تاریخچه درمان ام اس

در اواخر قرن نوزدهم میلادی، دكتر ژان مارتین شاركو و سایر عصب شناسان سعی نمودند كه با استفاده از شوك الكتریكی و داروی استریكنین (سمی كه باعث تحریك اعصاب می شود) بیماری ام اس را درمان نمایند. دكتر شاركو اعتقاد داشت كه علایم و مشكلات بیماران مبتلا به ام اس در صورتی كه اعصاب آنها با استفاده از این روشها، پیامها را سریعتر انتقال می دهد، از بین خواهد رفت و بهبود خواهند یافت. همچنین دكتر شاركو به بیماران دچار ام اس، طلا و نقره تزریق می كرد، زیرا چنین تزریقاتی به نظر می رسید كه در درمان بیماری سیفلیس (یك بیماری مقاربتی) با برطرف نمودن علایم عصبی آنها مفید باشد. با اینحال هیچكدام از درمانهای دكتر شاركو در آن زمان برای بیماران مبتلا به ام اس ارائه نمود مؤثر نبودند.
در آن هنگام پزشكان دیگری نیز سعی نمودند با استفاده از داروهای گیاهی و وادار كردن بیماران به استراحت در بستر، این بیماران را درمان نمایند، اما این اقدامات نه تنها باعث درمان بیماری ام اس نشد، بلكه از حملات آن نیز جلوگیری نكرد. در اواخر قرن نوزدهم، امید به زندگی برای بیماران مبتلا به ام اس بعد از شروع بیماری شان، پنج سال بود.
در طی دهه های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی، پزشكانی كه به غلط فكر می كردند كه وجود لخته های خونی و یا نارسایی در جریان خون باعث پیدایش بیماری ام اس می گردد، از داروهای رقیق كننده خون مانند دیكومارول برای حل كردن این لخته ها استفاده می كردند. این داروها هیچگونه اثری بر روی پیشگیری از حملات حاد بیماری ام اس و یا كند كردن روند پیشرفت بیماری نداشت. اخیراً نیز استفاده از یك داروی رقیق كننده خون به نام هپارین نیز غیر مؤثر اعلام شده است.
در طی دهه ۱۹۵۰ میلادی، چند تن از پزشكان اقدام به تزریق خون به بیماران مبتلا به ام اس نمودند، زیرا معتقد بودند كه تزریق خون جدید ممكن است باعث تقویت سیستم ایمنی در مواجهه با ویروسهایی كه ممكن است باعث بیماری شوند گردد. بعضی از پزشكان عقیده داشتند كه تزریق خون تازه می تواند باعث رقیق شدن هرگونه ماده شیمیایی غیر طبیعی موجود در خون شود كه باعث بیماری شده است. با اینحال بعد از مدتی ثابت شد كه تزریق خون به این بیماران، هیچگونه مشكلی را حل نخواهد كرد.در دهه ۱۹۵۰ میلادی بسیاری از پزشكان برای درمان بیماری ام اس داروهای مختلفی را امتحان نمودند تا شاید یكی از آنها بتواند برای درمان این بیماری مؤثر واقع شود. سوكسینات ها (كه باعث بهبود اكسیژن رسانی به بدن می شود) تترا اتیل آمونیوم (كه باعث تقویت گردش خون بدن می شود)، داروهای پاین آورنده فشار خون، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد آكنه، هیستامین ها و سایر داروهای ضد آلرژی و انواع ویتامین ها، داروهایی بودند كه برای درمان بیماری ام اس مورد آزمایش قرار گرفتند. گرچه بعضی از بیماران بعد از مصرف یك یا چند نوع از این داروها، احساس نمودند كه حالشان بهتر شده است، اما تحقیقات بعدی پزشكان نشان داد كه چنین نتایجی بیشتر احتمال دارد كه بطور اتفاقی و برحسب شانس ایجاد شده باشد زیرا هیچ كدام از این داروها واقعاً بر روی ام اس اثری ندارند.
گامهایی در مسیر صحیح درمان
در طی دهه ۱۹۶۰ میلادی، هنگامی كه دانشمندان شروع به درك صحیح تری از نقش سیستم ایمنی بدن در ایجاد بیماری ام اس نمودند، پزشكان از هورمون كورتیزون و سایر داروهای كورتون دار كه برای كاهش التهاب در بدن بكار می رود، استفاده نمودند. وقتی كشف شد كه دادن هورمون استروئیدی ACTH به حیوانات می تواند آنها را از ابتلا به یك بیماری شبیه ام اس محافظت نماید، پزشكان تصمیم گرفتند كه از این هورمون برای درمان مبتلایان به ام اس نیز استفاده كنند. در تحقیقی كه در سال ۱۹۶۹ میلادی انجام شد، مشخص گردید كه داروی ACTH بعنوان اولین دارویی كه باعث سرعت بخشیدن در روند بهبود حمله حاد ام اس می شود مطرح می باشد. بلافاصله پس از این كشف، انواع مختلفی از داروهای استروئیدی برای درمان حملات حاد ام اس مورد استفاده قرار گرفت و بعنوان روش درمانی استاندارد این بیماری در نظر گرفته شد.
استروئیدها (یا همان داروهای كورتون دار) باعث كوتاه شدن حملات حاد ام اس می شوند كه این كار را با كاهش التهاب در سیستم عصبی انجام می دهند، اما این داروها قارد به پیشگیری از عود یا كند كردن روند كلی بیماری نیستند. تا دهه ۱۹۸۰ میلادی هیچگونه دارویی كه بتواند واقعاً باعث كند شدن بیماری ام اس شود وجود نداشت. اكثر داروهایی كه باعث كند شدن روند بیماری می شوند، سیستم ایمنی بدن را با استفاده از ماده شیمیایی به نام اینترفرون تنظیم می كنند. روش جدید دیگری كه از پیشرفت بیماری جلوگیری می كند، استفاده از یك پروتئین مشابه میلین می باشد كه باعث می شود سیستم ایمنی بدن فریب بخورد و بجای میلین به آن حمله نماید.
در حال حاضر برای درمان بیماری ام اس معمولاً از یك یا چند داروی كند كننده بیماری، داروهای استروئدیی (كورتون دار) برای كم كردن شدت حملات ناگهانی و نیز داروهایی دیگر برای كاهش علایم و مشكلاتی كه برا ثر از بین رفتن میلین ایجاد شده است، استفاده می كنند.داروهای كند كننده روند پیشرفت بیماری ام اس
داروهای حاوی اینترفرون كه برای كند كردن روند پیشرفت بیماری ام اس استفاده می شود از انواع اینترفون بتا و اینترفون بتا a-۱ می باشند. داروی بتاسرون (Betaseron) و داروی بتافرون (Betaferon) كه نامهای تجاری اینترفرون بتا می باشند، از سال ۱۹۹۴ میلادی به بازار دارویی وارد شده اند و چون هنوز مدت زمان زیادی از مصرف آنها نمی گذرد، پزشكان هنوز از اثرات طولانی مدت آنها اطلاعی ندارند. اما در تحقیقات بالینی نشان داده شده است كه این داروها باعث كاهش تعداد و شدت حملات ام اس در حدود دو سوم بیماران می گردند. همچنین این داروها باعث كاهش تعداد مناطق جدید از بین رفتن میلین می شوند كه با استفاده از ام آر ای مشاهده می گردد.
