خلع سلاح مقاومت

حزب الله با ۱۴ كرسی در پارلمان و دو نماینده در كابینه از مهره های تعیین كننده این شطرنج است. كشمكش درباره خلع سلاح با آن كه با فشار آمریكا و اسرائیل شروع شده اولین چالش تعیین كننده این جنبش سیاسی نظامی است.اوائل سال جاری میلادی حسن نصر الله دبیركل حزب الله لبنان از مكالمه مهمی میان خود و رفیق حریری نخست وزیر پیشین و ترورشده این كشور در فوریه گذشته خبر داد. این مكالمه یك هفته پیش از ترور حریری در بیروت صورت گرفته است.
نصرالله می گوید: این مكالمه درباره حزب الله بوده و حریری گفته است: «من به این مقاومت ایمان دارم. به شما می گویم اگر بار دیگر نخست وزیر شوم بند مربوط به خلع سلاح در قطعنامه ۱۵۵۹ سازمان ملل را اجرا نخواهم كرد. قسم می خورم كه مقاومت و سلاح آن نه فقط تا عقب نشینی اسرائیل از مزارع شبعا كه تا روزی كه راه حل جامع منطقه ای به دست آید، حفظ شود.»به گفته نصرالله، رفیق حریری در این مكالمه ادامه داد: روزی كه آن توافقنامه جامع به دست آید من در كنار شما می نشینم و می گویم:« آقا! دیگر احتیاجی به مقاومت و سلاحش نیست؛ اگر در این باره توافقی به دست آوریم خلع سلاح صورت می گیرد اما اگر توافقی به دست نیامد به خداوند و به جان فرزندم حسام قسم می خورم كه با مقاومت (حزب الله) جنگی نخواهم داشت. استعفا می كنم و از این كشور می روم.»حریری جزئیات این مكالمه را به گور برد و اكنون نصرالله درباره آن صحبت می كند. معلوم نیست اگر حریری، یك ناسیونالیست عرب و از اعضای سابق جنبش ملی گرایان عرب اكنون زنده بود آیا با خلع سلاح حزب الله موافقت می كرد یا نه. او به حرف هایش پایبند بود و اگر وعده ای می داد حتماً به آن عمل می كرد.امروز اما لبنان بیش از هر زمان دیگری درباره خلع سلاح حزب الله و ورود آن بر نظام سیاسی لبنان دچار اختلاف نظر و تفرقه است.هیچ كس نمی خواهد حزب الله را به زور خلع سلاح كند چرا كه این كار تهاجم به جامعه شیعه به طور كلی محسوب می شود و جرقه یك جنگ داخلی دیگر در لبنان را خواهد زد. حتی آمریكایی ها هم به استفاده از زور به عنوان یكی از گزینه های مطرح در این رابطه، فكر نمی كنند چون می دانند هرگونه برخورد با این جنبش واكنش كل شیعیان را برمی انگیزد. چنین كاری شرایط بسیار پیچیده كنونی در عراق را پیچیده تر می كند و آمریكایی ها دریافته اند كه تنها راه خلع سلاح حزب الله حفظ این موضوع به عنوان مسئله ای داخلی درون لبنان است كه فقط با مذاكره رهبران سنی، شیعه و مسیحی این كشور قابل حل است. هرگونه مداخله بیش از حد آمریكا با واكنش خشونت آمیزی روبه رو می شود.حزب الله در حال حاضر در لبنان موقعیت خوبی دارد و در واشنگتن هم به نوبه خود سردرگمی هایی ایجاد كرده است. این جنبش حتی اكنون كه سوریه از لبنان عقب نشینی كرده همچنان سلاح هایش را حفظ كرده است و به جنگ با اسرائیل ادامه می دهد، یك عضو حزبی و یك هوادار حزبی در كابینه فواد السنیوری دارد و ۱۴ كرسی هم در پارلمان دارد.بسیاری به اشتباه این طور فكر می كردند كه وقتی ارتش سوریه لبنان را ترك كند، حزب الله تضعیف می شود و رفتهرفته نفوذ خود را در كشور لبنان از دست می دهد. این اتفاق نیافتاد و به نظر می رسد هیچ گاه هم روی نمی دهد. برخلاف آنچه در رسانه های غربی تصویر می شود، حزب الله حزبی است كه به طور كامل از سوریه در لبنان مستقل است. این حزب در سال ۱۹۹۲ در پارلمان چهار كرسی داشت و چهار كرسی هم در اختیار هم پیمانانش بود. در مجموع هشت كرسی پارلمان به این جنبش اختصاص داشت. اما اكنون كه سوریه از لبنان خارج شده حزب الله ۱۴ كرسی در پارلمان دارد. این نشان می دهد كه حتی بدون سوریه ای ها نصرالله از بقای جنبش خود اطمینان داشت. او و هیچ یك از اعضای دیگر حزب الله هیچ گاه برای بقای قدرت خود به سوریه وابسته نبودند.در اوائل دهه ۱۹۹۰ شاید حزب الله برای بقای خود در دوران بعد از جنگ داخلی به حمایت سوریه وابسته بود. در آن دوران همه گروه های مسلح از میان رفته بودند و حزب الله زیر چتر حمایتی سوریه به بقای خود ادامه داد؛ برای پوشش حمایتی و توصیه های ضروری به سوریه وابسته بود اما هیچ پول یا كمك نظامی یا سلاحی از این كشور دریافت نمی كرد. بعد از موفقیت این جنبش در بیرون راندن اسرائیلی ها از لبنان در ماه مه،۲۰۰۰ اعتبار آن در داخل لبنان به طور چشمگیری افزایش یافت و هرگونه حمایت سوریه دیگر غیرضروری شد.
