میراث مرگ

مین های زمینی، در ۵۵ سال اخیر بشدت مورد استفاده كشورهای درگیر جنگ بوده است، این درحالی است كه نتیجه تحقیق كمیته بین المللی صلیب سرخ جهانی، نشان می دهد كه تاكنون كاربرد مین های زمینی در جنگ بندرت برای مقابله نظامی صورت گرفته است. مین های زمینی، گلوله های عمل نكرده و دیگر ادوات جنگی، بزرگ ترین خطر مرگ بر اثر انفجار را برای كودكان به وجود می آورند و سالانه هزار كودك در جهان قربانی این مین ها می شوند.
صندوق حمایت از كودكان سازمان ملل (یونیسف) مستقر در نیویورك، در تازه ترین گزارش خود اعلام كرد كه سالانه بین ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر در جهان، قربانی مین های زمینی می شوند كه بیش از ۸۰ درصد از قربانیان را نیز غیرنظامیان تشكیل می دهند و دست كم یك تن از هر ۵ قربانی، كودك است.
یونیسف می افزاید: برآورد شده است كه ۸۵ درصد از كودكان قربانی مین های زمینی، قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می دهند.كودكان بیشتر در معرض خطر انفجار مین های زمینی هستند، چون اندازه كوچك، شكل غیرآشنا و عجیب و رنگ مین ها به نظر آنان شبیه اسباب بازی است و به همین دلیل توجه كودكان را به خود جلب می كند.براساس گزارش یونیسف، هنوز ۸۰۰ هزار تن مواد منفجره و ۵/۳ میلیون مین ضد نفر از جنگ ویتنام وجود دارد و این مین های زمینی از سال ۱۹۷۵ در این كشور، بیش از صدهزار نفر را كشته یا مجروح كرده است.آلوده ترین كشورها به مین زمینی، عراق، كامبوج، ویتنام، افغانستان، كلمبیا، آنگولا و ایران هستند و با وجود پیشرفت های به دست آمده برای جمع آوری این مواد، برخی از بزرگ ترین كشورهای دارنده و سازنده مین های زمینی ضدنفر همچون روسیه، چین، هندوستان و ایالات متحده آمریكا هنوز پیمان ممنوعیت مین های زمینی ضدنفر را امضا نكرده اند. این در حالی است كه مین های ضدنفر، هزاران انسان را می كشد، معلول یا یتیم می كند، بنابراین كشورها مسئولیتی اخلاقی در تصویب پیمان ممنوعیت تولید و كاشت مین دارند.
براساس برآوردهای موجود، تولید یك مین ضدنفر هزینه ای معادل ۴ دلار دارد، اما هزینه های یافتن و انهدام آن، برای هر مین، ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار است.
فن آوری در خدمت مرگ
در حال حاضر كاربرد مین های زمینی با تكنولوژی جدید و با استفاده از آخرین فن آوری ها رو به افزایش است. قدرت انفجار مین های ضدتانك بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ كیلوگرم و وزن آنها بین ۲ تا ۹ كیلوگرم است. مین های ضد نفر، كوچك تر از مین های ضد تانك است كه به طور معمول قدرت انفجار بین ۱۰ تا ۲۵۰ كیلوگرم دارند كه در حدود ۵ تا ۵۰ كیلوگرم موج انفجار تولید می كنند. مین های زمینی به نحوی ساخته می شوند كه قربانی خود را از پای درآورند یا دست كم او را ناكار كنند.
همچنان كه بیان شد، بیشترین مین های زمینی بعد از جنگ جهانی دوم مورد استفاده و كاربرد قرار گرفتند. مین پلاستیكی و عروسكی كه عمر طولانی در ماندگاری دارند، بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ مورد استفاده قرار می گرفتند كه در حال حاضر این مین ها در اشكال جدید و با طرح های نوین هنوز مورد استفاده قرار می گیرند. مین های ضد نفر علاوه بر اینكه عمر بسیار طولانی دارند، قابل حركت نیز هستند.این مین ها به علت وزن سبك و كمی كه دارند، روان و گردان هستند و بر اثر باران و نزولات آسمانی از جایی به جای دیگر حركت می كنند و اثرات مخرب خود را همیشه حفظ می كنند.
انواع مین ها عبارتند از بشقابی، ضدنفر، ضد خودرو، ضد نفربر، ضد تانك و مین والمرا كه به زبان ایتالیایی به معنای زیبا و دلفریب است!
مین والمرا وقتی با كوچك ترین برخورد منفجر می شود حدود هزار ساچمه را به اطراف پرتاب می كند كه به شكار قربانیان خود می روند.
خطر مین برای كودكان ایرانی
در همین حال نواحی جنوبی و غربی ایران با گذشت ۱۷ سال از پایان جنگ، هنوز آرامگاه میلیون ها مین است. شملچه ، اسماعیلیه ، ملیحه سعدون و هزاران هكتار از دشت های وسیع غرب و جنوب كشور در تسخیر این دشمنان فلزی و بی تحرك انسانند كه با كوچك ترین حركت آدمی، جان انسان را می ستانند.
به گزارش ایرنا (خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی)، مین های ضدنفر هر روز ۲ قربانی برجا می گذارد و بیش از همه جان كودكان و نوجوانان كنجكاو را تهدید می كند.
