پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

چگونه جایگاه تیم ها در رده بندی فیفا تعیین می شود؟


چگونه جایگاه تیم ها در رده بندی فیفا تعیین می شود؟
هم اكنون چندین سال از انتشار رده بندی فیفا می گذرد كه در این رده بندی تیم های بزرگسالان فوتبال جهان بر اساس نتایجی كه در دیدارهای رسمی كسب می كنند رتبه بندی می شوند. به هر حال در این مدت برداشت های مختلفی از رده بندی فیفا در فوتبال ایران صورت گرفته است. دقیقا به یاد داریم زمانی كه همایون شاهرخی هدایت تیم ملی را بر عهده داشت و این تیم در پی چند شكست در این رده بندی تنزل یافت، جامعه ورزشی كشور زبان به انتقاد گشودند كه در آن زمان مربی تیم ملی در دفاع از عملكرد خود به صراحت مدعی شد كه رده بندی فیفا كمترین ارزشی ندارد و كاملا سمبلیك می باشد. اما این روزها كه تیم ایران به رده پانزدهم فوتبال جهان صعود كرده، فدراسیون فوتبال و مربی تیم ملی و حتی همایون شاهرخی كه اتفاقا در تیم ملی فعلی سمت مدیریت فنی را عهده دار است جایگاه تیم ایران را در این رده بندی ملاك پیشرفت تیم ملی می دانند و به آن استناد می كنند. به هر حال همواره این سوال در ذهن طرفداران فوتبال مطرح است كه نحوه رتبه بندی تیم های فوتبال جهان در این رده بندی چگونه است و آیا موقعیت تیم ها در این جدول بیانگر قدرت واقعی تیم ها می باشد. برای روشن شدن افكار عمومی نسبت به كاركرد رده بندی فیفا در این مطلب به جزییات آن پرداخته شده كه با هم می خوانیم.
پیشینه رده بندی فیفا
در تابستان سال ۱۹۹۳ فیفا تصمیم گرفت كه تیم های بزرگسالان فوتبال جهان را رده بندی كند. این رده بندی، دوستداران به فوتبال را قادر می سازد كه عملكرد تیم های فعال در عرصه فوتبال جهان را در مقاطع زمانی مختلف ارزیابی و تحلیل كنند. در حال حاضر اینگونه به نظر می رسد كه رده بندی فیفا مرجع بسیار خوبی برای استناد به آن ،جهت پی بردن به قدرت تیم های فوتبال جهان و مقایسه آنها با یكدیگر می باشد. البته پس از اینكه رده بندی فیفا راه اندازی شد، نقص هایی در آن به نظر رسید كه سرانجام در سال ۱۹۹۹ اصلاحاتی درآن صورت گرفت. به هر حال درحال حاضر با درنظر گرفتن فاكتورهای ذیل جایگاه تیم های فوتبال جهان در رده بندی فیفا محاسبه می شود.
نگاه كلی
در این رده بندی تنها تیم های بزرگسالان فوتبال جهان كه عضو فیفا هستند لحاظ می شوند، البته به شرطی كه در رقابتهای فوتبال حضور فعال داشته باشند. در رده بندی فیفا عملكرد تیمها طی ۸ سال اخیر در تورنمنت هایی كه در پی می آید مورد محاسبه قرار گرفته است:
*مراحل پایانی رقابتهای جام جهانی
*مرحله راهیابی به رقابتهای جام جهانی
*بازیهای جام كنفدراسیونها
*مرحله پایانی رقابتهای درون قاره ای
*مرحله مقدماتی رقابتهای درون قاره ای
*بازیهای ملی دوستانه
این رده بندی توسط یك نرم افزار كامپیوتری صورت می گیرد كه اطلاعات كلیه دیدارهایی را كه در رقابتهای اشاره شده صورت می گیرد دریافت می كند و سپس این داده ها تجزیه و تحلیل می شود. برای محاسبه این رده بندی فاكتورهای ذیل لحاظ می شوند:
*برد، تساوی و باخت
*تعداد گل های ردوبدل شده
*میزبان و یا میهمان بودن تیمها
*اهمیت دیدار كه دارای ضریب می باشد
*قدرت محلی تیم ها كه این فاكتور نیز ضریب دارد
برای هرتیم در این رده بندی تنها ۷ نتیجه برجسته ای را كه در طول یكسال كسب كرده محاسبه می شود كه بتدریج اهمیت نتایج كسب شده در سالهای قبلی سال به سال كاهش می یابد و در نهایت نتایج تیم های ملی پس از ۸ سال به كلی حذف می شود. به همین دلیل نتایجی كه تیمها اخیرا كسب كرده اند از اهمیت بیشتری نسبت به نتایج قبلی برخوردار است.در پایان هر سال دو جایزه در اختیار تیم ها قرار می گیرد: جایزه برای بهترین تیم سال به تیمی اهدا می شود كه بهترین نتایج را در ۷ بازی برجسته خود در طول سال كسب كرده باشد. همچنین دیگر جایزه مربوط به تیمی است كه بیشترین جهش را در طول سال در رده بندی فیفا كسب كرده باشد.
چگونگی محاسبه و چند مثال
نحوه محاسبه جایگاه تیم ها در رده بندی فیفا دقیقا مانند محاسبه امتیازات یك تیم در یك تورنمنت دوره ای (لیگ) می باشد. در یك تورنمنت ورزشی به هر تیم با توجه به نتیجه ای كه در هر بازی كسب كرده امتیاز می دهند و در پایان آن مجموع امتیازات را محاسبه می كنند و هر تیمی كه بیشتر امتیاز را كسب كرده باشد به صدر جدول رده بندی صعود خواهد كرد. البته تنها تفاوت رده بندی فیفا با امتیازدهی در یك لیگ این است كه امتیازهای در نظرگرفته شده برای تیم های ملی كشورها تنها با در نظر گرفتن برد، باخت و تساوی آنان در یك بازی تعیین نمی شود بلكه عوامل دیگری همچون تعداد گلهای زده و خورده، محل برگزاری یك مسابقه و همچنین اهمیت یك بازی تعیین می گردد. علاوه بر این قدرت تیم رقیب نیز مد نظر قرار می گیرد به همین دلیل پیروزی در برابر یك تیم ضعیف به اندازه برد در برابر یك تیم قوی امتیاز ندارد. به هر حال محاسبه امتیاز تیم ها در رده بندی فیفا بسیار پیچیده تر از نحوه امتیازدهی در رقابتهای لیگ است. تا سال ۱۹۹۹ هر تیم در صورت برد در یك بازی بین ۱ تا ۳ امتیاز كسب می كرد اما از آن سال به بعد این امتیاز در عدد ۱۰ ضرب می شود به این ترتیب یك تیم پیروز می تواند بین ۱۰ تا ۳۰ امتیاز در یك بازی كسب نماید كه ضریب آن بستگی به نوع حریف دارد.با نگاه اجمالی به نمودار عملكرد تیم ایران در رده بندی فیفا از سال ۱۹۹۳ تاكنون مشخص است كه روند رو به رشد فوتبال ایران از سال ۱۹۹۸ یعنی پس از جام جهانی فرانسه آغاز شد كه این روند صعودی از اواخر سال ۲۰۰۳ شدت بیشتری به خود گرفت و امروز تیم ایران در مكان پانزدهم جهان قرار دارد. با توجه به فاكتورهایی كه فیفا برای رتبه بندی تیمها استفاده می كند دور از انصاف است كه پیشرفت تیم ملی را در دو سال اخیر انكار كرد و نادیده گرفت.
برد، باخت یا تساوی
در هر سیستمی امتیازات یك برد بیشتر از امتیازات باخت است اما نمی توان در رده بندی فیفا ۳ امتیاز برای برد، یك امتیاز برای تساوی و صفر امتیاز برای شكست در نظر گرفت. به همین دلیل امتیاز برد در برابر یك تیم قوی بسیار بیشتر از امتیاز پیروزی مقابل یك تیم ضعیف است. از سوی دیگر تیم های ضعیفی كه در برابر تیم های قوی نمایش خوبی داشته باشند حتی در صورت شكست هم امتیاز كسب خواهند كرد.البته اگر نتیجه یك بازی در ضربات پنالتی تعیین شود آنگاه تیم پیروز حداكثر امتیاز یك تیم برنده را دریافت خواهد كرد و تیم بازنده حداكثر امتیاز تیمی را كه نتیجه مساوی كسب كرده باشد بدست می آورد.
تعداد گل
عامل دیگری كه در رده بندی فیفا لحاظ می شود تعداد گلهای زده و خورده در هر بازی است. در این سیستم گلهای به ثمر رسیده توسط تیم های ضعیف در برابر تیم های قوی از امتیاز بیشتری برخوردار است و برای گلهای خورده نیز امتیاز منفی در نظر گرفته می شود. همچنین برای تشویق تیم ها برای انجام فوتبال تهاجمی امتیاز مثبت گلهای زده بیشتر از امتیاز منفی گلهای خورده است. البته در بازیهایی كه به ضربات پنالتی كشیده می شود تنها گلهایی كه در جریان بازی رد و بدل شده محاسبه می شود.علاوه بر این، امتیاز گل اولی كه تیم ها به ثمر می رسانند بیشتر از گلهای بعدی می باشد. با این حال باید مد نظر داشت كه مجموع امتیازات كسب شده توسط تیم ها از محل گلزنی هرگز بیشتر از مجموع امتیازاتی نخواهد شد كه یك تیم در صورت برد كسب می كند. به عبارتی دیگر پیروز شدن اهمیت بیشتری نسبت به تعداد گلهای به ثمر رسیده در یك مسابقه دارد.
بازیهای داخل و خارج خانه
تیمی كه در زمین حریف به میدان می رود ۳ امتیاز بیشتر نسبت به تیم میهمان كسب می كند. در رقابتهایی كه در یك زمین بیطرف برگزار می شود هیچ امتیازی به دو تیم تعلق نمی گیرد.
اهمیت مسابقه
اهمیت هر مسابقه با توجه به تورنمنتی كه در چارچوب آن برگزار می شود تعیین می شود. مثلا اهمیت دیدارهای جام جهانی بسیار بیشتر از بازیهای دوستانه است. در سیستم رده بندی فیفا، مجموع امتیازاتی كه تیم ها در یك مسابقه كسب می كنند در ضریب های مختلف ضرب می شود. ضریب های رقابتهای مختلف به این شرح است:
۱- بازیهای دوستانه (ضریب یك)
۲- بازیهای مقدماتی رقابتهای درون قاره ای ( ضریب ۵/۱)
۳- بازیهای مرحله مقدماتی جام جهانی (ضریب ۵/۱)
۴- بازیهای مرحله نهایی رقابتهای درون قاره ای (ضریب ۷۵/۱)
۵- بازیهای جام كنفدراسیونها (ضریب ۷۵/۱)
۶- بازیهای مرحله پایانی رقابتهای جام جهانی (ضریب ۲)
به عبارتی دیگر ارزش بازیهای مقدماتی جام جهانی ۵۰ درصد، مرحله پایانی رقابتهای درون قاره ای ۷۵ درصد و بازیهای مرحله نهایی جام جهانی دو برابر بیشتر از بازیهای دوستانه است.
فاكتورهای قدرت محلی
باید پذیرفت كه سطح فوتبال در مناطق مختلف جهان متفاوت است به همین دلیل در هر سال سطح فوتبال هر قاره با توجه به نتایجی كه تیم ها در رقابتهای بین قاره ای كسب می كنند تعیین می شود. البته در این محاسبه تنها نتایج مستقیمی كه تیم های برتر هر قاره در دیدارهای مستقیم با یكدیگر كسب كرده اند محاسبه می گردد.
در حال حاضر ضریب تیمهای قاره های مختلف جهان به این شرح است:
قاره اروپا (ضریب یك)
قاره آمریكای جنوبی (ضریب ۹۹/۰)
قاره آفریقا(ضریب ۹۶/۰)
منطقه آمریكای مركزی، شمالی و حوزه دریای كارائیب(۹۴/۰)
قاره آسیا (ضریب ۹۳/۰)
قاره اقیانوسیه (ضریب ۹۳/۰)
در حالیكه تیم ها از یك منطقه یكسان به مصاف یكدیگر بروند آنگاه امتیازات هر دو تیم در ضریب یكسان كه متعلق به همان قاره است ضرب می شود.
خلاصه
با در نظر گرفتن مواردی كه قبلا به آن اشاره شد می توان اینگونه نتیجه گیری كرد كه امتیازات تیمها با در نظر گرفتن این فاكتورها محاسبه می شود:
امتیازهای كسب شده برای برد، تساوی و شكست، بعلاوه امتیازهای كسب شده به دلیل تعداد گلهای زده، منهای امتیاز منفی بابت گلهای خورده، بعلاوه امتیاز كسب شده به دلیل بازی در زمین حریف، ضربدر ضریب اهمیت بازی، ضربدر ضریب قدرت محلی.
چندمثال
فرض می كنیم كه سه تیم با قدرتهای متفاوت در یك زمین بیطرف در یك تورنمنت سه جانبه شركت كرده اند. برای اینكه محاسبه ساده بشود امتیاز اضافی بابت بازی در زمین حریف و یا ضریب قدرت محلی لحاظ نخواهد شد. پیش از آغاز این تورنمنت تیمهای شركت كننده در رده بندی فیفا دارای این امتیازات بودند:
تیم الف: ۶۳۰ امتیاز
تیم ب: ۵۰۰ امتیاز
تیم ج: ۴۸۰ امتیاز
با توجه به این امتیازات كاملا مشخص است كه تیم الف بسیار قوی تر از دو تیم دیگر می باشد.فرض می كنیم كه دو تیم الف و ب باهم مسابقه بدهند. در صورتی كه تیم الف با نتیجه ۳ بر یك به پیروزی برسد آنگاه تیم الف ۴/۱۷ امتیاز بابت پیروزی۴،/۵ امتیاز بابت گل زده و ۸/۱ امتیاز منفی بابت گلهای خورده كسب خواهد كرد كه در مجموع ۲۱ امتیاز خواهد شد.در این میان سهم تیم ب از این بازی ۶/۲ امتیاز بابت شكست۶،/۳ امتیاز منفی بابت گل خورده، ۷/۲ امتیاز بابت گل زده و در مجموع ۷/۱ امتیاز خواهد بود.اگر تیم ب با نتیجه ۳ بر یك پیروز شود آنگاه سهم تیم الف از این نتیجه ۶/۲ امتیاز منفی بابت شكست، ۳/۲ امتیاز بابت گل زده، ۱/۴ امتیاز منفی بابت گل خورده و در مجموع صفر امتیاز خواهد بود. در اینجا باید توجه شود كه اگر مجموع امتیازات یك تیم، منفی بشود آنگاه صفر امتیاز لحاظ خواهد شد. اما سهم تیم ب از این دیدار ۶/۲۲ امتیاز بابت برد، ۶/۱ امتیاز منفی بابت گل خورده، ۲/۶ امتیاز بابت گلهای زده و در مجموع ۲/۲۷ امتیاز خواهد بود.اما اگر هر دو تیم با نتیجه ۲ بر ۲ مساوی كنند آنگاه تیم الف ۴/۷ امتیاز بابت برد، ۱/۴ امتیاز بابت گل زده، ۱/۳ امتیاز منفی بابت گل خورده و در مجموع ۴/۸ امتیاز كسب خواهد كرد. از این بازی سهم تیم ب ۶/۱۲ امتیاز بابت تساوی، ۷/۲ امتیاز منفی بابت گلهای خورده، ۷/۴ امتیاز بابت گلهای زده و در مجموع ۶/۱۴ امتیاز خواهد بود. در صورتی كه اختلاف سطح میان دو تیم كمتر باشد آنگاه اختلاف میان امتیازات نهایی كمتر خواهد بود. همچنین اگر این بازی در یكی از زمین تیم ها برگزار می شد آنگاه تیم میهمان ۳ امتیاز بیشتر دریافت می كرد.همچنین در صورت رسمی بودن این دیدارها مجموع امتیازات در ضریب اهمیت بازی و قدرت محلی ضرب می گردید.
فاكتورهای موثر دیگر
برای اینكه جدول رده بندی فیفا دقیق تر بشود دو فاكتور دیگر نیز در محاسبه لحاظ می گردد:
-تعداد مسابقاتی كه یك تیم در یك مقطع زمانی مشخص انجام می دهد
-اهمیت نتایج كسب شده در دیدارهای سالهای قبل
تعداد بازیهای انجام شده
در طول هر سال تنها تعداد مشخصی از بازیهای تیم ها در محاسبه تیم ها لحاظ می شود، به همین دلیل تیم هایی كه بازیهای بیشتری انجام می دهند نسبت به تیم هایی كه كمتر بازی می كنند ارجحیت ندارند. به عبارتی دیگر تنها ۷ نتیجه برتر هر تیم در هر سال محاسبه می گردد و متوسط نتایج كسب شده در سایر بازیهای تیم ها (از بازی هفتم به بعد) محاسبه خواهد شد.
نتایج قبلی
با آنكه رده بندی فیفا نشان دهنده شرایط یك تیم فوتبال در ۱۲ ماه اخیر می باشد اما در این رده بندی تا حدودی به نتایج گذشته نیز توجه می شود. البته با سپری شدن هر سال نتایج كسب شده در آن سال از اهمیت كمتری برخوردار می شود و پس از ۸ سال نتایج از رده بندی به كلی حذف می گردد.
منبع : روزنامه همشهری


همچنین مشاهده کنید