انتخابات اخیر ایران هم تا حد زیادی شرایط حزب الله و موقعیت آن را تقویت كرد. اگر حتی این فرض را قبول كنیم كه خروج سوریه باعث تزلزل حزب الله می شود، حوادث بعدی این موقعیت را تثبیت كرده است.
سعد حریری پسر رفیق حریری كه اكنون بزرگترین فراكسیون در پارلمان را رهبری می كند چندی پیش در گفت وگویی با رسانه ها تأكید كرد كه لبنان مشكلات زیادی دارد و یك كشور متزلزل است، بررسی و بحث همه این مشكلات به طور یكجا و همزمان باعث بروز بی ثباتی می شود.او ساختن جامعه و یافتن قاتلان پدرش را از اولویت ها اعلام كرد و این دو موضوع را به خلع سلاح حزب الله ارجحیت داد. او گفت، هرگونه خلع سلاح حزب الله باید در چارچوب داخلی لبنان صورت گیرد و نه تحت فشارهای خارجی. ژاك شیراك رئیس جمهور فرانسه نیز چند روز پیش هنگام دیدار با آریل شارون نخست وزیر اسرائیل همین نظر را ابراز داشت. شارون به مقاومت فرانسه در برابر خلع سلاح حزب الله اعتراض داشت و شیراك در پاسخ گفت: این موضوعی داخلی و مربوط به خود لبنان است و هیچ كس به غیر از خود لبنانی ها نمی توانند آن را حل كنند.
بحث سلاح
در لبنان همه به نصرالله احترام می گذارند و نقش او را در آزادسازی جنوب این كشور در سال ۲۰۰۰ ارج می گذارند. لبنان اكنون به شدت درباره موضوع خلع سلاح دچار انشقاق است. مسیحیان و بعضی مسلمانان از خلع سلاح حزب الله حمایت می كنند. اما شیعیان حتی آنهایی كه عضو حزب الله نیستند هم به شدت با این اقدام مخالفند.
نصرالله در سالگرد آزادسازی جنوب لبنان در روستای بنت جبل در این باره گفت: «حرف هایی از خلع سلاح مقاومت در جریان است. هر گونه فكر خلع سلاح مقاومت دیوانگی محض است. ما نمی خواهیم به هیچ كس حمله كنیم. هرگز هم این كار را نكرده ایم. به هیچ كس هم اجازه نمی دهیم به لبنان حمله كند. اما اگر هر كسی حتی فكر خلع سلاح مقاومت را هم بكند با آن مبارزه می كنیم.»حزب الله نماد رهایی و قدرت شیعه در لبنان است و بسیاری از آن بیم دارند كه اگر این جنبش از میان برود شیعیان بار دیگر به طبقه فرودست جامعه لبنان تبدیل شوند، همانطور كه در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ اینطور بودند. همچنین برخی بیم آن دارند كه در صورت خلع سلاح حزب الله، منابع مالی خود را از دست بدهند. اكنون وجود حزب الله باعث تضمین ادامه كار چندین شبكه خیریه، مدرسه، مراكز آموزشی و بیمارستان وابسته به این گروه است. برخی از شیعیان لبنان برای ادامه زندگی شان به این سازمان های خیریه وابسته هستند.اكنون كه جهان درباره خلع سلاح حزب الله حرف می زند، یك پرسش باید مورد توجه قرار گیرد و آن اینكه، چرا مردم از حزب الله حمایت می كنند؟شاید اینطور به نظر برسد كه این حمایت انگیزه و دلیل مذهبی دارد. اما تحقیقی كه در سال ۱۹۹۶ توسط یك استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریكایی بیروت انجام شده نشان می دهد این مسئله تنها دلیل نیست. در تحقیق او با عنوان «اسلام و منابع دولتی و پیامدهای حمایت مردمی از حزب الله لبنان» كه در مجله «راه حل درگیری» در مارس سال ۱۹۹۶ به چاپ رسیده، معلوم شده است كه ۷۰ درصد از طرفداران حزب الله خود را مذهبی میانه رو می دانند و ۲۳ درصد هم فقط از روی وظیفه آداب مذهبی را به جا می آورند. عمل گرایی و ملی گرایی در كنار مذهب دو راز موفقیت و محبوبیت حزب الله است در كنار ایدئولوژی اسلامی. حزب الله از قدرت و اقتدار برخوردار است. شیعیان نسبت به آن وفادارند چون همواره یك حزب سیاسی مطمئن بوده كه در جنگ با اسرائیل خوب و با افتخار عمل كرده است. در كنار این جنبه ملی باید جنبه اجتماعی را هم به آن اضافه كرد. بسیاری از مردم جامعه شیعیان به ویژه طبقه عادی آن برای نظام رفاهی خود به حزب الله وابسته هستند.حزب الله توانسته است از طریق رسانه ها موقعیت خود را تحكیم كند و اعتماد، امنیت و آسایش خاطر میان ۱۰ میلیون بیننده تلویزیون المنار ایجاد نماید.
بسیاری از این بینندگان را شیعیان تشكیل می دهند. امپراطوری رسانه ای حزب الله را المنار، یك ایستگاه رادیویی، یك روزنامه و چندین سایت اینترنتی تشكیل می دهند كه یا رسماً به حزب الله منتسب هستند و یا از هواداران آن هستند. تصاویر سربازان كشته شده اسرائیلی، تصاویر واقعی از فعالیت حزب الله و برنامه هایی درباره سازمان های خیریه این جنبش از این رسانه ها پخش می شود. حزب الله از طریق مذهب و ملی گرایی میان هوادارانش انگیزه ایجاد می كند.
دقیقاً به همین دلیل مقابله با حزب الله برای هر كسی دشوار است. تنها راه خلع سلاح آن نشستن به انتظار عقب نشینی اسرائیل از مزارع شبعا و بعد تغییر شكل این جنبش از یك گروه نظامی به گروهی سیاسی است. شمار گروه های مسلحی كه بعد از به استقلال رسیدن كشورشان سلاح را بر زمین گذاشته اند زیاد است. یكی از درس های تاریخی در این مورد جنبش جوانان ملی در سوریه است كه وقتی فرانسوی ها در سال ۱۹۴۶ این كشور را ترك كردند رهبران آن از روی میل و داوطلبانه سلاح هایشان را زمین گذاشتند.
اخیراً گفته شد كه دو تن از مقامات آمریكایی با تراد حماده وزیر كار لبنان كه از سوی حزب الله برای این سمت نامزد شده بود، گفت وگوهایی داشته اند. محور این گفت وگوها تلاش برای متقاعد كردن آمریكا به تغییر موضع در مقابل جنبش مقاومت حزب الله لبنان و انجام مذاكره با آن به جای رویارویی بوده است. كاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریكا هنگام دیدار ماه گذشته خود از بیروت در پاسخ به این پرسش كه اگر حزب الله برنامه نظامی خود را كنار بگذارد آیا آمریكا در مقابل حزب الله تغییر روش می دهد یا نه، گفت: «ما درباره فرضیات و براساس آن حرف نمی زنیم.»دیدار اخیر رایس از بیروت نشان داد كه او از آریل شارون برای عقب نشینی از مزارع شبعا تضمین گرفته است. این طرح از حمایت آمریكا، فرانسه و آلمان برخوردار است. آنها تلاش می كنند با وعده كاهش فشار آمریكا بر تهران و دمشق، حمایت كشورهای منطقه را از این طرح جلب كنند.از نظر منطقی با آزادسازی مزارع شبعا دیگر حزب الله نیازی به حفظ سلاح ندارد و سیاستمداران لبنان، مقامات آمریكایی و اسرائیلی راحت تر می توانند برای خلع سلاح به حزب الله فشار آورند. اینطور كه فعلاً به نظر می رسد، بعید است حزب الله به این راحتی سلاحش را كنار بگذارد، چرا كه حتی بعد از آزادسازی مزارع شبعا هدف عالی تری دارد و سلاح آن دفاع و حفاظت از شیعیان لبنان است.حزب الله، حزب شیعیانی در لبنان است كه همواره در طول تاریخ مورد ستم واقع شده اند. در سال ۱۹۹۲ وقتی حزب الله می خواست وارد انتخابات پارلمانی شود، بسیاری از شیعیان چهره درهم كشیدند چون این نظام، نظامی سیاسی بود كه حزب الله آن را فاسد و فئودالی می خواند. نصرالله درآن زمان درپاسخ به این انتقادها گفت: به خاطر «ستم دیدگان» وارد این نظام سیاسی می شود. اكنون هم دقیقاً به همین دلیل سلاح حزب الله را به زمین نمی گذارد.
آسیا تایمز،
ترجمه: اردلان متین

منبع : روزنامه همشهری