پس از پایان جنگ تحمیلی حدود ۲/۴ میلیون هكتار از نواحی جنوب و غرب كشور مین گذاری شده بود كه تا پایان سال ۱۳۸۱ قریب به ۷/۱ میلیون هكتار از اراضی آلوده به مین های ضدنفر و ضد تانك پاكسازی شد كه با این حساب حدود ۴/۲ میلیون هكتار از زمین های آلوده به مین و گلوله های عمل نكرده، هنوز باقی است.
در این میان بیشترین مناطق آلوده به مین در ۵ استان كشور شامل آذربایجان غربی، كردستان، كرمانشاه، ایلام و خوزستان است.
پاكسازی میدان های مرگ
دولت از دو سال پیش وظایف پاكسازی میدان های مین را به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح محول كرده است و معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع، مسئولیت برنامه ریزی و هدایت عملیات پاكسازی را عهده دار شده است.
در حال حاضر بیش از ۱۶ میلیون انواع مین در مناطق جنوبی و غربی ایران وجود دارد و در همین حال حسین وزیری جانشین معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع، چندی پیش در گفت وگو با ایرنا،تاكید كرد كه براساس برآوردهای اولیه برای پاكسازی میدان های مین، بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان بودجه لازم است و با توجه به حساسیت موضوع، نیاز است كه به امر پاكسازی میدان های مین در كشور اعتبارات ویژه تعلق گیرد. این درحالی است كه بنابر اظهارنظرهای رسمی، هم اكنون سالانه ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای این كار در نظر گرفته شده است كه با این حساب ۴۰ تا ۵۰ سال طول می كشد تا مناطق آلوده به مین كل كشور، پاكسازی شود.)
مجری طرح ستاد پاكسازی میدان های مین از اینكه سازمان های بین المللی نسبت به مناطق آلوده به مین ایران تا كنون حساسیت های لازم را نداشته اند، گله مند است.
وزیری، خاطرنشان می كند كه تلاش هایی نیز در این زمینه به انجام رسیده است كه از آن جمله می توان به بازدید نمایندگان مركز بین المللی مبارزه با مین (GICHO) مستقر در ژنو از برخی مناطق آلوده به مین ایران اشاره كرد كه در روزهای پایانی سال گذشته صورت گرفت و به امضای تفاهم نامه همكاری های آموزشی میان مركز بین المللی مبارزه با مین و وزارت دفاع انجامید.
به گفته مسئولان، كار پاكسازی میدان های مین هم اكنون براساس اولویت ها در استان های مختلف انجام می شود كه شرایط جغرافیایی، حجم عملیات و توجه به مسائل امنیتی نیز در این اولویت بندی دخالت دارد.
وجود هر مین در هر نقطه از استان های آلوده ایران، جان یك یا چند انسان را به خطر می اندازد، علاوه بر این، عوارض زیست محیطی و اقتصادی مخربی را نیز به همراه دارد كه گاه جبران آن مستلزم پرداخت هزینه های هنگفتی است كه از این دست می توان به توقف برخی پروژه های نفتی در منطق آزادگان و جفیر اشاره كرد.
در این كشاكش مقررات بین المللی، راجع به وسایل و ادوات جنگی چه در حقوق عرفی كه در قالب حقوق بشر دوستانه بین المللی تجلی می یابد و چه در حقوق قراردادی، مبین منافعی است كه پشت حقوق بین الملل و روابط بین المللی پنهانند و هنوز به رغم وجود قواعد بین المللی و كنوانسیون هایی در این زمینه، بخصوص در مورد مین های زمینی، هنوز این سلاح مرگ آفرین، مورد استفاده و كاربرد قرار می گیرد. در حال حاضر جامعه بین المللی با بحران مین های زمینی مواجه است و وجود ۱۱۰ میلیون مین در ۶۴ كشور دنیا حاكی از آن است كه مین های زمینی آرامش و امنیت جامعه جهانی بخصوص زندگی را در این كشورها به خطر انداخته است. جدای از هزینه و تلفات انسانی، هزینه های مادی در استفاده و پاكسازی مین نیز بر وضعیت اقتصادی این كشورها تاثیرگذار بوده است، به طوری كه جامعه بین المللی برای پاكسازی هر مین، هزینه ای بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار متحمل می شود، بنابراین برای پاكسازی ۱۱۰ میلیون مین زمینی كار گذاشته شده، مبلغی معادل ۳۳ میلیارد دلار لازم است. اینها همه ضرورت بسیج سازمان های بشردوستانه بین المللی را برای مبارزه با تولید، انباشت و به كارگیری این سلاح مرگبار بیش از پیش عیان می كند.
سازمان های مدافع حقوق بشر می بایست با استفاده از مكانیسم های نظارتی و اجرایی، چه در سطح بین المللی و چه در سطح منطقه ای برای پاكسازی مناطق آلوده به مین واكنشی سریع نشان دهند.
این درحالی است كه سرعت كاشت هر مین ۲۵ برابر سرعت خنثی كردن آن است. ملزم كردن همگی كشورها به امضای پیمان اوتاوا كه به موجب آن انباشت و به كارگیری مین های زمینی از جانب دولت ها مغایر با موازین حقوق بین الملل محسوب می شود، موضوعی است كه به امنیت جانی هزاران انسان در سراسر جهان منجر خواهد شد تا لااقل سالانه قریب به ۲۰ هزار انسان، قربانی این بی تعهدی نباشند.

الهام اناری

منبع : روزنامه همشهری