روزنامه الزمان چاپ لندن

سومین روزنامه فرامنطقه ای اعراب را باید «الزمان» چاپ لندن دانست. این روزنامه در سال ۱۹۹۷ از سوی «سعد البزاز» روزنامه نگار صاحب نام و ناراضی عراقی در انگلستان تاسیس شد و اكنون هشتمین سال عمر خود را سپری می كند. در مقایسه با الشرق الاوسط، روزنامه الزمان جوان ترین روزنامه فرامنطقه ای عرب است كه به جز لندن به صورت همزمان در بغداد، بصره و امارات متحده چاپ می شود و به نظر می رسد در فرانسه، الجزایر و بحرین نیز دفاتر انتشاراتی داشته باشد. شماره مسلسل این روزنامه عدد بالای دو هزار را نشان می دهد كه به نسبت سایر روزنامه های فرامنطقه ای قدمت و سابقه كمتری دارد. ناشر این روزنامه «موسسه جهانی الزمان» است و در سایت اینترنتی آن می توان نسخه ای انگلیسی از آن را مطالعه كرد كه شبیه الشرق الاوسط، تقریباً به معرفی خلاصه ای از مندرجات روزنامه می پردازد. موسسه یاد شده در كنار انتشار روزنامه به چاپ و نشر كتاب های سیاسی نیز مبادرت می ورزد. با این همه بر كلیشه بالای صفحه این روزنامه نوشته شده است: «عراقیه، عربیه، یومیه، دولیه، مستقله» این پنج كلمه در واقع پنج ویژگی مهم روزنامه الزمان یعنی: «عراقی، عربی، روزانه، بین المللی و مستقل بودن را نشان می دهد» كه در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
• هیكل عراق
در مورد شخصیت سعد البزاز روزنامه نگار عراقی و بنیانگذار الزمان اخبار و شایعات زیادی وجود دارد و همین مطالب از او شخصیتی جنجالی ساخته است. بعضی او را تا «حسنین هیكل عراق» بالا می برند و به عنوان یك دیپلمات و روزنامه نگار پیشرو و ملی می ستایند اما بعضی دیگر او را عامل سازمان های اطلاعاتی انگلستان، مزدور صدام و آمریكا معرفی می كنند. وی در دوره صدام حسین سردبیری روزنامه بعثی«الجمهوریه» را بر عهده داشت كه بعدها بر سر مسائل (سیاسی یا خانوادگی) با صدام در افتاد و در طول سال های حكومت بعث در تبعیدگاه خود یعنی لندن روزنامه جدیدی را منتشر ساخت. البزاز با وجودی كه یك ناراضی عراقی بود اما رابطه خود را با بعثی ها قطع نكرد و پس از سقوط صدام توانست با بعضی از آنها از جمله ناداشوكت همكاری مطبوعاتی خود را ادامه دهد. پس از سقوط صدام البزاز توانست روزنامه اش را در عراق مستقیماً چاپ كند و این پیروزی بزرگی برای او محسوب می شد. روزنامه الزمان در واقع نخستین روزنامه مستقلی بود كه پس از سقوط صدام در عراق چاپ و منتشر شد. البزاز علاوه بر توسعه فعالیت مطبوعاتی خود در عراق توانست نخستین شبكه تلویزیونی ماهواره ای با عنوان «الشرقیه» را تاسیس كند. كانال الشرقیه اولین كانال ماهواره ای عراق به زبان عربی است كه هم اكنون نیز فعالیت دارد و از عراقی دموكراتیك، لیبرال و سكولار دفاع می كند. پخش برنامه های این شبكه برای محافل مذهبی عراق به ویژه شیعیان و كردها مسئله ساز بوده و همواره مورد انتقاد قرار می گرفته است. تاكید بر عربیت عراق و به ویژه سكولاریسم از نكات برجسته ای بود كه واكنش كردها و شیعیان را در پی داشت. در حال حاضر روزنامه الزمان بیشترین دفاتر خود را در عراق دارد و به طور همزمان از دو چاپ (بغداد _ بصره) برخوردار است كه در بغداد با تیراژی بیش از هفتاد هزار نسخه و در بصره با تیراژی حدود ۲۰ هزار نسخه منتشر می شود. گفته می شود البزاز همچنان در لندن زندگی می كند و از آنجا روزنامه الزمان و كانال تلویزیونی الشرقیه را اداره می كند. روزنامه الزمان همان روزنامه ای بود كه پس از سقوط صدام، نسخه های آن توسط تانك های آمریكایی در شهرهای عراق توزیع می شد. رویكرد مثبت این روزنامه نسبت به جریان اشغال عرا ق [كه هرگز نامی از نیروهای اشغالگر نمی برد و از آنها به عنوان نیروهای ائتلاف بین المللی یاد می كند] موجب شده است تا بعضی عملكرد این روزنامه را در جهت اجرای سیاست های آمریكا در منطقه و عراق تحلیل كنند. با این وجود به تصدیق همه روزنامه الزمان یك روزنامه كاملاً حرفه ای است كه بیش از هر روزنامه دیگر عراقی اقدام به «تولید» خبر می كند. البزاز می گوید: «ما نخستین روزنامه آزاد و مستقلی هستیم كه در عراق توزیع می شود. عراق احتیاج به فضای نو و تازه ای دارد و ما می كوشیم تا این ارزش ها را ترویج كنیم.» در مقابل شایعات مبنی بر وابستگی البزاز و روزنامه اش به انگلیسی ها، هر دو تاكید دارند كه «انگلیسی ها در محتوای روزنامه هیچ دخالتی ندارند.»
• روزنامه ای شیك و مدرن
با وجود همه این حرف و حدیث ها باید اعتراف كرد كه روزنامه الزمان [برخلاف لوگوی آن كه فاقد هرگونه زیبایی است] روزنامه ای شیك، خبرساز و مدرن تلقی می شود. صفحه نخست این روزنامه شبیه روزنامه های الحیات و الشرق الاوسط ویترینی از مهمترین خبرهای روز است كه به صورت گزارش های دقیقی از طریق خبرنگاران روزنامه از مكان های مختلف چون بغداد، لندن، تهران، موصل، دمشق، قاهره و غیره ارسال شده اند. نكته جالب اینكه این اخبار به صورت كامل در صفحه اول چاپ می شوند و برخلاف روش الحیات و الشرق الاوسط خواننده نباید تتمه آنها را در صفحات دیگر بخواند. مهمترین منبع خبری الزمان پس از خبرنگارانش، آژانس های مشهور خبری جهان به ویژه فرانس پرس است. صفحات رنگی و عكس های هنری شفاف و استفاده مناسب از آنها موجب می شود تا هر صفحه روزنامه جلوه های بصری خوبی داشته باشد. در دو سمت لوگو به زبان عربی و انگلیسی روزنامه و نحوه انتشار آن معرفی می شود. مهمترین تبلیغ در این روزنامه، تبلیغات مربوط به كانال تلویزیونی الشرقیه است. به جز صفحات مربوط به اخبار، مقالات، اقتصاد، ورزش و غیره این روزنامه صفحه خاصی تحت عنوان «اكثریت خاموش» دارد كه در آن نقطه نظرات مردم عادی- به ویژه عراقی ها- منعكس می شوند و در نامه ها یا نوشته های كوتاه مشكلات روزمره آنان بازگو می شود. صفحه «الف یاء» صفحه مخصوص ادبیات و هنر است كه مهمترین اخبار هنری و ادبی جهان عرب را به اطلاع خوانندگان می رساند گرچه در گذشته می شد در صفحه مقالات این روزنامه نام نویسندگانی چون دكتر حسن حنفی و نصرحامد ابوزید را دید. اما امروزه بیشتر نویسندگان صفحه مقالات این روزنامه را نویسندگان نوپای عراقی تشكیل می دهند كه در آن مسائل سیاسی عراق را تجزیه و تحلیل می كنند. همین مسئله رویكرد جدید الزمان را نشان می دهد. به عبارتی دیگر روزنامه الزمان رفته رفته ویژگی بین المللی و فرامنطقه ای خود را از دست می دهد و به یك روزنامه عراقی صرف تبدیل می شود تا چند سال پیش الزمان یكی از خبرسازترین روزنامه های عربی بود كه در شبكه های مختلف خبری جهان می شد خبرهای تولیدی الزمان را دید یا شنید اما این ویژگی به دلیل رویكردهای جدید این روزنامه كم كم رنگ می بازد.


در كنار ویژگی های یاد شده باید به توجه خاص روزنامه الزمان به ادبیات و هنر نیز اشاره كرد. در گذشته تقریباً روزی نبود كه این روزنامه در كنار انتشار تازه ترین اخبار فرهنگی- هنری مصاحبه ای با یك شاعر یا نویسنده عرب از مراكش گرفته تا سوریه و لبنان نداشته باشد. اما این ویژگی بارز فرهنگی و ادبی نیز در الزمان رفته رفته كمرنگ تر شده است. همین ویژگی بود كه روزگاری الزمان را تریبون روشنفكران و هنرمندان آوانگارد عرب می ساخت. یكی دیگر از ویژگی های برجسته روزنامه الزمان ترجمه و چاپ مقالات روزنامه های اسرائیلی بود كه به اعتقاد صاحبان این روزنامه صرفاً به قصد اطلاع خوانندگان چاپ می شد. این اقدام واكنش های متفاوتی را در پی داشت و به رغم مخالفت های گسترده از نظر اطلاع رسانی روزنامه الزمان را در جایگاه بلندتری می نشاند. در پایان باید یادآور شد كه در تمام روزنامه های فرامنطقه ای عرب از جمله الزمان «تولید» بر «ترجمه» می چربد و همین مسئله آنان را از روزنامه های داخلی و محلی متمایز می سازد. این مسئله را اگر بخواهیم با روزنامه های منتشره در ایران مقایسه كنیم كه اكثر مطالبشان یا ترجمه است یا تلكس میزان كارایی و توانمندی روزنامه های فرامنطقه ای عرب را نشان می دهد. تاكید بر خبر و تهیه گزارش های تحلیلی خبری از ویژگی های بارز روزنامه های فرامنطقه ای اعراب است. روزنامه عرب زبان الزمان در اكثر كشورهای عرب و تعدادی از كشورهای اروپایی توزیع می شود و در آدرس «AZZAMAN.COM» می توان هر روزه آن را مطالعه كرد.


محمدعلی عسگری

منبع : روزنامه شرق