر و توپ‌ و تانك‌ با ایجاد رستوران‌های‌ ملی‌ در اقصی‌نقاط‌ دنیا فرهنگ‌ و تمدن‌ خود را بدون‌ حتی‌ ذره‌یی‌ خشونت‌ یا قطرات‌ خون‌ و تنها با چشاندن‌ هنر آشپزی‌ ملی‌ خود در صلح‌ كامل‌ به‌ قلب‌ مردم‌ دنیا رسوخ‌ كنند.بسیاری‌ از ملل‌ دنیا هنر آشپزی‌ خود را در قالب‌ رستوران‌ های‌ بین‌المللی‌ درست‌ مانند اسب‌ تروا به‌ قلب‌ ملل‌ وكشورهای‌ دیگر می‌فرستند و بعد از به‌دست‌ آوردن‌ ذایقه‌ مردم‌، دیگر شاخصه‌های‌ فرهنگی‌ خود را به‌ درون‌ این‌ كشورها تزریق‌ می‌كنند.ابتدا غذا وارد می‌شود بعد نوع‌ پوشش‌ تغییر می‌كند و ... ایجاد هزاران‌ شعبه‌ ملك‌دونالد در سراسر این‌ كره‌ خاكی‌ را می‌ توان‌ نمونه‌ بارز این‌ اتفاق‌ دانست‌.
اسب‌ تروا در ایران‌
اسب‌ تروا سال‌ها است‌ كه‌ وارد ایران‌ شده‌ و دست‌ در دست‌ ناآگاهی‌ موجود یكی‌ پس‌ از دیگری‌ سنگرها را فتح‌ می‌كند. كارشناسان‌ معتقدند انقلابی‌ عظیم‌ و نامبارك‌ در ذایقه‌ ایرانی‌ها رخ‌ داده‌. انقلابی‌ كه‌ نه‌ تنها فرهنگ‌ غنی‌ غذایی‌ ایرانی‌ را وادار به‌ عقب‌نشینی‌ كرده‌ بلكه‌ سلامت‌ جسمانی‌ ایرانیان‌ را نیز با خطری‌ جدی‌ مواجه‌ كرده‌ است‌. سرزمین‌ بزرگ‌ ایران‌ با تمدنی‌ چندین‌ هزارساله‌ و با جای‌ دادن‌ اقوام‌ متعدد در خود تنوع‌ عظیم‌ فرهنگی‌ را جمع‌ كرده‌ است‌ به‌ گونه‌ یی‌ كه‌ هر جای‌ این‌ مرز و بوم‌ پای‌ بگذاری‌ با چیزی‌ جدید وفرهنگی‌ متفاوت‌ مواجه‌ می‌شوی‌. این‌ تفاوت‌ را حتی‌ در نوع‌ تغذیه‌ مردم‌ كه‌ وابستگی‌ مستقیمی‌ با اقلیم‌ و موقعیت‌ جغرافیای‌ محل‌ زندگی‌ آنها دارد می‌توان‌ براحتی‌ مشاهده‌ كرد. از غذاهای‌ تند و تیز جنوبی‌ گرفته‌ تا خورشت‌های‌ خوش‌طعم‌ و پرسیر شمالی‌ به‌ هر شهر كه‌ وارد می‌شوی‌ می‌توانی‌ ذایقه‌ات‌ را مهمان‌ طعمی‌ نو كنی‌. تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در این‌ زمینه‌ توسط‌ موسسه‌ علمی‌ و پژوهشی‌ ابن‌سینا نشان‌ می‌ دهد تاكنون‌ بیش‌ از ۲ هزار و ۲۰۰ نوع‌ غذای‌ مختلف‌ ایرانی‌ شناسایی‌ شده‌ است‌. اما متاسفانه‌ شاهدیم‌ این‌ تنوع‌ و غنای‌ بزرگ‌ و زیبا رو به‌ فراموشی‌ می‌رود. تحقیقات‌ همین‌ موسسه‌ نشان‌ می‌ دهد طبخ‌ هزار و ۴۰۰ نوع‌ غذای‌ ایرانی‌ منسوخ‌ شده‌ و ۴۸۰ نوع‌ غذای‌ ایرانی‌ دیگر با روش‌ غلط‌ طبخ‌ می‌شود. موج‌ مدرنیته‌ و زندگی‌ صنعتی‌ فرهنگ‌ غذایی‌ ایرانی‌ را وادار به‌ عقب‌نشینی‌ كرده‌ است‌. گندم‌ وشاهدانه‌ و نخودچی‌، كشمش‌، جای‌ خود را به‌ پفك‌ و چیپس‌ داده‌اند. شكلات‌ها و بیسكویت‌ها به‌ جای‌ برگه‌ میوه‌های‌ مختلف‌ دست‌بچه‌ها را پركرده‌اند و نوجوانان‌ و جوانان‌ ترجیح‌ می‌دهند با انواع‌ نوشابه‌های‌ گازدار عطش‌ خود را رفع‌ كنند نه‌ با دوغ‌ و شربت‌ بیدمشك‌.آنها فكر می‌ كنند اینكه‌ خستگی‌ات‌ را با قهوه‌ و نسكافه‌ رفع‌ كنی‌ خیلی‌ مدرن‌تر و باكلاس‌تر است‌ تا اینكه‌ برای‌ این‌كار از گل‌ گاوزبان‌ و جوشیدنی‌های‌ گوارای‌ دیگر استفاده‌ كنی‌. ذایقه‌ ایرانی‌ تغییر كرده‌ حالاخوردن‌ ساندویچ‌ و پیتزا و غذاهای‌ ط‌ككظ‌ ل‌لضب‌ فرنگی‌ به‌ بخشی‌ از روزمرگی‌ها تبدیل‌ شده‌ و كمتر پیش‌ می‌آید كه‌ جوان‌ ایرانی‌ در میان‌ دوندگی‌های‌ روزانه‌ به‌ فكر استفاده‌ از غذای‌ اصیل‌ ایرانی‌ مانند آبگوشت‌ وكشك‌بادمجان‌، فسنجان‌ و ... بیفتد. بیشتر ایرانی‌ها حتی‌ زمانی‌ كه‌ می‌خواهند برای‌ خوردن‌ غذای‌ ایرانی‌ پا به‌ رستورانی‌ بگذارند به‌ احتمال‌ خیلی‌ زیاد زمانی‌ است‌ كه‌ هوس‌ خوردن‌ كباب‌ كرده‌اند. شاید به‌ همین‌ دلیل‌ است‌ كه‌ غذای‌ اصلی‌ كه‌ در بیشتر رستوران‌های‌ سراسر ایران‌ سرو می‌شود كباب‌ است‌ و خیلی‌ كم‌ پیش‌ می‌آید نامی‌ از دیگر غذاهای‌ اصیل‌ ایرانی‌ را در منوی‌ رستوران‌ها بیابی‌ و اینگونه‌ است‌ كه‌ یكی‌ از اصلی‌ترین‌ جاذبه‌های‌ هر كشور برای‌ جذب‌ توریست‌های‌ بیگانه‌ در ایران‌ تبدیل‌ می‌ شود به‌ یك‌ ضد تبلیغی‌ كه‌ به‌ جای‌ جذب‌، دفع‌ می‌كند. چرا؟ چون‌ حتی‌ اگر یك‌ ایرانی‌ و طرفدار دو آتشه‌ كباب‌ هم‌ كه‌ باشید بعد از یك‌ هفته‌ پشت‌سرهم‌ كباب‌ خوردن‌ حتما خسته‌ خواهید شد.یكی‌ از ضعف‌های‌ بزرگ‌ صنعت‌ گردشگری‌ ایرانی‌ در بخش‌ پذیرایی‌ است‌ و یكی‌ از گله‌های‌ اصلی‌ گردشگرانی‌ كه‌ وارد ایران‌ می‌شوند این‌ است‌ كه‌ از تنوع‌ غذایی‌ در رستوران‌های‌ ایران‌ خبری‌ نیست‌.در حالی‌ كه‌ غنای‌ این‌ بخش‌ از فرهنگ‌ ایرانی‌ می‌ تواند خود به‌ شكل‌ یك‌ جاذبه‌ اصلی‌ عمل‌ كند.
چرا فراموشی‌؟
دكتر «جهانبخش‌ سنجابی‌ شیرازی‌» معتقد است‌:سه‌ عامل‌ اصلی‌ زندگی‌ شهرنشینی‌، كارتل‌های‌ بزرگ‌ اقتصادی‌ و تبلیغات‌ و روش‌های‌ غلط‌ مادران‌ در تربیت‌ ذایقه‌ كودكان‌ عامل‌ اصلی‌ این‌ انقلاب‌ بوده‌ است‌. زندگی‌ شهرنشینی‌ یعنی‌ محدودیت‌ بیشتر و زمان‌ كمتر. درست‌ است‌ كه‌ این‌ زندگی‌ پر از رفاه‌ است‌ اما این‌ رفاه‌ را رایگان‌ به‌ دست‌ كسی‌ نمی‌دهند. برای‌ به‌دست‌آوردن‌ رفاه‌ زندگی‌ شهری‌ باید بیشتر كار كنی‌ و زمان‌ كمتری‌ داری‌ تا به‌ جنبه‌های‌ دیگر زندگی‌ رسیدگی‌ كنی‌.
از سوی‌ دیگر با ورود مدرنیته‌ و ندای‌ برابری‌ زن‌ و مرد،دیگر كم‌كم‌ این‌ نگاه‌ سنتی‌ كه‌ آشپزی‌ وخانه‌داری‌ وظیفه‌و كار اصلی‌ زن‌ است‌ با تردید نگریسته‌ شد. زنان‌ هم‌ می‌خواستند پا به‌ پای‌ مردان‌ پیش‌ بروند، مسابقه‌ بزرگی‌ با امكانات‌ محدود بنابراین‌ برای‌ عقب‌نماندن‌باید دوید و زمان‌ بیشتری‌ صرف‌ كرد.اینگونه‌ است‌ كه‌ آشپزی‌ كردن‌ برای‌ بسیاری‌ از زنان‌ نم‌نمك‌ تبدیل‌ شد به‌ یك‌ ضد ارزش‌. به‌ علاوه‌ هزینه‌های‌ سنگین‌ زندگی‌ شهری‌ باعث‌ شد آنانی‌ هم‌ كه‌ هنوز این‌ هنر اصیل‌ را دوست‌ داشتند درگیر بیرون‌ از منزل‌ برای‌ تامین‌ معاش‌ و هزینه‌های‌ گزاف‌ زندگی‌ شهری‌ شوند پس‌ وقتی‌ نیز برای‌ پخت‌وپزهای‌ سنتی‌ كه‌ عموما زمانبر هم‌ هستند باقی‌ نماند. بنابراین‌ آشپزی‌ برای‌ زن‌ ایرانی‌ كم‌كم‌ تبدیل‌ می‌شود به‌ یك‌ ضد ارزش‌.دكتر سنجابی‌ همچنین‌ می‌گوید:كارتل‌های‌ بزرگ‌ شكر و روغن‌ در جهان‌ چندین‌ دهه‌ است‌ كه‌ برای‌ افزایش‌ سود خود سعی‌ می‌كنند با استفاده‌ از تبلیغ‌ غذاها و تنقلات‌ چرب‌ و شیرین‌ ذایقه‌ مردم‌ را تغییر دهند. البته‌ نباید فراموش‌ كرد تبلیغات‌ صنایع‌ غذایی‌ داخلی‌ را كه‌ با وسعت‌ بسیار زیاد و بطور مكرر سعی‌ در القای‌ مصرف‌ غذاهای‌ صنعتی‌ و فرآوری‌ شده‌ دارد. تبلیغاتی‌ كه‌ حتی‌ روش‌های‌ تربیتی‌ والدین‌ را نیز تحت‌ تاثیرقرار داده‌ است‌.
