کلاویه های سحرآمیز

یادداشت زیر به بهانه اجرای رسیتال پیانو در تالار «آیزاك اشترن» مجموعه «كارینگی هال» توسط پیانیست شهیر لهستانی در فصل گذشته است كه توجه بسیاری از منتقدین و متخصصان را برانگیخت و مجدداً موجب تثبیت جایگاه این پیانیست در اذهان شد.
«كریستین زیمرمن» (Krystian Zimerman) در خانواده ای با پس زمینه بسیار غنی در موسیقی، پا به عرصه وجود گذاشته است. خانواده ای كه همه اعضای آن موسیقیدان بوده اند و از خانه شان، هر روزه، آثار متنوعی از ادبیات موسیقی كلاسیك شنیده می شده است. چنین فضایی بی تردید موجب می شده كه وی همواره با اجرای زنده و بی واسطه موسیقی در ارتباط باشد و مستحكم ترین پشتوانه را برای حرفه اش در آینده، پی ریزی كند.
«زیمرمن» نخستین مراحل آموزشی و فراگیری موسیقی را تحت نظارت پدر طی كرد و پس از اندك زمانی در سن هفت سالگی به مكتب «آندرژه یاسینسكی» استاد ارشد یكی از برجسته ترین آكادمی های موسیقی در لهستان، وارد شد و چهارده سال بعد از آن كنسرواتور فارغ التحصیل شد. زیمرمن علی رغم اینكه هیچ گونه تمایلی به شركت در مسابقات نوازندگی نداشت اما او نیز می بایست راه ترقی خود در حرفه كنسرت - پیانیستی را اجباراً از طریق كسب موفقیت در فستیوال های موسیقی معتبر به دست می آورد. در حقیقت این مرسوم ترین شیوه در ترقی یك نوازنده حرفه ای است. او در چنین مسابقه مطرح كه به آثار آهنگسازان روس و لهستانی اختصاص داشت به موفقیت رسید و نیز به عنوان متخصص اجرای آثار بتهوون و پروكوفیف در چند فستیوال شناخته شد. این روند در نهایت بدانجا منتهی شد كه در سال ،۱۹۷۵ زیمرمن مفتخر به دریافت جایزه نخست فستیوال شوپن در ورشو (Chopin International Piano Competition) گشت و این امر بی شك سكوی پرتاب وی به سوی تسخیر تالارهای كنسرت در سراسر جهان بوده است.
هم اكنون در آستانه بیست و هفتمین سال فعالیت كریستین زیمرمن همچنان شنوندگان دائمی كنسرت های او، اجراهایش را دنبال می كنند و چهره های بعضی از ایشان كاملاً شناخته شده است، خواه كنسرت او در اروپا، آمریكا یا شرق آسیا باشد. زیمرمن در طی دوازده فصل كاری اخیر تصمیم غیرمعمولی را اتخاذ كرده است و آن اینكه در هر تور، پیانو اختصاصی خود را نیز به همراهش به شهر موردنظر می برد و تنها با ساز خود در كنسرتها می نوازد و این مسأله تدارك دهندگان اجراهایش را با كمی دردسر و تشریفات مواجه كرده است. البته او شخصاً چنین روشی جهت تسهیل امر حمل و نقل این ساز سنگین و دست و پاگیر ابداع كرده كه اتفاقاً مورد استفاده چندی از همكاران وی شده است و بدین ترتیب تیم حمل و نقل، با سهولت بیشتری، پیانو را در طی تور كنسرت به مكانهای گاهاً دور منتقل می كنند. البته اصرار وی به نواختن با ساز شخصی اش به هیچ وجه غیرمنطقی نیست. اطمینان خاطری كه به واسطه مواجهه با یك ساز آشنا برای زیمرمن حاصل می شود، هرگونه عاملی را كه موجب خدشه و فاصله گذاری بین او و خود موسیقی می شود مرتفع می سازد. او برای سالیان متوالی پیانو ساخت كمپانی Steinway ۸ Sons هامبورگ را در كنسرتهای خود مورد استفاده قرار می دهد؛ همچنان كه این كمپانی از بیش یكصد سال پیش، اقتدار خود را در میان كمپانی های دیگر سازنده پیانوهای كنسرتی نظیر Bosendorfer و C.Bechstein حفظ كرده است و غالباً به عنوان ساز منتخب تقریباً تمامی پیانیست های طراز اول جهان قرار می گیرد.
مطالعات زودهنگام زیمرمن در حیطه های موسیقی آلمان، روسیه و فرانسه و كسب دستاوردهای بی شمار در آنها موجب شد كه او تنها به آثار شوپن اكتفا نكند اگرچه كه كیفیت اجرای او در میان دیگر پیانیستهای بزرگ حال حاضر جهان به راستی ممتاز و حتی گاهی دست نیافتنی است. یكی از عادات اجرایی او كه بی شك برخاسته از حرفه ای گری اوست، اجرای آثار موسیقی در خاستگاه منحصر به آنهاست. به عبارت دیگر زیمرمن در پاریس مشخصاً آثار آهنگسازان فرانسوی را می نوازد و به همین ترتیب آثار بتهوون، موتسارت و شوبرت را در وین و موسیقی برامز را در هامبورگ. حتی در یك مناسبت منحصر به فرد در نیویورك، موسیقی آهنگسازان آمریكایی با اجرای زیمرمن و به رهبری لئونارد برنشتاین كه خود آهنگساز پرآوازه ای نیز بود، اجرا شد. خود وی ابراز می كند كه «اگر من هنرپیشه تئاتر می بودم، همواره بر آن می شدم كه شكسپیر را در لندن و چخوف را در روسیه اجرا كنم.»
اهدای افتخار برانگیز كنسرتوپیانو اثر «ویتولد لوتوسلاوسكی» به زیمرمن توسط شخص آهنگساز، این پیانیست را به واكنشی متقابل سوق داد و زیمرمن شخصاً این اثر برجسته را در فستیوال پاییزه موسیقی معاصر در ورشو به رهبری آهنگساز، اجرا كرد. او در تمامی كنسرتهایی كه در نیویورك اجرا كرد، قطعاتی از آهنگسازان لهستانی را نیز، دست كم در اجرای «بیز» (encore) ، لحاظ نمود همچنین در چند فصل متوالی آثار پیانویی «كارول شیمانووسكی» را در مراكز اصلی موسیقی در سه قاره نواخت. به عقیده وی، موسیقیدانان شاخصی كه چه به عنوان نوازندگان آسنامبل مجلس و چه به عنوان رهبر با او همكاری كرده اند، بزرگترین اقبال وی بوده اند؛ زیمرمن بارها به همراهی «كایا دانچوفسكا»، «كیونگ واچونگ»، «گیدون كرمر» و حدود ۴۰ موسیقیدان برجسته دیگر در سراسر جهان نواخته است.
باید اشاره كرد كه پیانو، منحصراً و تنها دلبستگی موسیقایی زیمرمن نیست. او همواره یكی ازنوازندگان مشتاق ساز ارگ (كلیسا) باقی مانده است. نواختن ارگ برای وی این امكان را فراهم می سازد تا شخصیت «افقی» خطوط ملودی (در موسیقی پولیفونیك) را نیز همواره مدنظر داشته باشد. علاوه بر این او دانش خود در حیطه رهبری اركستر را نیز در طول سالیان و به واسطه همكاری با برجسته ترین رهبران اركستر زمان همچون لئونارد برنشتاین، هربرت فون كارایان، سیجی اوزاوا، ریكاردو موتی، لورین مازل، آندره پره وین، پیر بولز، ژوبین مهتا، لئونارد هایتنك، استانیسلاو كروواچنسكی، سایمون رتل و دیگران گسترش دهد. برخی از این موارد، همچون همكاری با برنشتاین، بولز، كارایان، كوندراشین و اوزاوا، به یك رابطه دوستی پایدار بدل گشته است. زیمرمن و برنشتاین برای مدت حدود سیزده سال با یكدیگر همكاری مداوم داشته اند؛ او تنها پیانیستی است كه به همراهی لین رهبر بزرگ آمریكایی هم در كنسرت زنده و هم در ضبط استودیویی، نقش تك نواز در بسیاری از شهرهای اروپا و آمریكا بر عهده داشته است. برنشتاین، این شخصیت حیرت انگیز و استاد صدای اركسترال تأثیر ژرفی بر نگرش زیمرمن داشته است. شاید همین رابطه تنگاتنگ و تأثیرپذیری را بتوان میان هربرت فون كارایان و زیمرمن نیز متصور شد. به علاوه این بخت برای پیانیست لهستانی بوده كه از آشنایی نزدیكی با استادان نسل گذشته نظیر كلودیو آرائو، آرتور و بندتی میكل آنجلی، آرتور روبنشتاین و سیاتوسلاو ریختر برخوردار و تأثیر ژرف آنان را بر استیل موسیقایی خویش تجربه كند.
در طی بیست و پنج سال همكاری با كمپانی «دویچه گرامافون»، زیمرمن نزدیك به بیست سی دی ضبط نموده كه ماحصل آن، كسب معتبرترین جوایز آثار ضبط شده می باشد. آخرین سی دی كه از او در سراسر جهان منتشر شده، اجرای كنسرتو پیانوهای رافمانینف به همراهی اركستر سمفونیك بوستون و به رهبری سیجی اوزاوا است.
از میان اجراهایی كه پیش از این توسط زیمرمن اجرا شده و همچنان مورد توجه باقی مانده است می توان به اجرای سه كنسرتو پیانو آخر بتهوون به همراهی اركستر فیلارمونیك وین به رهبری برنستاین اشاره كرد. در ابتدای امر قرار بر آن بود تا دوره كامل كنسرتو پیانوهای بتهوون (۵ كنسرتو) اجرا شوند اما متأسفانه مایستروبرنستاین در سال۱۹۹۰ درگذشت و این پروژه ناتمام ماند كه البته چندی بعد، زیمرمن خود شخصاً دو كنسرتو باقی مانده یكی كنسرتو پیانوهای شماره یك و دو را به همراهی همان اركستر نواخت و همزمان رهبری كرد تا این سیكل ناتمام به سرانجام برسد. نكته حایز اهمیت اینكه حاصل همكاری برنستاین و زیمرمن كه ذكر آن رفت به صورت زنده و در یك اجرای كنسرتی با حضور شنوندگان در تالار Musicverein در وین ضبط شده و عین اینكه صدای طبیعی اركستر كه تنها در اجرای زنده به دست می آید حفظ شده، ظرافت ، كمال و دقت كه مختص ضبط استودیویی است نیز در آن به وضوح دیده می شود و لاجرم اجرای كنسرتوهای سه، چهار و پنج در حد ایده آل به دست ما شنوندگان رسید.
به طور كلی زیمرمن در اجرای آثار كنسرتو توانایی منحصر به فرد از خود نشان می دهد و شاید اغلب ضبط هایی كه توسط او صورت گرفته از آثاری به این فرم باشد. اجرای كنسرتوهای لیست به همراهی اوزاوا، كنسرتوهای شوپن به رهبری جیولینی و كنسرتوگریك به رهبری كارایان از جمله مهمترین اجراهای زیمرمن هستند كه توسط كمپانی «دویچه گرامافون» در طول سالهای اخیر منتشر شده اند. به این مجموعه می توان اجرای بی نظیر بالادهای شوپن، امپرومتوهای شوبرت و پرلووهای دبوسی را نیز افزود.
كریستین زیمرمن هم اكنون به همراه همسر و دو فرزندش در سوئیس اقامت دارد و اوقاتش رابه تور كنسرت، موسیقی مجلسی و نیز در سالهای اخیر به تدریس در آكادمی باسل می گذراند.

نوشته: بنجامین فوكمن ترجمه: بابك بزرگیان

منبع : روزنامه ایران