فایرفاکس ؛ نوک کوه یخ

روش توسعه نرم‌افزارهای بازمتن به گونه‌ای است كه پیشرفت آنها برای كاربران به اندازه نرم‌افزارهای اختصاصی(Proprietary) محسوس نیست. مگر اینكه با این مدل توسعه آشنا باشند یا در آن شركت كرده باشند. عموماً انتشار نسخه‌های جدید نرم‌افزارهای اختصاصی با تبلیغات گسترده شركت‌های توزیع‌كننده همراه است. كاربران از این طریق، هم از انتشار نسخه‌ای از نرم‌افزار اختصاصی مطلع می‌شوند و هم با امكانات جدید آن آشنا می‌گردند.
در مقابل یك نرم‌افزار بازمتن در جریانی می‌افتد كه از ارائه یك نسخه تا یافتن اشكالات و گزارش آن توسط كاربران و توسعه‌دهندگان شروع می‌شود و با ارائه نسخه رفع اشكال شده و/یا وصله مناسب، انتشار نسخه جدید با امكانات بیشتر، یافتن اشكلات نسخه جدید و گزارش آن توسط توسعه‌دهندگان و كاربران و... ادامه می‌یابد. این روش، مسیر پیوسته‌ای است كه لزوماً پیشرفت‌های عمده در آن یكباره بروز نمی‌كند یا اگر هم بروز كند چنان تبلیغ گسترده‌ای همراه ندارد كه توجه رسانه‌های عمومی و كمتر تخصصی را به خود بكشد.
اما در چند ماه گذشته یكی از انواع نرم‌افزارهای آزاد توجه زیادی به خود جلب كرده است. با آشكار شدن نقایص فراوان امنیتی مرورگر اختصاصی Internet Explorer و توصیه CERT به استفاده از مرورگری جایگزین IE برای تامین امنیت بیشتر سیستم‌ها، توجهی فراوان به مرورگری جلب شد كه حاصل تلاش توسعه‌دهنگان بنیاد موزیلا و حمایت كاربران آن بود. مرورگری با نام Firefox.
نسخه ۰.۱ مرورگر Firefox در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۲ با هدف در دسترس بودن رایگان محصول Netscape و همچنین آزاد ماندن كد منبع آن در قالب پروژه موزیلا منتشر شد. توسعه فایرفاكس در دو سال گذشته ادامه یافت و نسخه ۱.۰ در نهم نوامبر سال ۲۰۰۴ در اختیار عموم قرار گرفت. امكانات ویژه این مرورگر، به همراه برتری‌هایش در ویژگی‌های مشترك با سایر مرورگرها و حجم كم فایل نصاب آن كه برای سیستم‌عامل‌های ویندوز به ۵ مگابایت هم نمی‌رسد، بعلاوه این نكته كه برای پلاتفورم‌های مختلف ارائه می‌شود، باعث جلب نظر كاربران فراوانی در سرتاسر دنیا شد. همچنین پشتیبانی خوب از یونیكد در مسیر توسعه فایرفاكس، موجب شده تا كاربرانی با زبان‌های مختلف امكان استفاده از این مرورگر را داشته باشند. از زمان انتشار نسخه ۱.۰ در روز ۹ نوامبر (۱۹ آبان) تا لحظه‌ای كه این سطرها نوشته می‌شوند، فایرفاكس ۱۳ میلیون و ۷۸ هزار و ۴۸۱ بار از سایت اصلی دریافت شده است.
تمام ویژگی‌های اشاره شده تنها بخشی از عواملی را تشكیل می‌دهند كه باعث جلب نظر كاربران به این مرورگر شده است. Firefox مرورگری است كه عده‌ای از كاربران آن چند ماه پیش شروع به جمع كردن كمك‌های داوطلبانه برای چاپ آگهی دو صفحه‌ای تبلیغ آن در روزنامه نیویورك تایمز كردند. این آگهی هنوز منتشر نشده و سامان دهندگان آن در پی اعمال آخرین تغییرات هستند تا آگهی را در اوایل سال آینده میلادی (سال ۲۰۰۵) در روزنامه نیویورك تایمز منتشر كنند. همچنین عده‌ای از كاربران اروپایی این مرورگر محبوب در اقدامی مشابه آگهیی تمام صفحه‌ای در روزنامه Frankfurter Allgemeine Zeitung به چاپ رساندند.
فایرفاكس مرورگری است كه كاربرانش فقط به استفاده از آن فكر نمی‌كنند و تنها در پی امكانات خوب فنی نیستند. آنها برای تبلیغ فایرفاكس بنر و آیكون درست می‌كنند. برای كمك به بنیاد موزیلا و تبلیغ محصولات آن در رسانه‌های گروهی پول می‌دهند. از انتشار هر خبر خوبی درباره آن خوشحال می‌شوند. تازه با انتشار نسخه اصلی‌اش جشن هم می‌گیرند. امیدوارم فراموش نكرده باشید اینها همه برای یك مرورگر است. یك نرم‌افزار نه چندان پیچیده رایانه كه شاید مشابه‌های فراوانی داشته باشد.
اما چه چیز عامل این همه علاقه است؟ رایگان بودن این مرورگر؟ شاید؛ پس چرا عده زیادی از این كاربران به بنیاد موزیلا یا سایر موضوعات مرتبط با فایرفاكس كمك مالی می‌كنند؟ برتری‌های فنی؟ ممكن است؛ ولی مرورگرهای دیگری هم هستند كه امكانات بسیار خوبی دارند. حتی شاید در بعضی موارد بهتر از فایرفاكس. پس عامل اصلی چیست؟ چه عاملی ممكن است آنقدر شما را خوشحال كند كه تصمیم بگیرید مهمانی بدهید یا بروید؟ شاید نگاهی به یكی از مقالات پیش شماره این مجله تا حدودی روشنگر باشد.
برای كسانی كه از نرم‌افزار آزاد و بازمتن چیزی نمی‌دانند و اطلاعات آنان در این زمینه محدود به خبرها، گزارش‌ها و تبلیغاتی است كه در رسانه‌های عمومی منتشر می‌شود، فایرفاكس همچون یك نشانه است. نمادی از همه آنچه در دنیای بازمتن می‌گذرد. همچون كوهی از یخ كه فقط نوك آن از آب بیرون است و به چشم می‌آید. بد نیست بدانید كه درصد كاربران مرورگر مایكروسافت در طی سه ماه، از ۴ ژوئن تا ۲۹ اكتبر ۶۲/۲ درصد كاهش داشته در حالی كه در همین بازه زمانی كاربران مرورگرهای خانواده Netscape شامل نت‌اسكیپ، موزیلا و فایرفكس ۴۸/۲ درصد افزایش یافته‌اند و این روند همچنان ادامه دارد. منتظر باشید تا نشانه‌های دیگری از جهان‌گشایی نرم‌افزارهای آزاد و بازمتن را در بین كاربران عادی ببینید. برای نمونه لازم نیست چندان از بنیاد موزیلا دور شوید. Thunderbird شاید سورپرایز سال نوی بعد باشد.
راستی فراموش نكنید كه موزیلا یك بنیاد است. یك بنیاد غیرانتفاعی. موزیلا شركت یا هر چیز دیگری نیست.

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا