ذخایر جهانی نفت ۲۰ درصد افزایش می یابد

بخش اول
صنعت نفت و گاز در قرن ۲۱ تكلیف جهانی و سنگینی را بر دوش دارد. این صنعت باید بنیان هایی را كه اقتصادهای مدرن به آن نیاز دارند و در واقع مبتنی بر آنها هستند فراهم سازد و سوخت رشد اقتصادی را در جهانی با بیش از ۶ میلیارد نفر عرضه كند. تحقق مستمر این امر مستلزم موارد زیادی است كه از جمله آنها عبارتند از: سرمایه گذاری و بسیج منابع در مقیاسی بسیار وسیع، به كارگیری و توسعه مداوم تكنولوژی، سائقه كارآفرینانه شركت ها و سیاست باز و سرمایه دوست دولت ها. این صنعت باید تمام این امور را همزمان با برآوردن الزامات زیست محیطی و اهداف توسعه پایدار به انجام رساند. این وظیفه بسیار سنگین به خودی خود با این حقیقت پیچیده تر می شود كه نفت و گاز در اینجا به تنهایی مطرح نیستند. ظاهراً آنها همیشه با سیاست در هم تنیده اند به گونه ای كه این وضعیت تقریباً برای صنعت دیگری صادق نیست. این وضعیت می تواند شكل ستیز بر سر تنظیم بازارهای محلی و منطقه ای گاز را به خود بگیرد و همین طور خودش را در برخورد بر سر نقش دولت ها و بازارها در یك كشور واحد نشان دهد. در واقع، موضوعاتی مثل واكنش شدید در برابر بازارها، تردیدهای جدید درباره رقابت و مقررات زدایی و بحران بر سر حاكمیت جمعی احتمالاً فشارها و چالش های جدیدی را هم برای صنایع انرژی و هم خود دولت ها ایجاد خواهند كرد. این مسائل به جای آن كه منتفی شوند (آنگونه كه مدتی نه چندان قبل به نظر می رسید) در چند سال آینده اصلاً در راس بیانیه ها قرار خواهند گرفت.
• امنیت عرضه و تقاضا
گاهی اوقات، راهبردهای مهم باعث پیدایش پیچیدگی های سیاسی می شوند و تومار ژئوپولتیك را در هم می پیچند. در واقع، برای مشتریان، امنیت عرضه از زمان پیدایش جامعه صنعتی و بیشتر از یك قرن پیش مسئله ای محوری بوده است. نفت در جنگ دوم جهانی یك جنبه بسیار اساسی جهان بود. در سال های پس از جنگ دوم جنگی ۵ بحران در خاورمیانه روی داد كه نظام عرضه نفت جهان را مختل كردند یا مورد تهدید قرار دادند. گرچه امروزه جهان در وضعیت بحرانی نیست، اما امنیت انرژی باز هم (برای نخستین بار بعد از گذشت یك دهه از جنگ خلیج) در صدر و مركز توجه است. رویدادها نشان از آن دارند، كه با پایان جنگ سرد و حل بحران خلیج، جهان به سوی دهه اطمینان اغراق آمیز در خصوص امنیت رفته است. این امنیت، شامل امنیت انرژی هم هست. امروزه دغدغه های امنیت از توجه سنتی به جریان نفت فراتر رفته و به حفاظت از زیر ساخت معطوف شده است. برای بسیاری از تولیدكنندگان، این دغدغه ها آینه معكوسند. آنها نگران امنیت تقاضا هستند و از این روست كه آن را به جریان درآمدهایی ترجمه می كنند كه برای بودجه های ملی آنها و توانایی شان برای مخارج آموزش و پرورش، بهداشت و نیازهای اجتماعی بسیار مهم است. آنها درمی یابند كه اقتصادشان نیز می تواند به صورت نامطلوبی از عملكرد ضعیف اقتصاد مشتریان عمده شان تاثیر پذیرد. سوای از این امر، مشتریان و تولیدكنندگان واقعیت وابستگی متقابل و ضرورت گفت وگوی مداوم را دریافته اند كه خود یكی از قابل توجه ترین ویژگی های سال های اخیر است. حتی وقتی كه مخاطرات مشهودند _ كه برخی از آنها ارتباطی با صنعت نفت ندارند _ مصرف كنندگان و بیشتر تولیدكنندگان مشتاقانه به دنبال ثبات بازارهستند.
• بازیگران جدید
برخی از مسائل كلیدی دیگر، امروزه مسائلی آشنا هستند (مثل توسعه سیاسی در خاورمیانه و سایر مناطق و مسابقه قانونگذاری زیست محیطی) اما جنبه های جدید مهمتری هم وجود دارد كه یكی از آنها ساختار در حال تحول خود صنعت است. ادغام ها و اتحادها به ظهور «سرآمدان بزرگ» و فرصت های باز برای طبقه جدید مستقل ها منجر شده است. در عین حال، این مسئله با ظهور سرآمدان نفتی چین و روسیه تعدیل شده است كه در حال تبدیل شدن به نیروهای روبه رشدی در صنعت نفت جهان هستند.