به نظر می رسد كه اینترفون بتا در انواع ام اس عود كننده- فروكش كننده و پیشرونده- ثانویه بخوبی كار می كند. این دارو بصورت تزریقی بوده و بطور یك روز در میان از آن استفاده می شود. بعضی از بیماران یاد
می گیرند كه خودشان آمپول را به خودشان تزریق نمایند اما بعضی دیگر ترجیح می دهند كه افراد دیگری این كار را برایشان انجام دهند. تزریق اینترفون بتا می تواند باعث قرمز شدن، تورم و درد در محل تزریق شود. همچنین می تواند باعث ایجاد علایم شبیه آنفلوآنزا و افسردگی شود. تزریق این دارو در هنگام حاملگی باعث بروز نواقصی در جنین می گردد.دومین دارویی كه برای كند كردن بوند پیشرفت بیماری از آن استفاده شد، داروی اینترفرون بتا ۱-a بود كه در سال ۱۹۹۷ میلادی با نام تجاری آوونكس (Avonex) به بازار آمد. این دارو از نظر شیمیایی خیلی شبیه به اینترفرونی است كه بطور طبیعی در بدن ساخته می شود. مصرف داروی آوونكس برای بیماران بسیار راحت تر است زیرا بر خلاف اینترفرون بتا، این دارو را می توان هفته ای فقط یك بار تزریق نمود و در بسیاری از افراد باعث هیچگونه التهابی در محل تزریق نخواهد شد. با اینحال همانند اینترفرون بتا، این دارو نیز می تواند علایم شبیه آنفلوآنزا و افسردگی ایجاد نماید و نباید آن را در هنگام حاملگی مصرف نمود.
داروی آوونكس همانند دو دارویی كه از اینترفرون بتا ساخته می شوند (یعنی بتاسرون و بتافرون) باعث كا/هش شدت و تعداد حملات ام اس می شود و از تعداد پلاك های عصبی كم می نماید و به بیمار اجازه می دهد كه عملكرد فعلی جسمی و روحی خود را به مدت طولانی تری حفظ نماید.در سال ۲۰۰۲ میلادی، سازمان دارو و غذای آمریكا (FDA) نوع دیگری از اینترفرون بتا a-۱ را با نام ریبیف (Rebid) مورد تأیید قرار داد. داروی ریبیف شباهت زیادی به داروی آوونكس دارد و مزایای آن نیز شبیه آوونكس است اما در بعضی از بیماران بهتر كار می كند. با این حال همه بیماران قادر به تحمل داروی ریبیف نمی باشند زیرا دارای عوارض جانبی ای مثل بروز التهاب در محل تزریق، مشكلات كبدی و كاهش تعداد گلبولهای سفید می باشد.
گلاتامیر استات با نام تجارتی كوپاكسون (Copaxone) داروی دیگری است كه برای كند كردن پیشرفت بیماری ام اس در دسترس می باشد. این دارو با فریب سیستم ایمنی بدن باعث می شود كه جلوی انهدام میلین گرفته شود. از آنجایی كه داروی كوپاكسون خیلی جدید می باشد، پزشكان هنوز نمی دانند كه در طولانی مدت این دارو چگونه اثر می كند، اما تا حالا به نظر می رسد كه در افرادی كه دچار ام اس نوع عود كننده-فروكش كننده هستند باعث كاهش تعداد و شدت حملات حاد می شود. با اینحال، گرچه این دارو به آن اندازه كه اینترفرون بتا به بیماران كمك می كند، اثر ندارد و باید بطور روزانه هم تزریق شود، اما داروی كوپاكسون دارای عوارض جانبی كمتری می باشد و بنابراین برای بیمارانی كه نمی توانند اینترفرون بتا را تحمل نمایند، داروی مناسبی می باشد.
سایر داروهای كند كننده روند پیشرفت بیماری
به غیر از داروهایی كه بطور معمول برای كند كردن روند پیشرفت بیماری ام اس استفاده می شود، پزشكان امروزه می توانند از داروی میتوگزانترون با نام تجارتی نووانترون (Novantrone) نیز برای بیماران خود تجویز نمایند. این دارو كه در ابتدا برای درمان سرطان ساخته شده بود، اخیراً توسط سازمان دارو و غذای آمریكا (FDA) برای درمان ام اس هم تأیید شده است. آزمایشهای بالینی نشان داده است كه اگر این دارو هر سه ماه یك بار بصورت داخل وریدی تزریق شود باعث كند شدن روند پیشرفت بیماری ام اس در انواع عود كننده-فروكش/ كننده، پیشرونده-ثانویه و پیشرونده-عود كننده خواهد شد و از تعداد پلاكهای عصبی جدید نیز خواهد كاست. با اینحال این دارو دارای عوارض جانبی زیادی مثل تهوع و ریزش مو می باشد و می تواند به نارسایی قلبی و كبدی نیز منجر شود، بنابراین باید به مقدار كم مصرف شود و فقط برای بیمارانی كه به سایر درمانها پاسخ نمی گویند تجویز شود.
برای بیمارانی كه دارای بیماری خیلی شدیدی هستند و از سایر درمانهای ام اس استفاده نمی برند، تجویز داروهای سركوب كننده ایمنی مثل كلوسپورین كه معمولاً در بیماران پیوندی برای جلوگیری از رد عضو پیوند شده استفاده می شود، می تواند راه چاره مناسبی باشد، این داروها را فقط باید در موارد خاص و ناامید كننده ام اس مصرف نمود زیرا فقط گاهی اوقات كمك كننده هستند و گاهی اوقات نیز باعث بروز عوارض جانبی شددی می شوند كه باعث بیمارتر شدن فرد می گردند.
زمان استفاده از داروهای كند كننده روند بیماری
صرف نظر از اینكه برای یك بیمار مبتلا به ام اس از چه داروی كند كننده روند بیماری استفاده می شود، انجمن ام اس ایالات متحده آمریكا توصیه می كند كه این درمان باید هرچه سریعتر انجام شود و نباید به شدت یا میزان عود بیماری توجهی نمود. این انجمن در مورد این توصیه به تمام پزشكان آموزشهایی را ارائه داده است زیرا بسیاری از پزشكانی كه در مورد بیماری ام اس تخصص و آگاهی كافی ندارند از نیاز این بیماران به شروع درمان سریع خبر نداشته و در نتیجه منتظر می مانند تا علایم بیماری بدتر شده و سپس درمان را آغاز می كنند.
به غیر از سریعتر آغاز نمودن درمان برای كند كردن روند پیشرفت بیماری ام اس، متخصصین توصیه می كنند كه این درمان باید بطور نامحدودی ادامه یابد تا اینكه به روشنی مشخص گردد كه بیمار از این درمان بهره ای نمی برد و یا اینكه عوارض جانبی غیرقابل تحمل آنها ظاهر شود. انجمن ملی ام اس آمریكا چنین اظهار می دارد كه قطع كردن درمان ممكن است باعث از سرگیری دوباره فعالیت بیماری شود كه در طولانی مدت می تواند بسیار وخیم باشد. با اینحال حتی با این توصیه هم، بسیاری از بیماران بخاطر پیدا شدن اثرات نامطلوب، از مصرف این داروها خودداری می كنند. امتناع شركتهای بیمه از پرداخت هزینه این داروها به بیماران مبتلا به ام اس كه ماهانه هزاران دلار می باشد و یا این اعتقاد غلط كه تا عود حمله بعدی ام اس، هیچگونه آسیب عصبی رخ نخواهد داد، از علل عمده عدم استفاده بیماران از داروها در هنگام فروكش كردن بیماری می باشد. در تحقیاقتی كه با استفاده از عكسبرداری ام آر آی (MRI) انجام شده، نشان داده شده است كه حتی در بیمارانی كه به نظر می رسد كه در مرحله فروكش كردن بیماری هستند و هیچ مشكلی ندارند، از بین رفتن میلین اعصاب همچنان ادامه دارد. به همین دلیل متخصصین در تلاش هستند كه به بیماران و سایر پزشكانی كه اطلاع چندانی از این بیماری ندارند اهمیت ادامه استفاده از داروها را حتی در هنگام فروكش كردن بیماری، گوشزد نمایند.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران