جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

اختلالات توجه ( بیش فعالی )


اختلالات توجه یا disorder deficit attention كه آن را به طور مخفف با ADD می شناسند یكی از مشكلات رفتاری كودكان است كه متأسفانه در سال های اخیر بر تعداد آن به طور چشم گیری افزوده شده است .
اساس تشخیص اختلال توجه ( ADD ) وجود مجموعه ای از رفتارها است كه با بی توجهی ، حواس پرتی و پرحركتی خود را نشان می دهد . شدت این رفتارها در كودكان مبتلا به حدی است كه توانایی آن ها را در كاركرد اجتماعی و تحصیلی به مخاطره می اندازد . بی قراری و ناآرامی ( پرحركتی ) شایع است و برای تشخیص این سندرم ضروری نیست . ناتوانی یادگیری هم معمولا با این اختلال همراه است . برخی از این كودكان ممكن است رفتار پرخاشگرانه یا تعارض جویانه هم نشان دهند .
ADD معمولا برای معلمان آشكارا است . این بی توجهی ، به صورت عدم اتمام كار پس از شروع آن، نفهیمدن دستورات، و ارتكاب اشتباهات كه علتشان بیش تر بی توجهی است تا عدم درك موضوع ارائه شده، متجلی می شود. این كودكان معمولاً بدون تفكر عمل می كنند و به سرعت از فعالیتی به فعالیت دیگر روی می آورند و غالباً رفتار درست را درزمان نادرست نشان می دهند. مثلاً دركلاس بدون داشتن پاسخ درست با صدای بلند پاسخ می دهند. آن ها بیش تر اوقات با همسالان خود دچار مشكل می شوند.حواس پرتی به صورت واكنش به محرك های بینایی یا صوتی محیطی كه دیگران می توانند آن را نادیده بگیرند تظاهر می كند.
هرچند پرتحركی قابل توجه ترین علامت ADD است ولی همیشه دیده نمی شود. اغلب كودكان دچار ADD همراه با پرحركتی كه به نام ADHD نامیده می شوند. پاهایشان را تكان می دهند بدنشان را می جنبانند، به طور مرتب با انگشتانشان ضرب می گیرند یا صداهای عجیب درمی آورند. درموارد آشكارتر، كودك ممكن است به طور تقریبی درحركت دائمی باشد و به سرعت، اغلب بدون توجه به ایمنی خود یا سایرین درپیرامون اتاق در رفت و آمد باشد.
پسرها چهار برابر بیش تر از دخترها به اختلال توجه همراه با پرتحركی مبتلا می شوند و دختران به طور معمول ADD بدون پرحركتی مراجعه می كنند. افزایش سن ممكن است باعث بهبود علایم كودك دچار ADD شود.
علل اصلی بیش فعالی ناشناخته است. اما عوامل مؤثری كه درارتباط با این امر پیش نهاد شده اند عبارت اند از: حساسیت های غذایی، نگرش والدین، استعمال سیگاردردوران بارداری و عوامل وارثتی.
هنوز روشی به عنوان بهترین روش برای تشخیص بیش فعالی تعیین نشده است.
علاوه برعلایم ذكر شده در بالا( جنب وجوش بیش ازحدودوره های كوتاه مدت تمركز فكری) تشنگی، اضطراب،پرخاشگری، كم خوری وكم خوابی را نیز می توان دراین بچه ها مشاهده كرد.
درمان بیماران مبتلا به ADHD:
ازنظر علمی پزشكی، درمان اولیه ی بیماران ADHD درمان دارویی است. هم چنین به علت ناتوانی های یاد گیری، مداخله ی آموزشی هم برای این بچه ها لازم است و به منظور جلوگیری از تداوم كلیشه سازی های نامطلوب لازم است الگوی خانوادگی هم ارزیابی شود. به طوركلی، تركیبی از دارودرمانی، درمان با رژیم غذایی ورفتار درمانی دراغلب اوقات مورد استفاده قرار می گیرد. جالب این است كه بعضی از داروهای تجویزی، خود تحریك كننده هستند.
داروهایی كه بیش تر در این كودكان مورد استفاده قرارمی گیرد عبارت اند از: متیل فنیدات(M ethyl Phenidate) با نام تجاری ریتالین (Ritalin) ودكسترو آمفتامین(Dextro amphetamine) با نام تجاری دكسدرین(Dexedrine) و پمولین(Pemolin) با نام سایلرت(Cylert)و باید این داروها با روش رفتاردرمانی توأم شوند تا نتیجه ی مطلوب تر حاصل شود. این داروها باید زیرنظر روان پزشك تجویز شوند.
آثار جانبی عمده ی این داروها عبارت اند از:اختلال خواب و اشتها، افزایش تعداد نبض، فشارخون، تحریك پذیری درپی قطع دارو، تمركز توجه افراطی، تیك های حركتی و … ممكن است در اثر این داروها تشدید شوند. تخمین زده می شود كه ۲۰ درصد موارد بیش فعالی در واقع ناشی از حساسیت های غذایی باشند مشاهده شده است كه حذف موارد افزودنی از رژیم غذایی دركاهش علایم بیش فعالی در خیلی از كودكان بسیار كارساز بوده است.
رژیم غذایی فین گلد كه توسط دكتربن فین گلد ( B en Feingold) درسال ۱۹۷۵درسانفرانسیسكو ارائه شد پایه و اساس بعضی از الگوهای درمان با رژیم غذایی را دراین خصوص تشكیل می دهد. این الگو شامل پرهیز از غذاها و نوشابه هایی است كه دارای ماده ای به نام سالیسلات Sali cylates هستند.این ماده درتركیب آسپرین نیز موجود است.
غذاهای مفید
كنجد، تخم كدو تنبل وتخم آفتاب گردان
این مواد منابه خوب اسیدهای چرب امگا ۶ هستند. ثابت شده است كه بیش فعالی با افزایش مصرف اسیدهای چرب ضروری بهبود می یابد. میزان این اسیدها دربدن بسیاری از كودكان بیش فعال كافی نیست. چربی های ضروری برای انتقال طبیعی پیام های عصبی درطول رشته های عصبی لازم است و برای حفظ و تقویت حافظه ی شخص نیز ضروری است. ماهی تن، قزل آلا،آزاد،ساردین و ماهی كولی ونیز تخم كتان همگی تأمین كننده ی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. این ماده (اسیدهای چرب امگا ۳) نیز برای عمل كرد رشته های عصبی ضروری است. این مواد غذایی باید برای حفظ اعمال طبیعی اعصاب براساس برنامه ای منظم مصرف شود.
مصرف دو وعده ماهی در هفته برای كودكان توصیه می شود. فرآوردهای غلات كه با صبحانه مصرف می شود، نان جو، كیك، برنج وسیب زمینی ازدسته غذاهای نشاسته ای هستند كه اثرات سوئی نداشته و می توانند مصرف شوند.
غذاهایی كه باید از خوردن آن ها اجتناب كرد
هرگونه تغییر در رژیم غذایی كودك نباید بدون راهنمایی و مشورت پزشك و متخصصان تغذیه انجام گیرد. حذف غذاهای مهم در رژیم غذایی منجر به حذف مواد مغذی ضروری می شود.
قند و مواد غذایی حاوی قند مانند بیسكویت، كیك،شیرینی،شكلات ونوشابه های شیرین موجب افزایش سریع قند خون می شوند. این فرایند می تواند منجر به بروز بیش فعالی دربعضی از كودكان شود.
بادام، سیب،زردآلو،كشمش،هلو، آلو،آلوبخارا،پرتقال،توت، گوجه فرنگی و خیار حاوی سالیسیلات طبیعی هستند كه ماده ای شبیه به آسپرین می باشد و لازم است از رژیم غذایی كودكان بیش فعال تا حدممكن كاسته و گاهی اوقات حذف شود( این ماده به ویژه دربادام، سیب و زردآلو زیاد است).
تارترازین(T arteazine): رنگ غذایی نارنجی رنگی است كه به صورت رنگ غذایی افزودنی مصرف می شود.تارترازین ممكن است دربیش فعالی مؤثرباشد. تارترازین بیش از همه درموارد زیر وجود دارد:غذاهای آماده ی بسته بندی شده آدامس، شكلات،افشره ی لیمو، سسی های آماده برای غذاهای دریایی، سس ها و افزودنی هایی كه بیش ترجهت تزیین روی دسرها مصرف می شود.
میوه ها كنسروشده، كنسرو نخود فرنگی، بادام ساییده شده، نوشیدنی های كربنات دار و كیك هایی كه به صورت بسته بندی شده به فروش می رسد حاوی تارترازین است.
اسید بنزوئیك: نیز ماده ای افزودنی است كه ممكن است درایجاد بیش فعالی مؤثرباشد.از این ماده به منظور محافظت و سالم نگه داشتن مواد غذایی آماده استفاده می شود و در بسیاری از غذاهای آماده مانند مرباها، سس ها، دسرها، شربت های طعم دهنده ی غذا، پوره ی میوه ها، آب میوه ها وماهی های كنسروی خوابانده شده در سركه و نمك و ترشی ها یافت می شود.
نوشابه های گازدار: حاوی مقادیر زیادی فسفر هستند كه این ماده قادر است تعادل مقدار كلیسم و فسفر را در بدن به هم زده ومنجر به بیش فعالی شود.
قهوه،چای، كولا و سایر نوشیدنی های حاوی كوفئین ممكن است علایم بیماری را تشدید كنند.
نكته: مصرف تركیبات روغن ماهی در هنگام غروب درشرایط بالینی مورد آزمایش قرارگرفته و دیده شده است كه اثر مفیدی درخصوص كاهش علایم بیش فعالی دركودكان دارد و دركودكانی كه به علت بیش فعالی درحركات خود مهارت و ظرافت ندارند، به كاهش این علایم كمك كرده است.

دكتر نگار بهروز
منبع : بنياد انديشه اسلامي


همچنین مشاهده کنید