خرد چیست و خردگرایی کدام است؟

خرد چیست؟
درزندگی روزمره کسی را عاقل می دانیم که درمورد مسائل عملی زندگی داوری درستی داشته باشد وبتواند شرایط را تجزیه وتحلیل کند ودرکوتاه ترین مدت سریع ترین وعملی ترین راه حل ممکن را بیابد. بهمین سیاق، اصطلاح خردمند به کسی اطلاق می شود که ازحزم ودوراندیشی برخورداراست، ازعلل واصول نهائی اشیاء وپدیده ها عمیقأ آگاهی داشته باشد وبتواند، با توجه به روند گذشته وشرایط موجود، آینده ی دور را پیش بینی کند. اغلب شنیده ایم درباره ی کسی گفته اند "فلانی عاقل است می داند درزندگی چه بکند.درحالی که بابی کوهی خرد را با قوه ی فاهمه ی بشری مربوط می داند، پارمیس سعدی تا کید می ورزد که "خرد چیزی جز محصول اندیشه وتعقل نیست." بابک نقد درنوشته کوتاه ولی عالمانه ی خود می نویسد:" ابزار شناخت, خرد انسانی است, و نه هیچ چیز دیگر." خرد ورزان "برای رسیدن به این نتیجه ( صرفنظر از اینکه ما نتیجه گیری آنها را بپذیریم یا نپذیریم ) از خرد انسانی استفاده کرده اند. به دیگر سخن با اندیشهء مستقل خود به این نتیجه رسیده اند, نه بر مبنای ایمان دینی ( عرفانی یا ذهبی ) خود. به دیگر سخن شخص خردگرا , خرد را وسیلهء کسب معرفت میداند."اندیش ورزان یونان باستان بر دو نوع خرد تاکید داشتند: الف ـ خرد عملی یا دوراندیشی؛ ب ـ خرد فکری یا فلسفی. آنان کسی را برخوردار از خرد عملی می دانستند که درباره اوضاع بدرستی قضاوت می کرد و بهترین و کوتاه ترین راه و وسیله را برای دست یابی به اهداف خود می جـُـست. تحت تا ثیراین دیدگاه است که جان میلتون شاعر انگلیسی قرن هفدهم سروده است:
"خرد نخستین آنست که بدانیم درزندگی روزمره چه چیز دربرابرمان نهاده شده است."
ویا آنجا که ویلیام شکسپیر دراثر معروف خود "شاه لیر" می نویسد:
"ازآنچه می نمائی بیش داشته باش ک
کمتر از آنچه می دانی سخن بگوی
کمتر از بدهی ات وام بده
بیشتر سواره و کمتر پیاده ره بنورد."
اگر با این تعریف جلو برویم خرد عملی مقوله ای است فرهنگی وطبقاتی آنچه که ازنظر یک دین سالار خردمندانه است ممکن است از دید یک انسان عرفی کمال بی خردی جلوه کند. خرد عملی برده و برده دار، ارباب و رعیت، کارگر و سرمایه دار ممکن است ازبیخ وبن با هم اختلاف داشته باشد زیرا اهدافی که هرکدام ازاین طبقات و اقشار اجتماعی دنبال می کنند با هم متفاوت واغلب متضاد هستند. البته ارسطو تاکید می کرد که هدف نیر باید نیکو و از لحاظ اخلاقی توجیه پذیر باشد. به این ترتیب ازدید این فیلسوف بزرگ دوران باستان خرد عملی با پارسایی گره خورده و در واقع خرد عبارت است ازتوانائی کاربرد بهترین وسایل برای حصول بهترین و والاترین هدف ها. دراین رابطه الکساندر پوپ در"مقاله درباره ی انسان" خاطرنشان ساخته است:
"چیست خردمند بودن؟
اینکه بدانی چقدر اندک می توانی بدانی
اینکه لغزش دیگری را ببینی
واحساس کنی که ازآن خودت است."
یونانیان دوران باستان کسی را ازنظر فلسفی خرد ورز می خواندند که ضمن مشاهده وتدقیق و کسب بدون وقفه ی علم ودانش به چنان بینش عمیقی دست یافته باشد که بتواند اصول حاکم براشیاء وپدیده ها وعلل ظهور وسقوط آنها را درک کند. با این دید، خرد والاترین شکل معرفت (شناخت) محسوب می شد.
خرد اوج جستجوی انسان برای دست یابی به حقیقت است وبرای او انسجام درونی، غنای معنوی وصلح وآرامشی را به ارمغان می آورد که به عنوان مشعل فروزانی عمل می کند که فرا راه غایت وهدف نهائی زندگی اش قرارمی گیرد. انسان خردمند همواره به دنبال یافتن علل و جوهر پدیده ها و بررسی همه جانبه شان است