• پیش به سوی گاز طبیعی
دومین جنبه بسیار قابل توجه، بین المللی شدن صنعت گاز طبیعی است. اغراق نخواهد بود اگر از یك مسابقه جهانی حركت به سوی گاز طبیعی سخن بگوییم. چرا كه این ماده در هر كجا بخش رو به تزاید تركیبات انرژی است. به نظر انجمن تحقیقات انرژی كمبریج تقاضای گاز طبیعی احتمالاً در طول دو دهه آتی ۳ تا سه و نیم درصد در سال افزایش می یابد. خطوط لوله و كامیون ها بازار و ذخایر (انرژی) را به یكدیگر پیوند خواهند زد. تا سال ،۲۰۲۰ مصرف گاز طبیعی مایع سه برابر خواهد شد. در مقیاسی جهانی، گاز طبیعی جای ذغال سنگ را به عنوان دومین سوخت عمده جهان بعد از نفت خواهد گرفت. تمام این مسائل در توسعه مداوم تجارت به هم پیوسته نفت و گاز چه در سطح جهانی و چه منطقه ای تجلی پیدا خواهد كرد. در واقع، یكی از مهمترین رویدادهای سال ۲۰۰۲ در تجارت انرژی امضای (قرارداد) خط لوله عظیم گاز طبیعی غرب به شرق چین بود. چه چیزی باعث جذابیت گاز طبیعی به عنوان یك سوخت می گردد؟ نخست دسترسی پذیری به آن است. در طول ده سال گذشته ذخایر گازی تا سه برابر رشد داشته اند. گاز طبیعی یك سوخت بسیار رقابتی برای تولید الكتریسیته بوده و نیز برای موقعیت رقابتی كشورها اهمیت دارد. این سوخت بیشتر سوختی برای رشد اقتصادی است و بنیانی را برای توسعه صنعتی گسترده فراهم می آورد. جاذبه زیست محیطی گاز طبیعی كاملاً آشكار است، چه هدف تمیز كردن هوای آلوده شهرها باشد و چه رفع نگرانی درباره تغییرات آب و هوای جهانی. پیشرفت فنی پشتیبان استفاده از گاز است (پیشرفت های صورت گرفته در تولید، تكنولوژی خط لوله، هزینه های ال ان جی و تكنولوژی توربین های گازی). تجارت گاز برای صنعت نفت، یك تجارت رو به رشد است، تجارتی كه در آ ن تقاضا به میزان فزاینده تری نسبت به تجارت خود نفت، در حال رشد است.
• وضع ذخایر نفت
برخلاف بدبینی برخی تحلیلگران، انجمن تحقیقات انرژی كمبریج رشد چشمگیر ذخایر نفت جهانی را در ادامه این دهه پیش بینی می كند. ما این افزایش را، چیزی نزدیك به ۲۰ درصد پیش بینی می كنیم. در این هنگام، بیشترین رشد را در روسیه و كشورهای دریای خزر و به دنبال آنها با فاصله خیلی كم در كشورهای خاورمیانه شاهد خواهیم بود. بخش بیشتری از این رشد قابل توجه در آفریقای غربی و آمریكای لاتین نیز رخ خواهد داد. آب های عمیق بخش ایالات متحده خلیج مكزیك نیز اهمیت بسیاری دارند. رشد كلی ظرفیت جهانی مستلزم بر آورده ساختن تقاضای فزاینده كشورهای در حال توسعه خواهد بود كه در راس آنها چین و هند هستند. خود چین یكی از مهمترین بازیگران بازار نفت جهانی است. مصرف نفت چین از سال ۱۹۹۰ دو برابر شده و چین امروزه با رشد اقتصادی چشمگیرش، سومین مصرف كننده بزرگ جهانی نفت است و به سرعت به سوی ژاپن در حال حركت است.
• قانون دوره های زمانی درازمدت
اما باید همیشه به یاد داشته باشیم كه چشم انداز ذخایر آینده نفت ثابت نیست. این چشم اندازها به اقتصاد، سیاست، سیاست عمومی و تكنولوژی وابسته اند. در هر كجای جهان، ثبات و معقولانه بودن چارچوب سرمایه گذاری و باز بودنش بر روی سرمایه گذاری خارجی یك عامل تعیین كننده است. دومین چیزی را كه باید در نظر داشت، چارچوب زمانی است. راه یك شبه ای وجود ندارد. به نظر می رسد یك «قانون دوره های زمانی درازمدت» ناگزیر بر توسعه عظیم نفت و گاز حاكم است. پروژه ها در طول پنج یا ده یا پانزده سال به ثمر می رسند و در هر مرحله، سرمایه گذاران مخاطرات را مدیریت می كنند. این امر ضرورت ایجاد محیط های سرمایه گذاری ای را تقویت می كند كه هم نیازهای دولت های میزبان و هم شركت های بین المللی را برآورده سازد.
* DANIEL YERGIN مولف كتاب «بلندی های اقتدار» و رئیس انجمن تحقیقات انرژی كمبریج است . او به خاطر نوشتن كتاب پرفروش «غنیمت: حماسه جست وجوی نفت، پول و قدرت» برنده جایزه پولیتزر گردید.
نوشته: دانیل یرگین*
ترجمه: محمدرضا مهدی زاده

منبع : روزنامه شرق