توبوکولوزیس (سل)

توبركولوزیس (TB) كه به نام بیماری سل نیز معروف می باشد، یك عفونت باكتریایی با رشد آهسته می باشد كه معمولاً از ریه ها شروع شده اما می تواند به قسمتهای مختلفی از بدن گسترش یابد.
امروزه می توان بیماری سل را با استفاده از داروهای بسیار مؤثری كه كشف شده اند به خوبی درمان نمود، اما در صورتی كه این بیماری را بدون درمان بگذاریم، ممكن است باعث ناخوشی بیمار در طولانی مدت شده و حتی می تواند مرگبار باشد.
بیماری سل بیشتر از هر عفونت باكتریایی دیگری باعث مرگ در جهان می شود. در كشورهای عقب مانده جهان، این بیماری هنوز شایع می باشد. در كشورهای پیشرفته، تعداد موارد بیماری در طی قرن بیستم بطور قابل ملاحظه ای كاهش یافته است كه این امر به خاطر بهبود وضع سلامت افراد، رژیم غذایی و محل سكونت آنها می باشد. با اینحال از سال ۱۹۸۵ در جهان تعداد مبتلایان به سل شروع به افزایش نموده است. در اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، در هرسال حدود ۶۰۰۰ مورد بیماری در بریتانیا گزارش شده است. این افزایش بیماری سل تا حدودی با افزایش مسافرتهای افراد به نقاط مختلف جهان و گسترش انواع مقاوم به درمان آنتی بیوتیكی ارتباط دارد. عامل دیگر افزایش بیماری سل، بروز بیماری ایدز در جهان می باشد، كه اینگونه بیماران به علت اینكه سطح ایمنی بدنشان پایین آمده است مستعد ابتلا به بیماری سل نیز می باشند.
عامل اكثر موارد بیماری سل، مایكوباكتریوم توبركولوزیس (Mycobacterium Tuberculosis) می باشد كه معمولاً از طریق سرفه بیماران آلوده به سل در هوا منتشر شده و به سایر افراد انتقال می یابد. گرچه بسیاری از افراد در دوره ای از زندگی خود به این میكروب آلوده می شوند اما فقط درصد كمی از آنها، بیماری سل را بروز می دهند.
وقتی كه باكتری سل از طریق تنفس وارد ریه ها می شود، یك عفونت خفیف اولیه در ریه ها ایجاد می گردد. این عفونت اولیه بستگی به قدرت سیستم ایمنی هر فردی متفاوت می باشد. در بسیاری از افراد سالم، این عفونت پیشرفتی نمی كند. با اینحال، بعضی از باكتریهای سل در ریه ها بصورت نهفته باقی می مانند و این بیماری ممكن است چندین سال بعد، در
صورتیكه سطح ایمنی فرد پایین بیاید، دوباره فعال شود.
در بعضی موارد، باكتری ممكن است وارد جریان خون شده و از این طریق به سایر قسمتهای بدن گسترش یابد. به ندرت، این عفونت بجای اینكه از ریه ها شروع شود از قسمت دیگری از بدن آغاز می گردد. برای مثال، در افرادی كه از شیر غیر پاستوریزه ای كه از یك گاو مبتلا به ل گرفته شده است مصرف نمایند، ممكن است سل از دستگاه گوارش شروع گردد.
بیمارانی كه دچار كاهش سطح ایمنی هستند احتمال زیادی دارد كه به بیماری سل مبتلا شوند. این افراد شامل بیماران مبتلا به ایدز، كسانی كه دچار مرض قند (دیابت) هستند افرادی كه تحت شیمی درمانی قرار دارند، می باشد. معمولاً افراد سالخورده و كودكان به این بیماری حساس تر هستند. در حین مراحل اولیه عفونت به سل، بسیاری از افراد، هیچگونه علائمی ندارند. با اینحال بعضی از افراد ممكن است دارای سرفه بوده و احساس ناخوشی نمایند.
در صورت پیشرفت این بیماری، معمولاً بعد از ۲ تا ۶ هفته، علایم دیگری ظاهر می شود كه عبارتند از:
- سرفه پایدار كه ممكن است همراه با خلط سبز رنگ و یا زرد باشد و گاهی اوقات رگه هایی از خون در خلط وجود دارد.
- ایجاد درد قفسه سینه در هنگام تنفس عمیق
- تنگی نفس
- تب
- كاهش اشتها و كاهش وزن
- عرق ریزش شبانه
- احساس خستگی
برای درمان بیماری سل از تركیبی از چند دارو به مدت حداقل شش ماه استفاده می كنند و استفاده از چند دارو، به جلوگیری از مقاوم شدن باكتریها به آنتی بیوتیكها كمك می نماید.اكثر افراد با این روش درمانی، بطور كامل بهبود می یابند. در افرادی كه بیماری سل آنها از نوع مقاوم به دارو می باشد و یا اینكه سطح ایمنی آنها كاهش یافته است (مثل مبتلایان به ایدز) و یا دچار سل گسترده ای شده اند، این بیماری می تواند بسیار كشنده باشد.

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران