ارتکاب سرقت در مبتلایان به اختلالات روانی

انسان موجودی اجتماعی است و سازگاری اجتماعی برای داشتن عملكرد متناسب و سالم ضروری بوده و از ملاكهای مهم بهداشت روانی محسوب می شود در هر اجتماعی از بایدها و نبایدها به صورت مقررات موازین و معبارهای ارزشی و بویژه قوانین، برای برقراری نظم اجتماعی وجود دارد و رفتار سازگارانه مستلزم هماهنگی با این معیارهاست. اصولا مراجع قانونگذاری در هر اجتماع مجموعه ای از رفتارهایی را كه افراد ملزم به انجام آن یا اجتناب از آن هستند، به صورت قوانین مشخص می نمایند. همچنین در قالب قوانین كیفری ضمانت اجرایی و التزام افراد به تبعیت از قانون پیش بینی شده است، به طوری كه تبعیت نكردن افراد از قوانین جرم محسوب می شود. در قوانین كیفری، جرم چنین تعریف شده است: «هر فعل یا ترك فعلی كه در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود» (ماده دوم قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۰،). سرقت (دزدی) ازجمله رفتارهایی است كه فعل مجرمانه محسوب می شود و اقدام به چنین رفتاری مستوجب كیفر خواهد بود. جرم سرقت از رایج ترین جرایم ارتكابی بوسیله مجرمان است، به طوری كه، طبق آمارها موجودی زندانیان كل كشور ۱۸ درصد مجرمان كل كشور به جرم سرقت و ربودن مال غیر زندانی شده اند. (دفتر خدمات ماشینی سازمان زندانهای جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۰) حال با این مقدمه این سؤال اساسی مطرح می شود كه، در بین مبتلایان به اختلالات روانی كه بهداشت روانی آنان مختل می گردد ابتلا به كدامیك ازاختلالات با ارتكاب به رفتارهای ناسازگارانه سرقت رابطه دارد؟
در بین اختلالات روانی مختلف سه تابلوی بالینی شامل: اختلال وابستگی به مواد مخدر، اختلال شخصیت ضد اجتماعی۱ و اختلال جنون دزدی۲، با ارتكاب به سرقت رابطه دارند، رفتار ناسازگارانه سرقت به طور رایج در بین مبتلایان به این سه اختلال دیده می شود.
اختلال وابستگی به مواد مخدر و جرم سرقت
اختلال مواد، یكی از اختلالات روانی است كه، شامل چهار دسته عمده: سوء مصرف مواد، وابستگی به مواد، ترك مواد و مسمومیت به مواد است.
اختلال وابستگی به مواد، تابلوی بالینی است كه، برای افراد معتاد به كار برده می شود، كه دارای الگویی ناسازگارانه از مصرف مواداند كه به طور قابل توجهی عملكردهای شخص را تخریب می كند. نشانه های اصلی اختلال وابستگی به مواد شامل: ایجاد تحمل۳ نیاز به ماده بیشتر برای رسیدن به حالت خوشایند حاصل از مصرف مواد در مصارف بعدی. ظهور علایم ترك - علایم جسمی مثل درد، تهوع، سرگیجه و … و علایم روانی مثل گیجی، بیقراری، افسردگی … در صورت مصرف نكردن ماده. و موفق نشدن در كناره گیری از ماده و كوشش های ناموفق برای ترك و تخریب جدی عملكرد های شغلی، اجتماعی و فردی است. نتایج بررسی علی اصغر قربان حسینی در پژوهشی در این زمینه نشان می دهد كه، بین اعتیاد یا وابستگی به مواد مخدر و جرایم، ارتباط بسیار بالایی وجود دارد. سرقت نخستین جرم معتادان است، به طوری كه ۸۱ درصد جرایم معتادان و جرایم مالی است و ۶۰ درصد سارقان معتاد هستند.
گزارش گروه پزشكی دانشگاه جان هاپكینز ایالات متحده آمریكا، در سال ۱۹۷۱ نشان داد كه، از دوازده هزار معتاد شهر بالتیمور سالانه چندین میلیون دلار اجناس مختلف را از مغازه دزدیده اند و پس از فروش آنها به ثلث قیمت، صرف استعمال مواد مخدر كرده اند. (به نقل از محمدی فرود، ۱۳۸۱)
البته نوع ماده ای كه یك فرد بدان وابستگی دارد، در نوع جرم ارتكابی مؤثر است، به طوری كه، افراد معتاد به تریاك و مشتقات آن از قبیل هروئین و مرفین بیشتر مرتكب جرایمی مثل سرقت، كلاهبرداری، خیانت در امانت، قاچاق و در زنان خودفروشی می شوند.
در حالی كه افرادی كه حشیش مصرف می كنند در صورت افراط در مصرف، حالت تهاجم و پرخاشگری بروز نموده و منجر به ضرب و جرح و قتل می شوند یا ماده كوكائین، حالت هیجان به وجود می آورد و جرایم جنسی و منافی عفت، از اصلی ترین جرایم مرتبط با این ماده است. (محمدی فرود، ۱۳۷۹)
اختلال شخصیت ضد اجتماعی و جرم سرقت
اختلال شخصیت ضد اجتماعی یكی از انواع اختلالات شخصیت است كه مشخصه اصلی مبتلایان به آن، داشتن الگوی نافذ بی اعتنایی و تجاوز به حقوق دیگران است كه، ازسن ۱۵ سالگی شروع شده و دوام پیدا می كند. فریبكاری، تكانشی بودن در رفتار، پرخاشگری، نبود احساس مسئولیت، فقدان احساس گناه و پشیمانی و بی توجهی به ایمنی خود و دیگران، ازجمله رفتارهای رایج این بیماران است.
افراد مبتلا به این اختلال اغلب فاقد احساس های معمولی اند و افرادی بی رحم، بدبین و آزارنده و بی ملاحظه نسبت به حقوق و احساس های دیگران هستند. دروغگویی، فرار از مدرسه و منزل، دزدی، نزاع، مصرف مواد مخدر، بی مبالاتی جنسی، بیرحمی نسبت به دیگران و بدرفتاری نسبت به همسر و فرزند، ازاتفاقات متداول در زندگی مبتلایان به این اختلال است. مبتلایان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، در واقع؛ بیشترین درگیری را با انواع جرایم دارند و در بین زندانیان سابقه دار بیشترین افراد را به خود اختصاص می دهند. همانطوری كه اشاره شد ارتكاب سرقت به عنوان یكی از جرایم رایج در بین این افراد است.
جنون دزدی
جنون دزدی یكی از انواع اختلالات مواظبت تكانه است. این اختلال به طور خاص با عمل سرقت دزدی، رابطه دارد. خصوصیت اساسی جنون دزدی، ناتوانی مكرر شخص برای مقاومت در برابر تكانه دزدیدن اشیایی است كه، برای مصرف شخصی، یا ارزش مادی مورد نیاز نیست به طوری كه مبتلایان به دزدی معمولا توانایی خرید آنچه را كه دزدیده اند دارند و دزدی آنان معمولا بدون طرح ریزی قبلی و مشاركت دیگری رخ می دهد. مبتلایان معمولا احساس تنش فرآیندی بلافاصله قبل از ارتكاب دزدی و احساس لذت و رضایت و رهایی هنگام ارتكاب دزدی دارند. طبق گزارش كاپلان و سادوك جنون دزدی ظاهرا اختلالی نادر است و در حدود ۵ درصد از افرادی هستند كه به جرم سرقت از فروشگاهها دستگیر می شوند احتمالا این اختلال در بین زنان و سارقان از فروشگاه ها شایعتر است. (پورافكاری، ۱۳۶۸)
منابع:
۱. دفتر خدمات ماشینی سازمان زندان های جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۰)، آمار موجودی زندانیان كل كشور
۲. كاپلان، هارولد، سادوك، بنیامین، (۱۹۸۸)، خلاصه روانپزشكی، ترجمه نصرت الله پورافكاری (۱۳۶۸) انتشارات ذوقی تبریزی.
۳. محمدی فرود، حمید (۱۳۷۹) روان شناسی جنایی، جزوه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
۴. محمدی فرود، حمید (۱۳۸۱) اعتیاد، سبب شناسی و درمان. جزوه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
پی نوشت ها:
۱- Anti Social Personality Disorder
۲- Kleptomania
۳- Tolerance

حمید محمدی فرود

منبع : بنياد انديشه اسلامي