دكتر سنجابی‌ معتقد است‌:یكی‌ از عوامل‌ مهم‌ و اصلی‌ كه‌ اكنون‌ باعث‌ شده‌ ذایقه‌ جوانان‌ و نوجوانان‌ ما كاملا تغییر كند و به‌ سمت‌ غذاهای‌ فرآوری‌ شده‌یی‌ مانند بیسكویت‌ و نوشابه‌ و شكلات‌ میل‌ پیدا كند روش‌هایی‌ است‌ كه‌ مادران‌ نادانسته‌ برای‌ تربیت‌ ذایقه‌ نوزادان‌ خود انتخاب‌ می‌كنند. مثلا به‌ جای‌ استفاده‌ از غذاهای‌ طبیعی‌ و مفیدی‌ كه‌ طعم‌ طبیعی‌ دارند مانند حریره‌ بادام‌ و فرنی‌ از حل‌ كرده‌ بیسكویت‌ یا سرلاك‌ در شیر یا چای‌ استفاده‌ می‌كنند و از همان‌ اوان‌ كودكی‌ آنان‌ را به‌ خوردن‌ نوشابه‌ و آبمیوه‌های‌ مصنوعی‌ كه‌ بشدت‌ شیرین‌ هستند عادت‌ می‌ دهند و به‌ این‌ ترتیب‌ است‌ كه‌ كودك‌ ذایقه‌اش‌ به‌ این‌ نوع‌ تغذیه‌ عادت‌ می‌كند و دیگر میلی‌ به‌ خوردن‌ غذاهای‌ مفید طبیعی‌ در خود حس‌ نمی‌كند.
بازار تابع‌ تقاضا
هیچ‌ بازاری‌ بدون‌ وجود مشتری‌ شكل‌ نمی‌گیرد و بدون‌ افزایش‌ تقاضا رونق‌ نمی‌یابد.دكتر سنجابی‌ معتقد است‌ وضعیت‌ كنونی‌ «منو» در رستوران‌ ها محدودیت‌ غذای‌ سرو شده‌ در آنها و فراموش‌ شدن‌ تعداد زیادی‌ از غذاهای‌ ایرانی‌ ناشی‌ از نبودن‌ تقاضا است‌. در حالی‌ كه‌ اگر رستوران‌ داران‌ و مدیران‌ واحدهای‌ پذیرایی‌ احساس‌ كنند تقاضا برای‌ غذاهای‌ اصیل‌ ایرانی‌ وجود دارد حتما آن‌ را در منوی‌ عذاهای‌ خود خواهند گنجاند. سرو این‌ نوع‌ غذاها در رستوران‌های‌ سراسر كشور علاوه‌ بر رونق‌كار آنها، هم‌ از نابودی‌ و فراموش‌شدن‌ فرهنگ‌ غنی‌ غذای‌ ایرانی‌ جلوگیری‌ خواهد كرد و هم‌ به‌ صورت‌ جاذبه‌یی‌ جدید، گردشگران‌ دنیا را به‌ سوی‌ این‌ مرز جذب‌ خواهد كرد. علاوه‌ بر اینكه‌ می‌ توان‌ با آموزش‌ این‌ نوع‌ غذاها و وارد كردن‌ آن‌ به‌ لیست‌ غذاهای‌ سرو شده‌ در رستوران‌ها،رستوران‌های‌ زنجیره‌یی‌ به‌ عنوان‌ غذایی‌ ایرانی‌ در سراسر دنیا راه‌اندازی‌ كرد و از این‌ طریق‌ به‌ معرفی‌ ایران‌ و تبلیغ‌ جاذبه‌های‌ مختلفی‌ در سراسر دنیا پرداخت‌.همانگونه‌ كه‌ رستوران‌های‌ ایتالیایی‌، چینی‌، تركی‌ و ... این‌ كار را انجام‌ می‌دهند. علاوه‌ بر اینكه‌ طبق‌ تحقیقات‌ صورت‌گرفته‌ بیش‌ از ۱۰۷ نوع‌ غذای‌ اصیل‌ ایرانی‌ قابلیت‌ تهیه‌ به‌ صورت‌ Fast food را دارا هستند و می‌توانند جایگزین‌ مناسب‌ و سالمی‌ برای‌ Fastfoodهای‌ كنونی‌ كه‌ عموما مضر و كم‌فایده‌ هستند نیز قرار گیرد. همچنین‌ نباید فراموش‌ كرد كه‌ بسیاری‌ از غذاهای‌ ایرانی‌ را می‌ توان‌ به‌ صورت‌ كنسرو تهیه‌ كرد تا هم‌ با زندگی‌ مدرن‌ كنونی‌ همساز شده‌ و به‌ دست‌ فراموشی‌ سپرده‌ نشوند و هم‌ راحت‌تر بتوان‌ غذا و ذایقه‌ ایرانی‌ را به‌ سراسر دنیا عرضه‌ و صادر كرد.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید